مهر | فرهنگی و هنری | پنجشنبه، 06 مرداد 1401 - 11:53
اسماعیل امینی گفت: شاعر کتاب «ضمیر متصل»، دغدغه این را نداشته که طرف کسی را بگیرد، بلکه در این اشعار، طرف انسان است و انسان و عواطف انسانی برای شاعر اصالت دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، آئین رونمایی از مجموعه شعر «ضمیر متصل» اثر وحیده احمدی، روز چهارشنبه پنجم مرداد با سخنرانی اسماعیل امینی، محمدحسین نعمتی و شاعر این مجموعه در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
اسماعیل امینی؛ نویسنده، شاعر و منتقد ادبی در این آئین، گفت: تألیف کتاب مجموعه غزل با موضوع خواستگاری به این شکل در کشور سابقه نداشته است؛ کتابی که موضوع خواستگاری، آداب و رسوم و تبعات آن، همچنین تحولاتی که در طول زمان در آن صورت گرفته را در قالب شعر مطرح می‌کند، آن‌هم از منظر کسی که هم شاعر است و هم می‌تواند راوی عواطف، یافته‌ها و چشم‌اندازهای دختران جوان باشد.
از این منظر این کتاب منحصربه‌فرد است.
وی درباره زبان این کتاب، افزود: اگرچه زبان اشعار کاملاً صمیمانه و رسا است، ولی به این دلیل که شاعر تلاش کرده به پیشینه شعر فارسی و این رسوم نیز اشاره کند، بخش‌هایی از کتاب زبان ادیبانه دارد.
گفتنی است شاعر بسیاری از کنایات، واژه‌ها و اصطلاحات زبان گفتاری را خیلی خوب در این اشعار آورده است.
این شاعر در بخش دیگری از سخنان خود گفت: غزل در طول تاریخ هزارساله خود، سخنگوی عشق بوده است.
غزل به‌معنای عاشقانه سخن گفتن است.
مثلاً برداشت عرفانی از عشق یا قصه‌گویی به شیوه نظامی یا قصه‌های عاشقانه عامیانه هم که معمولاً با اشارات تلمیحی همراه بوده، رایج بوده است.
اما گونه‌ای از غزل فارسی که بدون حرفهای کلی، تمثیلی و نمادین با تکیه بر واقعیت و عینیت از عشق سخن بگوید، نداشتیم.
از این منظر این کتاب، کار بدیعی است.
اسماعیل امینی ادامه داد: در مجموع ما در شرایط اجتماعی، فرهنگی و تاریخی قرار داشتیم که سخن گفتن از برخی چیزها، محدوده ممنوعه محسوب می‌شد و این موضوع متأسفانه هنوز ادامه دارد که یکی از نمونه‌های آن ابراز عشق از طرف زنان است که این موضوع هیچ دلیل شرعی و منطقی ندارد.
در ادبیات ترکی، تعداد زیادی اشعار عاشقانه حتی اشعار فولکلور از زبان زنان وجود دارد.
اما در ادبیات فارسی و ادبیات عرب این رسم نبوده است.
وی افزود: شاعر این مجموعه این جرأت را داشته که مجموعه روایت‌هایی درباره تسلط یک نظام سنتی، آداب و رسوم و آیین‌هایی که مدام بر آن‌ها افزوده شده و می‌شود و بر زندگی، عواطف، سرنوشت و آزادی انسان سایه افکنده را در زبان شعر بیان کند و به‌خوبی از عهده این کار برآمده است.
حُسن دیگر کتاب این است که از زبان اول شخص نوشته شده است.
متأسفانه در برداشت از شعر این خطا را داریم که شعر بازتاب تجربه‌های شخصی شاعر است، درحالی‌که این جزو بدیهیات نقد ادبی است که راوی یا شاعر، سخنگوی یک سری رخدادها و موضوعات است که لزوماً تجربه‌های شخصی او نیست.
این خطا در تحلیل شعر را از روزگار قدیم و در ارتباط با شعر شاعران بزرگ تا روزگار کنونی داریم.
بیان کردن اشعار از منظر اول شخص، شجاعت بسیار بالایی می‌خواهد که این مجموعه شعر از این منظر، خدمت بزرگی به روزگار ما کرده است.
این منتقد و داور جوایز ادبی در ادامه گفت: غزل در طول هزار سال سابقه، سنتی را ایجاد کرده که وقتی با غزل مواجه می‌شویم، معمولاً چشممان دنبال آن سنت است.
سنت غزل تکیه کردن بر ایده‌آل کمال‌گرا از مناسبات عاطفی بوده و خیلی کم غزل مصداقی به‌ویژه در موضوعات عاشقانه وجود دارد.
حتی موضوعات شخصی را شاعران به‌گونه‌ای بیان کرده‌اند که صورت نمادین داشته باشد.
خانم احمدی تلاش نکرده تجربیات شخصی خود یا تجربیاتی را که از حضور در زندگی زنان و دختران درک کرده، تبدیل به اسطوره یا بیان نمادین کند.
بسیاری از این اشعار خودبه‌خود این قابلیت را پیدا کرده‌اند که از حد بیان مصداقی و فردی ارتقا پیدا کنند، به‌نحوی که قابلیت تفسیر و تعمیم داشته باشند.
اسماعیل امینی درباره یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب، افزود: در شعرهای روایی ممکن است گاهی فنون بلاغی در سایه قرار بگیرد، یعنی محتوا آنقدر غلبه پیدا می‌کند که استفاده از فنون شعری کمتر دیده شود، اما در این کتاب اینطور نبوده و شاعر به‌خاطر تجربه‌ای که دارد، خیلی خوب از عهده کار برآمده است.
وی در پایان گفت: کسانی که با این‌گونه شعرها یعنی شعرهایی که از موضوعات مورد توجه جامعه حرف زده، مواجه می‌شوند، معمولاً با ذهنیت به سراغ آن‌ها می‌روند و گاهی خودشان هم به این دام می‌افتند.
در این کتاب این ذهنیت را ندیدم، زیرا شاعر دغدغه این را نداشته که طرف کسی را بگیرد.
شاعر در این اشعار، طرف انسان است و هیچکدام از چیزهایی که در بیرون جاذبه دارد، چه دفاع متعصبانه از آداب و رسوم و سنت و چه انفعال متحیرانه در برابر رهاوردهای جدید، برای شاعر جاذبه نداشته است.
خودِ انسان و عواطف و نگرانی‌های انسانی اعم از زن و مرد، برای شاعر اصالت داشته و این موضوع خیلی هوشمندانه در این کتاب آمده است.
در این اثر از دوگانه‌سازی‌های ساده‌لوحانه رایج در حوادث اجتماعی ما، هیچ نشانی نیست و این نشانه اِشراف شاعر نسبت به مباحث مربوط به انسان است.
حتی شاعر به انکار مجموعه آن چیزهایی که به‌عنوان سنت شعر عاشقانه پشت‌سرمان داشتیم نیز برنیامده است، با وجود اینکه نگاهش تا اندازه‌ای با این نگاه تقابل دارد.
این اثر، یک پیشنهاد خوب به شعر امروز است
در بخش دیگری از این برنامه، محمدحسین نعمتی شاعر معاصر گفت: بابت جسارت شاعر در خلق این اشعار به او تبریک می‌گویم که نوع جدیدی از مواجهه شعر با مسائل اجتماعی را پیشنهاد داده است.
همیشه یکی از دغدغه‌های شخصی من، نسبت شعر و زندگی بوده است.
اگر قرار است اتفاقی در شعر معاصر ما بیفتد، باید این نسبت را مدنظر داشته باشیم.
اگر ما در شعر معاصر حرفی برای گفتن داریم، باید از زندگی برخاسته باشد.
این شاعر در ادامه گفت: باید ببینیم جایگاه غزل‌های این کتاب در غزل معاصر کجاست؟
غزل معاصر و غزل بعد از نیما یا حتی غزلی که از زمان مشروطه شروع شد، پیشنهادهایی به غزل سنتی ارائه داد.
بزرگانی همچون میرزاده عشقی سعی کردند غزل را به غزل به دنیای معاصر نزدیک کنند.
اتفاقات خوبی هم افتاد.
در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ پیشنهادهای خوبی از سوی شاعرانی همچون محمدعلی بهمنی ارائه شد، اما احساس می‌کنم که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ یک برگشت به عقب داشتیم و با نادیده انگاشتن همه تجربیات خوب غزل در آن سال‌ها و نادیده گرفتن ظرفیت‌هایی که غزل ایجاد کرده بود، دوباره به سبک کتابخانه‌ای که بیشتر سبک هندی نماینده آن بود، برگشتیم و تکه‌های مربوط به زندگی امروز ما در غزل‌ها کمرنگ بود.
جوان‌ها بیشتر به غزل سبک هندی روی آورده بودند که همه‌چیز آن به شکل کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد و حتی غم و شادی آن مبهم است.
ولی این نوع غزل، یک پیشنهاد به غزل امروز است.
اگر غم و شادی در این کتاب است، مربوط به زمانه ما بوده و همه‌چیز از زندگی طبیعی دختری در فضای امروز برمی‌خیزد.
شاعر در اشعارش سعی کرده مصداق‌هایی پیدا کند که واقعی باشند.
فکر می‌کنم ایده کتاب آنقدر ناب و پررنگ است که شاید برخی کاستی‌ها درباره فرم و ویژگی‌های زیبایی‌شناختی ابیات را کمرنگ کرده است.
وی با اشاره به عنوان این کتاب گف: نام این کتاب را دوست دارم.
این عنوان به‌نوعی به مستقل نبودن هویت زن در جامعه و اینکه حتماً باید به کسی یا جایی پیوست داشته باشد، اشاره دارد.
این اسم خیلی ظرفیت دارد که طرح جلد مناسبی برای آن انجام شود که امیدوارم در چاپ دوم کتاب صورت گیرد.
نعمتی همچنین گفت: شاعران به‌عنوان سنجنده‌ها، خیلی از مسائل را زیباتر و جامع‌تر از افراد دیگر می‌بینند.
این کتاب و هرکدام از سرفصل‌های آن ازجمله موضوع سن شناسنامه‌ای برای ازدواج، ازدواج‌های سریع، اختلاف سطح طبقاتی و نگاه ارزیابانه می‌تواند به‌عنوان یک مرجع برای پژوهش مورد توجه باشد و این یکی از ویژگی‌های کتاب است.
سرفصل‌های این کتاب از یک نگاه جامع برمی‌آید.
این شاعر با تأکید بر اینکه این کتاب یک پیشنهاد خوب به شعر امروز است، گفت: این کتاب به دنبال تناسبات فانتزی معمول ادبیات نیست.
در این اثر جسارتی وجود دارد که با محجوبیت همراه است و این از سلوک شخصی شاعر برمی‌آید.
این اشعار از یک سری دختران همدرد و هم‌دغدغه نمایندگی می‌کند.
در این اثر، بحث محترمانه بودن و مهربانانه بودن لحن روایت نیز بسیار مهم است، ضمن اینکه طنز در آن وجود دارد، ولی از کلمات محترمانه استفاده شده است.
مهربانی شاعرانه، طنز خوب و اشعار دلنشین از ویژگی‌های این کتاب است.
البته برخی ابیات می‌توانند ارتقا پیدا کنند تا بلاغت بیشتری داشته باشند.
وی افزود: به‌نظرم این کتاب می‌تواند مخاطبان بسیار زیادی داشته باشد و کتابی باشد که در جامعه دست به دست بچرخد.
ناشر نباید به‌سادگی از ظرفیت‌های این کتاب عبور کند، چراکه این اثر یک گنج است.
کتاب باید با اصول حرفهای معرفی شود و به چاپ‌های مجدد برسد.
اگر این کتاب خوب معرفی شود، خیلی‌ها می‌خوانند و تسکین پیدا می‌کنند.
این کتاب به بیان دغدغه‌های دختران مجرد می‌پردازد
وحیده احمدی شاعر مجموعه «ضمیر متصل» نیز در این آئین گفت: این کتاب شعر با محوریت خواستگاری است، در واقع این کتاب یک موضوع واحد با مضامین مختلف دارد، موضوعی که تاکنون به این شکل در ادبیات ما به آن پرداخته نشده بود.
معمولاً این بحث بیشتر با طنز و فکاهی همراه بوده، اما این کتاب به بیان دغدغه‌های دختران مجرد می‌پردازد.
مخاطبان اصلی این کتاب، دختران مجرد و پسران هستند تا با دنیای این دختران آشنا شوند.
شاید چون خودم چند خواهر دارم، این دغدغه همیشه در خانواده ما مطرح بوده است.
وی ادامه داد: وقتی برای اولین‌بار این شعرها را در برخی جاها می‌خواندم، فکر می‌کردم اینها بیشتر احساسات شخصی من است، ولی بعد از پایان جلسه دختران می‌گفتند انگار حرف دل ما را زدید و پس از آن، این منِ شخصی تبدیل به منِ اجتماعی شد.
این شاعر در پایان گفت: برای یافتن مخاطب، ابتدا باید از خودم و کارم مطمئن باشم تا بتوانم از آن دفاع کنم.