مهر | فرهنگی و هنری | چهارشنبه، 12 مرداد 1401 - 12:24
حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی در چهارمین نشست حسینیه حکمت ۶ دلیل را برای تعدد قرائت‌ها از رخداد عظیم عاشورا بیان کرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، چهارمین نشست از سلسله نشست‌های حسینیه حکمت با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی توسط مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
موضوع بحث شریفی تحلیل چرایی تعدد قرائت‌ها از واقعه عاشورا بود.
احمدحسین شریفی در این جلسه به قرائت‌ها و تلقی‌های مختلفی که از چرایی و فلسفه قیام ابی‌عبدالله در طول تاریخ و در زمان ما صورت گرفته و می‌گیرد، پرداخت و گفت: قرائت رثا و مرثیه‌ای از عاشورا؛ قرائت عرفانی از عاشورا؛ قرائت حماسی از عاشورا؛ قرائت مرگ فدیه‌وار حسین؛ قرائت فرافقهی و فرادینی از عاشورا؛ قرائت سکولاریستی از عاشورا؛ قرائت لیبرالیستی از عاشورا؛ و قرائت فقه‌ستیزانه از عاشورا از جمله این قرائت‌های متکثر است.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در ادامه، به علل و عواملِ اختلاف فهم‌ها و قرائت‌ها از این حادثه اشاره کرد.
وی گفت: نخستین دلیل ضعف روش‌شناسی مطالعات تاریخی است.
روش‌های مختلفی برای فهم پدیده‌ها وجود دارد: روش عقلی و برهانی؛ روش شهودی و عرفانی؛ روش تجربه حسی؛ روش نقلی و تاریخی از مشهورترین این روش‌ها هستند.
در این میان، می‌توان گفت که روش‌شناسی مطالعات تاریخی، ضعیف است که در مورد حادثه عاشورا نیز تنها منبع ما نقلی و تاریخی است.
وی افزود: دلیل دوم ناتوانی در فهم اسناد و مدارک تاریخی و ارتباط دست دوم با آنهاست.
بخشی از مدعیان روشنفکری و قرائت‌های جدید از دین و آموزه‌های دینی، و حتی برخی از گویندگان مذهبی متأسفانه توانایی بهره‌گیری از منابع اصیل و دست اول تاریخی را ندارند یا همتی برای مراجعه به آنها ندارند.
دلیل سوم پیش‌فرض‌های غلط و نادرست یا دست‌کم ناقص از اسلام و آموزه‌های اسلامی است.
نویسنده کتاب «نظریه پردازی اسلامی در علوم انسانی» ادامه داد: به عنوان مثال، فاضل دربندی، عزاداری بر ابی‌عبدالله را به مثابه هدف می‌دانست و از طرفی معتقد بود که هدف وسیله را توجیه می‌کند.
مهم عزاداری با غم‌بارترین و حزن‌آلودترین روش است؛ اما اینکه آن روش درست است یا نادرست، اهمیتی ندارد.
چون روش و راهی برای عزاداری است پس درست است: ایشان معتقد بود که هدف از خلقت، اقامه عزا برای امام حسین است: «ان الدنیا خلق لاجل اقامة عزاء الحسین فیها».
می‌توانید به اسرار الشهادة، ص ۵ و ص ۱۱۵ مراجعه کنید.
اگر قیام حسینی با چنین نگاهی مطالعه شود معلوم است که نگاهی ناقص و بلکه نادرست و ناسازگار با فلسفه قیام است اما همه سخنان امام حسین در قالب و ساختار خاصی توجیه می‌شود.
شریفی دلایل دیگر را به این شرح مطرح کرد: دلیل چهارم شاید انگیزه‌ها و اغراض مختلف باشد.
یکی از مهم‌ترین دلایل اختلاف فهم در حادثه عاشورا، وجود انگیزه‌ها و اغراض مقدس و نامقدس گوناگون است و اگر در مطالعه یک پدیده تاریخی اغراض شخصی و امیال و خواسته‌های فردی یا صنفی و قومی مطرح شود، احتمال دستیابی به واقعیت نزدیک به صفر خواهد بود.
پنجمین دلیل تک‌بعدی و تک‌منبعی بودن تحلیل‌گر است.
حوادث بزرگ و حادثه‌ای مثل عاشورا و قیام حسینی، دارای ابعاد و لایه‌های پیدا و پنهان زیادی است.
نگاهی همه‌جانبه‌نگر می‌خواهد تا بتواند تصویری واقع‌بینانه از آن ارائه دهد.
مع الاسف بسیاری از تحلیل‌گران این حادثه چنین نگاه جامع‌نگری نداشته‌اند.
برای نمونه، قرائت عارفانه و صوفیانه مولوی (۶۰۴-۶۷۲ ق)، به تبع استادش شمس تبریزی، است آنجا که می‌گوید: «پس عزا بر خود کنید ای خفتگان * زان که بدمرگیست این خواب گران»، «روح سلطانی ز زندانی بجست * جامه چون درّییم و چون خاییم دست» و «چون که ایشان، خسرو دین بوده‌اند * وقت شادی شد، چو بگسستند بند».
نویسنده کتاب «روش شناسی علوم انسانی اسلامی» همچنین بزرگی حادثه کربلا و عظمت آن را دلیل دیگری بر چرایی تعدد قرائت‌ها از آن خواند و گفت: یکی دیگر از عوامل اختلاف در فهم و خوانش‌های متنوعی که از این حادثه صورت گرفته است، بزرگی خود حادثه و عظمت آن است.
اساساً فهم حوادث بزرگ، یا درک رفتار شخصیت‌های بزرگ، و روح‌های عالی، کار هر کسی نیست.
حتی شخصیتی مثل موسی، به تصریح قرآن کریم، به رفتارهای حضرت خضر، ایراد می‌گیرد.
ریاست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در پایان سخنانِ خود، برای فهمِ بهتر و دقیق‌تر واقعه عاشورا، اشاره کرد: ابتدا باید یک تصویر هوایی جامع و دقیق از حادثه در اختیار داشت به گونه‌ای که همه ابعاد و زوایای آن را دید و سپس به تحلیل پرداخت.
حسین وارث پیامبران است [زیارت وارث]، حسین خون خدا است [ثار الله]، و فلسفه قیامش را خودش به زیبایی بیان کرده است: اقامه دین در همه ابعاد و لایه‌های آن؛ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ مَا کَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِی سُلْطَانٍ وَ لَا الْتِمَاساً مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَکِنْ لِنُرِیَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرَائِضِکَ وَ سُنَنِکَ وَ أَحْکَامِکَ فَإِنْ لَمْ تَنْصُرُونَا وَ تُنْصِفُونَا قَوِیَ الظَّلَمَةُ عَلَیْکُمْ وَ عَمِلُوا فِی إِطْفَاءِ نُورِ نَبِیِّکُمْ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنَا وَ إِلَیْهِ أَنَبْنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ.