رئیس مذهب شیعه در کنار توجه ویژه به توسعه دانش در جهان تشیع، بر افزایش قدرت اقتصادی شیعیان تاکید ویژه‌ای داشته و همواره بر تحقق این هدف از راه های مشروع تاکید می‌نمود و آثار زیان‌بار و خطرناک افزایش شدید قیمت‌ها و گسترش فقر را یادآور شده بود؛ بخشی مهم از سیره امام صادق که کمتر به آن توجه شده است.

به گزارش «تابناک»؛ امام صادق ـ علیه السلام ـ که ششمین امام معصوم است و مذهب شیعه را با نام او به عنوان مذهب جعفری می‌شناسند، در سال ۸۰ یا ۸۳ قمری در مدینه به دنیا آمد و پس از رحلت پدر، رهبری فکری و سیاسی شیعیان اصیل پیرو مذهب امامیه را بر عهده گرفت. آن حضرت تا سال ۱۴۸ قمری در قید حیات بود. در این مدت هزاران شاگرد در محفل درسش حاضر می‌شدند و مورد ستایش تمامی عالمان عصر خویش بود. در متون دینی شیعه، چندین هزار روایت از آن حضرت در تفسیر، اخلاق و به ویژه فقه، رسیده که باعث عظمت حدیث شیعه و موجب تقویت بنیه علمی آن است.

شنبه، 06 اردیبهشت 1404 - 01:07 ادامه مطلب نظر بدهید 43

-۱ -۷ ) مبانی ارزش شناختی اقتصادی (۱)

در یک نگاه اجمالی و استقرایی ناقص، می توان به اصول زیر به عنوان نمونه هایی از مبانی ارزش شناختی اقتصادی مورد نظر امام صادق (علیه السّلام) اشاره داشت:

 

الف ) اصل تلاش:

در باب تلاش و اهمیت آن از نگاه حضرت صحبت شد اما در این مجال هم با ذکر روایتی از ایشان به این مهم اشاره می کنم که تلاش و کوشش و کار از مبانی مهم ارزش شناسی اقتصادی حضرت می باشند. ایشان در رد بیکاری و فراغت می فرمایند:

ان الله عزوجل یبغض کثره النوم و کثره الفراغ ( وسائل الشیعه ج۱۲ ص ۳۶ )

الکسل یضر بالدین و الدنیا ( تحف العقول ص ۲۱۹ )

علاء بن کامل یکی از یاران آن حضرت روزی به محضرش شتافت و التماس دعا گفت، و اضافه نمود که: ای پسر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم )! از خداوند متعال بخواه که زندگی راحت و مرفهی داشته باشم! امام صادق (علیه السّلام) پاسخ داد: « لا ادعولک، اطلب کمال امرک الله عزوجل؛ ( الکافی ج۵ ص ۷۸ ) من برایت دعا نمی کنم، تو [ زندگی مرفه و راحت را ] از همان راهی بخواه که خداوند متعال به تو فرمان داده است [ یعنی از راه تلاش و کوشش ]. »

پنجشنبه، 04 اردیبهشت 1404 - 23:16 ادامه مطلب نظر بدهید 43

۴-۳ ) کالبد و کارکرد اقتصادی

 

۱-۳-۴ ) تخصیص منابع جهت تولید

کارکرد هر چارچوب معرفتی اقتصادی، چه در گفتمان مدرنیته و چه غیر آن، در پنج سوال اساسی خلاصه می شود که اولین آنها سوال از نحوه، و سازوکار تخصیص منابع است. بنحوی که موجب فساد، افساد و اتلاف نشود. حضرت تخصیص نابهینه ی مال را یکی از موارد عدم استجابت دعا معرفی می کنند:

اربع لایستجاب لهم الدعاء: … و رجل کان له مال فافسده فیقول: یا رب ارزقنی فیقول له الم آمرک بالاتقصاد، الم آمرک بالاصلاح… ( بحارالانوار ج۱۰۳ ص ۱۲ ).

منطقا در مساله تخصیص منابع، و حسب مورد و موضوع تولیدی و افق زمانی درون نسلی و بین نسلی (۱) ) که منابع بدان سمت سوق داده می شوند، موضوعات ذیل مورد سوال و مداقه خواهد بود که ذیلا ضمن ارائه آنها به نمونه هایی از فرمایشات شریف امام اشاره خواهیم داشت:

الف ) تخصیص در افق زمان

حضرت در آنچه به موقع کار و استفاده از فرصت ها و بهره گیری شایسته از آنها برای بهبودی دین و دنیا تاکید دارند. در روایتی می فرمایند نکته ای مورد اشاره قرار می دهند که پایه مدیریت زمان از نظر ایشان محسوب می شود: الایام ثلاثه: فیوم مضی لا یدرک و یوم الناس فیه فینبغی ان یغتنموه و غدا انما فی ایدیهم امله؛ ( تحف العقول، ص ۳۲۲ ) روزها سه گونه اند: یا روزی است که گذشته و دیگر به دست نمی آید و یا روزی است مردم در آن به سر می برند و شایسته است که آن را غنیمت شمارند و یا آینده ای است که آرزوی رسیدن به آن را دارند. انجام امور در بازه زمانی مشخص و مناسب مایه موفقیت و عزت است: قال معلی بن خنیس رآنی ابو عبدا… ( علیه السلام )، و قد تاخرت عن السوق فقال: اغد الی عزک ( وسائل الشیعه ج۱۲ ص۳ الحدیث ۲ ).

