امام جواد(ع) از دیدگاه علماى اهل سنت؟

پرسش : علماى اهل سنت در مورد شخصیت امام جواد(ع) چه دیدگاهى دارند؟

پاسخ اجمالی:

با مراجعه به کتب اهل سنت روایات بسیاری در احترام و منزلت امام حضرت جواد(ع) می یابیم. همانند ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ که در مدح امامان شیعه می گوید: «هر یک از آنان عالم، زاهد، عابد، شجاع، جواد، و تزکیه شده اند... و این براى هیچ بیتى از بیوت عرب و عجم تحقق نیافته است». هم چنین ابن تیمیه می گوید: «محمّد بن علىِ جواد از بزرگان بنى هاشم بود. او معروف به سخاوت و بزرگوارى بود، و لذا او را جواد (بخشند) نامیده اند».

پاسخ تفصیلی:

با مراجعه به کتب تاریخ و تراجم و رجال اهل سنت پى مى بریم که حضرت جواد(علیه السلام) از احترام و منزلت خاصى نزد آنان برخوردار بوده است. در اینجا به ذکر برخى از کلمات آنان مى پردازیم:

1 ـ ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (ت: 250 هـ.ق): او در مدح ده نفر از امامان شیعه که از آن جمله امام جواد(علیه السلام) است، مى گوید: «... کل واحد منهم عالم زاهد ناسک شجاع جواد طاهر زاک... وهذا لم یتفق لبیت من بیوت العرب ولا من بیوت العجم»(1)؛ (... هر یک از آنان عالم، زاهد، عابد، شجاع، جواد، و تزکیه شده اند... و این براى هیچ بیتى از بیوت عرب و عجم تحقق نیافته است).

2 ـ محمّد بن طلحه شافعى (ت: 652 هـ.ق): «... وهو وان کان صغیر السنّ فهو کبیر القدر، رفیع الذکر... وامّا مناقبه فما اتسعت حلبات مجالها ولا امتدّت اوقات آجالها، بل قضت علیه الأقدار الإلهیة بقلّة بقائه فی الدنیا بحکمها وانجالها...»(2)؛ (... او گر چه سنّ کمى داشت ولى بزرگوار و موقعیتى عالى داشت... مناقب او به جهت کثرت، قابل شمارش نیست. و تقدیر الهى اقتضا کرده که آن حضرت با کمى مدت بقاء در دنیا، داراى حکمت ها و مقامات عالى گردد...).

3 ـ سبط بن جوزى (ت: 654 هـ.ق): «وکان على منهاج ابیه فی العلم والتُقى والزّهد والجود»(3)؛ (او بر روش پدرش در علم و تقوا و زهد و سخاوت بود).

4 ـ ابن تیمیه (ت: 728 هـ.ق): «محمّد بن على الجواد کان من اعیان بنى هاشم وهو معروف بالسخاء والسؤدد، ولهذا سمّى الجواد»(4)؛ «محمّد بن علىِ جواد از بزرگان بنى هاشم بود. او معروف به سخاوت و بزرگوارى بود، و لذا او را جواد (بخشند) نامیده اند».

5 ـ صلاح الدین صفدى (ت: 764 هـ.ق): وى مى نویسد: «محمد بن على هو الجواد بن الرضا بن الکاظم موسى بن الصادق جعفر رضى الله عنهم کان یلقّب بالجواد و بالقانع و بالمرتضى و کان من سروات آل بیت النبوة زوّجه المأمون بابنته و کان یبعث إلى المدینة فى کلّ عام اکثر من ألف ألف درهم.... و کان من الموصوفین بالسخاء و لذالک لقب بالجواد»؛ (محمد بن على همان جواد فرزند رضا فرزند موسى کاظم فرزند جعفر صادق(علیهم السلام)است. وى به «جواد»، «قانع» و «مرتضى» ملقّب و از سران و بزرگان اهل بیت نبوت است. مأمون او را به دخترش (ام الفضل) تزویج کرد. و هر ساله هزار هزار درهم براى او به مدینه مى فرستاد. و از جمله کسانى بود که به سخاوت و بخشندگى معروف بودند و براى همین به جواد ـ یعنى بخشنده ـ ملقب شد).

6 ـ ابن صبّاغ مالکى (ت: 855 هـ.ق): «...هو الامام التاسع...»(5)؛ (... او نهمین امام است...).

7 ـ شیخ عبدالله بن محمّد بن عامر شبراوى شافعى (ت: 1171 هـ.ق): «...وکراماته کثیرة ومناقبه شهیرة»(6)؛ (... کرامات او بسیار و مناقبش مشهور است).

8 ـ یوسف بن اسماعیل نهبانى (ت: 1350 هـ.ق): «محمّد الجواد بن على الرضا، احد أکابر الأئمة ومصابیح الأمة من ساداتنا اهل البیت...»(7)؛ (محمّد جواد فرزند على الرضا، از بزرگان ائمه و چراغان امت و از سادات اهل بیت بود..).

9 ـ شریف على فکرى قاهرى (ت: 1372 هـ.ق): «لقد احسن المأمون إلیه وقرّبه وبالغ فی اکرامه... لما ظهر له من فضله وعلمه وکمال عقله...»(8)؛ (مأمون به او احسان کرد و او را به خود نزدیک نمود. و در اکرام او مبالغه کرد... زیرا فضل و علم و کمال عقل آن حضرت براى او روشن شده بود...).

10 ـ خیرالدین زرکلى (ت: 1396 هـ.ق): «محمّد بن على الرضا بن موسى الکاظم... کان رفیع القدر کأسلافه...»(9)؛ (محمّد بن على الرضا بن موسى الکاظم همانند اجدادش مردى عالى قدر بود...).

11 ـ محمود بن وهیب: «و هو الوارث لأبیه علماً وفضلا، واجلّ اخوته قدراً وکمالا»(10)؛ (او وارث علم و فضل پدرش بود، و در میان برادرانش از قدر و کمال ویژه اى برخوردار بود).

12 ـ شیخ محمود شیخانى: «وکان محمّد الجواد جلیل القدر عظیم المنزلة»(11)؛ (محمّد جواد(علیه السلام) جلیل القدر و عظیم المنزله بود).(12)

پی نوشت:

(1). رسائل جاحظ، ص 106.

(2). مطالب السؤول، ج 2، ص 140 و 141.

(3). تذکرة الخواص، س 321.

(4). منهاج السنة، ج 4، ص 68.

(5). الفصول المهمة، ص 265.

(6). الاتحاف بحبّ الأشراف، ص 168.

(7). جامع کرامات الاولیاء، ج 1، ص 168 و 169.

(8). احسن القصص، ج 4، ص 295.

(9). الأعلام، ج 6، ص 271و272.

(10). جوهرة الکلام، ص 147.