مهر | فرهنگی و هنری | شنبه، 14 خرداد 1401 - 09:52
ما گمان می‌کنیم تنها راهِ متقنِ رسیدن به حقایق زندگی یک فرد، اسناد محکمی است که درباره او بجا مانده‌است، در حالی که برخلاف پندار ما، سند تاریخی اصلاً معطوف به زندگی انسان‌ها تولید نمی‌شود.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و اندیشه: بنیانگذار و اولین رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران، سی شهریور ۱۲۸۱ در خمین استان مرکزی چشم به جهان گشود، روح الله نام داشت؛ امام خمینی (ره) در همان کودکی نزد پدرشان آموختن سواد را آغاز کردند و پس از آن به مکتب رفتند همچنین تحصیل علوم اسلامی را در محضر دایی و برادرشان آغاز کردند؛ امام خمینی برای تکمیل تحصیلات خود به اراک رفتند و با عزیمت آیت الله حائری به قم در محضر ایشان در ۲۵ سالگی سطوح عالیه حوزه را به پایان رساندند.
با اینکه انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) در سال ۵۸ به پیروزی رسید اما ده سال بعد مردمی که همپای رهبر خود برای پیروزی این انقلاب جنگیده بودند به سوگ نشستند و در ۱۴ خردادماه امام خمینی (ره) از دنیا رفتند؛ بنیانگذار انقلاب اسلامی شخصیت جهانی و بی شک تأثیرگذاری داشته است و تاریخ مبارزاتی او برای هدایت و رهبری رخداد عظیم انقلاب اسلامی کاملاً قابل مشاهده است تاکنون آثار بسیار زیادی در زمینه زندگینامه و یا شناخت امام خمینی (ره) منتشر شده است و حتی بسیاری از این آثار به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است.
در این گزارش به معرفی کتاب‌هایی که با عناوین گوناگون درباره اولین رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است پرداخته ایم که در ادامه آنها را می‌خوانید:
انتشارات انقلاب اسلامی
کتاب «موبه‌مو» با زیر عنوان «رهبر در آینه رهبر» ضمن ارائه روایت و تفسیر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) از رفتار، گفتار، منش و روش امام راحل، نسبت به مقایسه مواضع، تصمیم‌ها و اقدامات معظم‌له و تطبیق آنها با رفتار و گفتار حضرت امام در موارد مشابه بپردازد.
رهبر معظم انقلاب، علاوه بر اینکه در بسیاری از جلسات و سخنرانی‌های خود به مثال‌آوری از حضرت امام (ره) توجه دارند، چهاردهم خرداد هر سال نیز به صورت تخصصی بُعدی از اندیشه، شخصیت و سیره‌ی امام راحل را تبیین نموده‌اند که در این کتاب به یک متن منسجم و وحدت‌یافته تبدیل شده است.
در پشت جلد این کتاب جمله‌ای از حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) نقش بسته است که معظم‌له در هشتم خرداد ۱۳۷۰ فرموده‌اند:
«درس او تنها آن نبود که در حوزه علمیه از او فرا گرفتیم و یا در دوران شانزده ساله مبارزه از دور و نزدیک به جان نوشیدیم.
بزرگترین و ماندگارترین درس او آنها بود که در این ده سال همچون آیات حکمت به جان و دل خریدیم و در لوح ضمیر ثبت کردیم.
به کمک و اراده‌ی الهی هیچ حادثه و هیچ انگیزه‌ای نخواهد توانست آن را که بخشی از وجود ماست از ما جدا کند و اینجانب در مسئولیت خطیر و جدید خود ملتزم و متعهدم که مو به مو آن درس‌های الهی را بکار بندم.»
مؤلف این اثر، عبدالله گنجی در هفت فصل، به قرائت رهبر معظّم انقلاب از حضرت امام (ره) با تطبیق اندیشه، نگرش و مواضع امامین انقلاب نسبت به مقولات مشترک پرداخته است.
این کتاب توسط معاونت پژوهش مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، در ۴۵۰ صفحه با قطع رقعی، جدیدترین اثر انتشارات انقلاب اسلامی است که پس از ایام سالگرد رحلت امام خمینی (ره) روانه‌ی بازار نشر می‌شود.
انتشارات چاپ و نشر بین الملل
کتاب «سیمرغ سی مرغ» که از تولد روح‌الله در خانه بزرگ آقا مصطفی در خمین شروع می‌شود تا وداع شگفت‌انگیز مردم ایران با امام‌خمینی در بهشت زهرای تهران.
قضاوتش با تک‌تک ایرانیان است که این کتاب را منتسب به او بدانند، یا خیر.»
محمدقائم خانی در نوشته کوتاهی پیرامون این کتاب گفته است:
«ما گمان می‌کنیم تنها راهِ متقنِ رسیدن به حقایق زندگی یک فرد، اسناد محکمی است که درباره او بجا مانده‌است، در حالی که برخلاف پندار ما، سند تاریخی اصلاً معطوف به زندگی انسان‌ها تولید نمی‌شود، بلکه چیزی است بجا مانده که دیگران در رابطه با یک شخص تولید کرده‌اند.
در واقع یک سند تاریخی، چیزی درباره حقیقت زندگی هیچ فردی ثبت نمی‌کند، بلکه تنها واقعیتی از ارتباط بین یک تا چند نفر مرتبط با شخصی خاص را به ثبت می‌رساند.
اما گاهی آنها که گوشی به حقیقت تاریخ دارند، به رمز یا گاهی تفصیل، شرحی داده‌اند.
ما اگر به گفته‌هایشان دقت کنیم، و اسناد تاریخی را در پرتو این سخنان تفسیر کنیم، شاید کمی بتوانیم به حقیقت «زندگی» نزدیک شویم.
یکی از این افراد در عصر حاضر، آقا روح‌الله بود که بعدها شد امام‌خمینی.
نویسنده کتاب، در یادداشتی کوتاه، پیرامون این اثر توضیحاتی ارائه داده و نوشته است:
کتاب «آقا روح‌الله» اولین جلد از مجلدات یک کلان‌پروژه با عنوان بررسی منطق رهبری امامین انقلاب است.
این پروژه از سال ۱۳۹۰ به صورت جدی توسط جمعی از طلاب و فضلای حوزه طراحی و آغاز شد و در گام اول آن سعی گردید تا بستر تاریخی عملکرد امام‌خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای روشن شود؛ چرا که فهم صحیح و مجتهدانه هر اندیشه‌ای متوقف بر فهم صحیح از عملکرد مبتنی بر آن اندیشه است و فهم صحیح عملکرد نیز متوقف بر فهم صحیح بستر زمانی تحقق آنها است.
در این راستا مطالعات اولیه‌ای صورت گرفت و بر اساس آن درسی با عنوان «سیره رهبران» در حوزه دانشجویی دانشگاه شریف در چند دوره تدریس شد.
انتشارات سوره مهر
کتاب «امیر قافله عشق»، گفتارها و نوشتارهایی درباره امام خمینی (ره) است.
همایون همتی این کتاب را با مجموعه مختصری از مقالات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های تحریریافته در شناخت و شناسایی ابعادی از اندیشه و منش حضرت امام‌خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی به نگارش در آورده است.
نگارنده مقالات، اصل سخنرانی و مصاحبه‌ها را، در سمینارها و همایش‌هایی با مناسبت‌های مختلف در دانشگاه‌ها و مراکز علمی، پژوهشی کشور ایراد نموده یا نگاشته است.
همتی تلاش کرده است تا نگاهی نو و نگرشی تازه به اندیشه و شخصیت امام خمینی ارائه دهد که برای جوانان و اندیشه‌ورزان جذاب باشد.
مطالب مقالات را موضوعاتی چون: عرفان حماسی و جامعه‌گرایی امام خمینی، دیدگاه امام خمینی در باب اخلاق، رهیافت دین‌شناسی امام خمینی، ضرورت تشکیل حکومت اسلامی از نظر امام خمینی و پیوند فقر و عشق در نگرش عرفانی امام خمینی تشکیل می‌دهد.
در پیشگفتار این کتاب آمده است:
«شناخت مردان بزرگ، انسان‌های با فضیلت و وارسته همواره دشوار بوده است، به ویژه که این‌گونه انسان‌های والا، تمایلی به شناخته شدن یا کسب شهرت و آوازه ندارند و از این رو به جد و اصرار در کتمان کمالات و فضائل خود نیز می‌کوشند و کمترین میلی به اظهار مقامات معنوی و مکرمت‌های والای اخلاقی خودشان نمی‌دهند؛ گاه نیز ظهور و بروز بعدی خاص از شخصیت چند لایه و تودرتوی آنان، راه را بر ظهور دیگر ساحت‌های برین شخصیتشان فرو می‌بندد».
در ادامه این مطلب نیز آورده شده: «شناخت مردان راه و کاملان و اصلان و انسان‌های کمال یافته و با معنویت، همیشه از صعب‌ترین امور و دشوارترین کارها بوده است.
این دشواری در شناخت شخصیت پر رمز و راز و هزار توی امام خمینی (ره)؛ آن شیدای پاک‌باز و سرمستِ حق و باده نوش میخانه است، جلوه بارزتری دارد، چه او از زمره صاحبدلانی است که از قفس تن رسته و پیش از مرگ به وصال جانان رسیده است و در خلوت به حقایقی راه برده است که در کاسه تنگ ادارک خامان ره نرفته، نمی‌گنجد و آنان ذوق آن ندانند.
امام (ره) روح عاشق و آزاده‌ای بود که سخن و راه و اندیشه او، جاودانه در جهانِ خاکی طنین‌انداز است و نگارنده امیدوار است که با این تلاش حقیر توانسته باشد، در بازتاب این طنینِ مقدّس و معرفت‌آموز سهم ناچیزی داشته باشد.»
کتاب «سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما می آمد» داستان بلندی است درباره‌ی زندگی امام خمینی (ره) که نادر ابراهیمی در آن سعی کرده ابعاد مختلف شخصیتی ایشان را در قالب داستان بررسی کند.
«سه دیدار» دو جلد دارد؛ در جلد اول با عنوان «رجعت به ریشه‌ها» شرح وقایع دوران کودکی روح‌الله، شکل‌گیری شخصیت او در دامن مادرش و مرام و منش پدرش و نحوه‌ی شهادت ایشان، حضور او در کلاس درس مدرس، بررسی شجره‌نامه‌ی اجداد و شرحی از زندگی پدر بزرگ ایشان، مراحل آشنایی امام با دفتر حاج‌آقا ثقفی تا ازدواج و … از موضوعاتی است که نویسنده به شرح آنها پرداخته است.
«در میانه‌ی میدان» جلد دوم «سه دیدار» روایتی دیگر از زندگینامه امام در قالب داستان است.
نادر ابراهیمی اگر در جلد نخست بیشتر به کودکی و نیاکان «امام خمینی (ره)» عنایت داشت، در این جلد، رهبر فقید انقلاب را در میانه میدان سیاست و حوادث روزگار به تصویر کشیده است.
نویسنده این کتاب در طول حیات خود هیچ وقت توفیق دیدار با امام راحل را نداشته و کتاب را تنها بر اساس باور و نگاه خود نسبت به امام خمینی (ره) نوشته است.
کتاب «در سایه آفتاب» یادداشت‌هایی از زندگی بنیانگذار انقلاب جمهوری اسلامی ایران است.
این کتاب واگویه‌های مردی است که بیست‌وپنج سال از عمر خویش را در سایه حضرت امام خمینی (ره) رشد کرده است.
او تلاش دارد آنچه که در محضر ایشان آموخته و مشاهده کرده است را به رشته تحریر در آورد تا نشانه‌ای برای نسل‌های بعدی باشد.
«در سایه آفتاب» در ۱۲ بخش شامل «در راه آشنایی»، «پیوند با ولایت»، «التزام به ضوابط»، «ویژگی‌های علمی و اخلاقی»، «پاسداری از اصول و ارزش‌ها»، «عشق متقابل»، «نظم و ترتیب در کارها»، «آگاهی، اشراف، جامعیت»، «پاسخ به مسائل شرعی»، «امام از منظری دیگر»، «عکس‌ها و پیوست‌ها» و «نمایه» می‌شود.
در پشت جلد کتاب آمده است: «صفحه پیش رو واگویه مردی است که بیست و پنج سال از عمر خویش را در سایه و محضر بزرگمرد تاریخ اسلام، حضرت امام خمینی، قدس سره، بالیده است و دریغش آمده تا گوشههایی از مشاهدات خود را چون جرعهای زلال و دلپذیر در کام مشتاقان فضیلت، معرفت، و بصیرت نریزد.»
انتشارات روایت فتح
کتاب «برسد به دست امام» نوشته محسن دریالعل در ۲۶۴ صفحه تعدادی از نامه‌های جوانان و نوجوانان به حضرت امام خمینی (ره) است که هر کدام از این جوانان و نوجوانان بعدها به فیض شهادت رسیدند؛ شهدایی که امروز با کتاب‌هایی یادشان زنده‌تر شد، فرزندان خوب خمینی هستند.
یکی شهید دفاع مقدس، فرزند شهید و دانشمند هسته‌ای، فرزند دیگر شهید نیروی انتظامی، و آن یکی شهید منا، فرزندی جانباز، آزاده و دو تای آخری شهدای مدافع حرم؛ این شهدا تمثیلی از آن نوجوانان هستند که عاقلانه و عاشقانه به امام شأن نامه نوشتند تا لبیک گوی فرزند حسین باشند.
انتشارات راه یار
کتاب «امام؛ فراتر از مرزها؛ امام خمینی در نگاه شخصیت‌ها، تحلیلگران و رسانه‌های بین‌المللی» با گردآوری و تدوین پژمان عرب و نرگس‌سادات مظلومی به‌تازگی توسط انتشارات راه‌یار منتشر و راهی بازار نشر شده است.
این‌کتاب مجموعه‌ای از اظهارنظرهای شخصیت‌های مختلف جهان، از چهره‌های دینی و مذهبی گرفته تا اجتماعی و سیاسی و متفکرین را مانند نلسون ماندلا، میشل فوکو، کلیم صدقی، روژه گارودی و … را درباره امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی ایران را شامل می‌شود.
کتاب «امام؛ فراتر از مرزها»، ۴ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «احیاگر اسلام در نگاه رهبران و سیاستمداران جهان»، «مبدع حکومت اسلامی در قرن ۱۴ از نگاه متفکرین و اندیشمندان»، «ساده‌ترین حاکم جهان در کانون توجه رسانه‌ها» و «امام امت از منظر عالمان و رهبران دینی».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
امام خمینی مانند بسیاری از جوانان مذهبی مشتاق در شهرهای کوچک در قلب ایران، ثروت مادی اندکی داشت، اما از استعداد طبیعی سرشاری برخوردار بود… او سرانجام صاحب تخصص فوق‌العاده‌ای شد و به یک مدرس و معلم مردمی فلسفه اسلامی و اخلاقیات بدل گشت.
امام خمینی که خود از پیروان آیت‌الله‌العظمی «سید محمدحسین بروجردی» از رهبران آگاه، اما غیرسیاسی شیعه بود، سیستم سیاسی پهلوی را نامشروع، فاسد و سرکوبگر می‌شمرد و احساس مخالفت با آن را قویاً پرورش می‌داد.
بعد از درگذشت «آیت‌الله بروجردی» در فروردین ۱۳۴۰، امام خمینی کار خود را به‌عنوان یک‌فعال سیاسی آغاز کرد.
تردیدی نیست که امام خمینی با اخلاص کامل و اراده محکم اهداف خود را دنبال می‌کرد.
وی از اوایل دهه ۱۹۶۰ به بعد درصدد نابود کردن سلسله پهلوی بود و احساس می‌کرد این خاندان، روح ایران را به غرب فروخته، در حالی که فساد، کارهای خلاف اخلاق و ظلم و استبداد را در ایران ترویج کرده است.
فعالیت‌های رژیم علیه او در دهه ۱۹۶۰ و علیه پیروان او و طلبه‌های مرید او در اوایل دهه ۱۹۷۰، این‌مخالفت اولیه او را تقویت کرد.
این‌کتاب با ۲۲۴ صفحه، شمارگان هزار و ۲۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان منتشر شده است.
کتاب «روحی جان سلام» گزیده نامه‌های مردمی به امام خمینی (ره) توسط پژمان عرب زاده از این انتشارات منتشر شده است
در بخشی از مقدمه این کتاب به قلم پژمان عرب می‌خوانیم: «زمانی که مشغول فکر کردن به موضوعات و سوژه‌های جدید از بین آرشیوهای غنی و مغفول انقلاب اسلامی بودم، عنوان «نامه‌های مردمی به امام» به ذهنم آمد.
قبلاً در مطالعه صحیفه امام چندباری به نامه‌های خاصی برخورده بودم، ناگهان حلاوت و شیرینی آن نامه‌ها را دوباره در خاطرم چشیدم.
مرور و جست‌وجوی مجددی کردم.
تعدادی نامه در جلدهای صحیفه امام موجود بود که غالباً به دلیل پاسخ دادن حضرت امام (ره) آنجا آمده بودند و تعدادی هم در سایت‌ها و مجلات مرتبط با مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام کار شده بودند و یکی دو جلد کتاب دیگر هم در سال‌های پیش با همین موضوع- البته به صورت کشکول‌وار- از سوی آنها منتشر شده بود.
بعد از تهیه کتاب‌ها، خبری عجیب در مقدمه کتاب، ذائقه‌ام را به شدت تلخ کرد.
خبر این بود که «در آرشیو مؤسسه، بیش از یک میلیون نامه مردمی موجود است…»!
یعنی کمتر از یک‌هزارم نامه‌ها تا به امروز منتشر شده است.
نامه‌هایی که هر کدام از آنها بیانگر دلدادگی مردم مناطق مختلف به پیر جماران است.