پنجشنبه، 04 اردیبهشت 1404 - 22:58 ادامه مطلب نظر بدهید 42

پنجشنبه، 04 اردیبهشت 1404 - 02:13 نظر بدهید 45

پرداختن به تمام اندیشه های شخصیتی چون امام صادق(ع) که جامع تمام علوم است از حوصله یک مقاله خارج است. آنچه ما در مقام بیان آن هستیم، بیان برخی از اندیشه امام صادق (ع)، متناسب با نیازهای زمان است. یک فرد دوراندیش در طول زندگی خود تلاش می کند که با بهره گیری از اصول کاربردی اقتصادی بر رفاه و آسایش جامعه و خود و خانواده اش بیفزاید و زندگی آرام و راحتی را برای پیمودن راه سعادت داشته باشد. امام صادق(ع) برخی از این اصول را چنین مطرح می کنند. کار و تلاش دوری از حرص، دوراندیشی برای آینده انصاف و اجتناب از احتکار، مبارزه با محتکر، امید که بتوانیم آنچه رضایت الهی است بیان کنیم.

پنجشنبه، 04 اردیبهشت 1404 - 01:17 ادامه مطلب نظر بدهید 41

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

• صمد عبدالهی عابد 1
• مهری قبادی 2

1 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1331

چکیده

چکیده
در دنیای امروز که ابزار تولید و توزیع پیشرفت کرده، روابط اقتصادی به شدّت پیچیده شده است و هر کشوری برای بهبود وضع اقتصادی خود تلاش می‌کند، به طوری‌که هر روز عرصه را برای رقیبان خود تنگ‌تر می‌سازد و اهمیّت این امر وقتی مشخّص می‌شود که تأثیرهای اقتصاد را بر سیاست و فرهنگ مشاهده کنیم. در جامعة جهانی امروز کشوری که اقتصاد آن ضعیف باشد، ناچار در مواردی مجبور است زیر بار تهاجم سیاسی و فرهنگی صاحبان اقتصاد باشد. در این مورد، کشورهایی که اقتصاد ضعیف دارند، دو کار اساسی باید انجام دهند و آن، تقویت تولید و استحکام بُنیه‌های اقتصادی و نیز مقاومت در برابر فشارهای سیاسی و فرهنگی رقیبان برای حفظ هویّت خود است. حال هدف ما این است که بررسی کنیم، چگونه می‌توان با استفاده از مؤلّفه‌هایی که قرآن به جامعه ارائه می‌دهد، اقتصادی موفّق داشته باشیم و تمدّن اسلامی معاصر را شکل دهیم و به صورت عملی مورد استفاده قرار دهیم. بنابراین، در این جستار سعی خواهد شد تا پیشنهادهایی از قرآن کریم و روایات ارایه شود تا بر مشکلات اقتصادی جامعه فایق آییم.

کلیدواژه‌ها

• قرآن
• اقتصاد
• رونق اقتصادی
• جامعه

یکشنبه، 31 فروردین 1404 - 11:20 ادامه مطلب نظر بدهید 17

قرآن کریم کتابی است زمان شمول و جهان شمول که همگام با زمان و تطورها و تحول ها به نیازهای زندگی انسان پاسخ می دهد. قرآن کریم تبیان جامعی است که موضوعات مبتلا به جامعه بشری را به نحو مطلوب تبیین نموده است. (تبیاناً لکل شیء) (نحل/ 16/ 89) قرآن کریم کتابی واقع نگر است که با توجه به واقعیت های زمان و مکان و زندگی انسان و شرایط محیط و نیازهای او، آهنگ پر کشیدن انسان به مقصد اعلی و مقصود والا را داشته و دارد. بر این اساس بخشی از آیات قرآن پیرامون اقتصاد و احکام و اخلاق اقتصادی است که بر بنیان توحید و فطرت توحیدی انسان نهاده شده است. آموزه های اقتصادی قران همچون سایر آموزه های قرآن کریم ابعاد زندگی انسان را فرا گرفته است و خطوط اصلی روابط اقتصادی و حقوق اقتصادی افراد را تبیین نموده است. از ویژگی های مهم احکام اسلام که آن را جاودانه ساخته است، توجه به نیازهای ثابت و متغیر انسان هاست که نیازهای متغیر را بر اساس اصول ثابت در هر وضع متغیر با تعیین قانون مشخص ساخته است. در این پژوهش کلیات و تعاریف مکتب اقتصادی قرآن منطبق با جهان بینی توحیدی و قواعد شرعی و کاربرد اقتصادی آنها، عقود اقتصادی، اهداف اقتصادی اسلام، اصول و راهبردها، مفاهیم عملی اقتصاد قرآنی همچون تأمین اجتماعی، مالکیت، تولید، کار، سرمایه گذاری، بهره وری، تجارت، محیط زیست، توزیع، فقر و ثروت، نفقه، ربا، مصرف، اقتصاد داخلی، مالیات، ثروت های عمومی، منابع طبیعی و درآمدهای عمومی مطرح گردیده است.

مقدمه

یکشنبه، 31 فروردین 1404 - 11:18 ادامه مطلب نظر بدهید 23

۱ - تامین نیاز بشر

خداوند متعال در قرآن کریم در آیات فراوانی منابع مهم تامین نیازها و حوائج بشر را معرفی می‌کند، لکن پیش از آنکه به آن آیات بپردازیم، خوبست که بدانیم در قرآن کریم، اولین منبع تامین نیاز بشر، بهشت ، معرفی شده است چنانکه خداوند متعال به حضرت آدم (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «ای آدم تو و همسرت در بهشت مسکن گزین و از هر آنچه که می‌خواهید میل کنید».

و نیز می‌فرماید: «همانا برای توست که هرگز در آن گرسنه و برهنه نمی‌شوی و در آن تشنه نمی‌شوی و حرارت آفتاب آزارت نمی‌دهد».

۲ - تامین معاش بشر

اما پس از اخراج حضرت آدم (علیه‌السّلام) و استقرار او بر روی زمین خداوند متعال در آیات فراوانی، زمین، را مهمترین و ارزشمندترین منبع اقتصادی و تامین معاش بشر معرفی می‌کند.

بعنوان مثال به دو نمونه از آن اشاره می‌کنیم:
۱. «ما تسلط و مالکیت و حکومت بر زمین را برای شما قرار دادیم و انواع وسایل زندگی را برای شما فراهم ساختیم اما کمتر شکر گذاری می‌کنید».

۲. «و زمین را گستردیم و در آن کوه‌های ثابتی افکندیم و از هر گیاه موزونی در آن رویاندیم و برای شما انواع وسائل زندگی در آن قرار دادیم و همچنین برای کسانی که شما نمی‌توانید به آن‌ها روزی دهید».

از تامل و دقت در آیات اقتصادی قرآن کریم به این نتیجه می‌رسیم که خداوند متعال منابع اقتصادی و تامین معاش بشر را، دو گونه، معرفی می‌کند:

یکشنبه، 31 فروردین 1404 - 11:15 ادامه مطلب نظر بدهید 18

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

شرحی بر انشراح سوره مطففین کتاب قرآن

(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)

سوره ۸۳: المطففين - جزء ۳۰ - ترجمه انصاریان

اعوذبالله من اشیطان رجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ ﴿۱﴾ وای بر کم فروشان! (۱)

الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ ﴿۲﴾ آنان که چون از مردم کالایی را با پیمانه و وزن می ستانند، تمام و کامل می ستانند، (۲)

وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ ﴿۳﴾ و چون برای آنان پیمانه و وزن کنند، کم می دهند. (۳)

أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ ﴿۴﴾ آیا اینان یقین ندارند که حتماً بر انگیخته می شوند؟ (۴)

لِيَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿۵﴾ برای روزی بزرگ، (۵)

يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۶﴾ روزی که مردم در برابر پروردگار جهانیان به پا می ایستند. (۶)

كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ ﴿۷﴾ این چنین نیست که می پندارند [در آن روز] یقیناً پرونده بدکاران در سجّین است. (۷)

یکشنبه، 31 فروردین 1404 - 11:12 ادامه مطلب نظر بدهید 28

هنگام خواندن صيغه معامله بايد دو طرف قصد انشاء داشته باشند يعني مقصودشان از گفتن دو جمله خريد و فروش باشد، همچنين در جايي كه داد و ستد عملي جانشين صيغه لفظي مي‌شود بايد قصد انشاء وجود داشته باشد، ضمناً شخصيت‌هاي حقيقي و حقوقي، هر دو مالك مي‌شوند و مي‌توانند طرفین معامله واقع گردند؛ بنابراين هر مؤسسه خيريه يا انتفاعي كه تأسيس گردد و داراي شخصيت حقوقي شود، با اشخاص حقيقي از اين نظر تفاوت نمي‌كند.

سه شنبه، 26 فروردین 1404 - 11:23 ادامه مطلب نظر بدهید 8