نامه‌ها همواره منابعی بی‌واسطه برای بررسی روحیات و خلقیات و آرمان‌ها و آرزوها است؛ در تک‌تک نامه‌های منتخب در کتاب «روحی جان سلام» نیز می‌توان بی‌واسطه به سراغ تمامی نگارندگان این نامه‌ها رفت، از دغدغه‌های آنها آگاه شد، به زندگی و آنچه به آن می‌اندیشند سری زد و در نهایت پاسخ رهبر کبیر انقلاب اسلامی را نیز خواند...
این نامه‌ها حاوی نکات با اهمیت و جذابی در موضوعات متنوعی است که یک منبع دست اول و بی‌واسطه محسوب می‌شوند که قابلیت تحقیق و پژوهش و گزارشات علمی متقنی توسط اساتید و پژوهشگران علوم انسانی (مردم شناسی، جامعه شناسی، علوم سیاسی، مطالعات فرهنگی، روان شناسی و…) را دارند.
یکی دیگر از مزیت‌های مهم این نامه‌ها، وجود قصه و روایت‌های بکر بی‌شماری است که قطعاً می‌تواند دست‌مایه تولید صدها اثر هنری – رسانه‌ای جذاب و تازه شود.»
در یکی از نامه‌های مردمی برای امام خمینی (ره) که در کتاب می‌خوانیم، چنین آمده است:
بسمه تعالی محضر مبارک امام عزیز
سلام علیکم
راستی این چه روزی است!
فکر می‌کنم خواب می‌بینم و اصلاً باورم نمی‌شود چنین روزی را که امام، این پیر جماران، نامه‌ام را بخواند و هدیه ناقابلم را بپذیرد.
ای خدا، من می‌توانم این سعادت را داشته باشم؟!
امام عزیز، اینک با پول خود و با دست خود برائت ژاکتی بافتم، به این امید که وسیله‌ای باشد در قیامت، شاهد بگیرم که ای خدا، من امام عزیز را و نایب امام زمانت را دوست دارم.
تو روا مدار دستی که برای این امام ژاکت بافته، از درگاهت ناامید برگردد.
امام عزیز از شما خواهش می‌کنم که این هدیه ناقابل را که فرسنگ‌ها راه طی نموده، بپذیری و دلم را نشکنی؛ زیرا که آرزو دارم.
ولی امام جان، دوست دارم چنانچه قابل استفاده نبود، حداقل یک بار هم که شده، ژاکت را تن کنی و آن را تبرک کنی که مایه افتخار من است.
امام عزیز، خواهش دیگری هم دارم.
اگر لطف نموده به وسیله خط خودتان چند کلمه‌ای برایم بنویس.
بی‌نهایت فرزندت را خوشحال می‌کنی و خدا را خیلی شکر می‌کنم و وصیت می‌کنم که آن چند کلمه را در قبرم همراه با خودم دفن کنند.
التماس دعا دخترت مهین محمدی
پاسخ امام
بسمه تعالی دخترم، نامه محبت‌آمیز شما با هدیه ارزشمندی که با دست خود بافته‌اید، واصل شد.
از ارزش‌های معنوی این نحو هدیه‌ها باید یاد کرد که آن ارزش‌ها نزد خداوند متعال ثبت می‌شود.
خداوند تعالی امثال شما فرزندان متعهد را برای اسلام حفظ و افزون نماید و ماها و شماها را با رحمت خویش قرین فرماید.
والسلام علی و رحمة الله.
۱۰ جمادی الاولی ۱۴۰۳ روح الله الموسوی الخمینی
کتاب «روحی جان سلام» در ۲۰۰ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ جلد و با قیمت ۳۰ هزار تومان توسط انتشارات «راه یار» منتشر شده است.
انتشارات به نشر
طرح ویژه عرضه کتاب‌های کودک درباره امام خمینی با هدف آشنایی دهه نودی ها با سبک زندگی بنیان گذار انقلاب اسلامی را با عنوان امام خمینی و دهه نودی ها دارد.
کتاب «امام خمینی» که شاعر آن امیرحسین فردی با تصویرگری وحید خاتمی است، کتاب «مصوری از زندگی روح الله» از زمان تولد و تحصیل تا حوادث و وقایع قبل و بعد انقلاب، «عطر خنده امام» سروده‌هایی از حال و هوای روزهای ورود امام تا رحلت امام خمینی برای کودکان و نوجوانان است؛ داستان‌هایی کوتاه با هدف آشنایی دهه نودی ها با سیره رفتاری امام خمینی به نام «نوبت من» و «کفش‌ها مال چه کسی است»؛ این مجموعه ۴ جلدی با قیمت ۳۴ هزار تومان در اختیار علاقه مندان قرار دارد.