اصول مسائل اخلاقى در قرآن و روایات
قبل از ورود در این بحث لازم است‏یک نگاه اجمالى به اصول مسائل اخلاقى در مکتبهاى دیگر بیندازیم.
1- گروهى از فلاسفه قدیم که از بنیانگذاران علم اخلاق محسوب مى‏شوند، براى اخلاق اصول چهارگانه قائل بودند; و به تعبیر دیگر، فضائل اخلاقى را در چهار اصل خلاصه کرده‏اند:
1- حکمت
2- عفت
3- شجاعت
4- عدالت
و گاه خداپرستى را هم به آن ضمیمه کرده و آن را به پنج اصل رسانده‏اند.
بنیانگذار این مکتب را «سقراط‏» مى‏توان شمرده; او معتقد بود:
«نیکوکارى (و اخلاق) بسته به تشخیص نیک و بد (یعنى دانائى) است، و فضیلت‏بطور مطلق جز دانش و حکمت چیزى نیست; اما دانش چون در مورد ترس و بى‏باکى، یعنى آگاهى بر این که از چه چیز باید ترسید، و از چه چیز باید نترسید ملاحظه شود، «شجاعت‏» است، و هرگاه درباره تمناهاى نفسانى به کار رود «عفت‏» خوانده مى‏شود، و هرگاه علم به قواعدى که حاکم بر روابط مردم نسبت‏به یکدیگر است منظور گردد «عدالت‏» است، و اگر وظائف انسان سبت‏به خالق در نظر گرفته شود «دیندارى و خداپرستى‏» است. این فضائل پنجگانه، یعنى حکمت، شجاعت، عفت، عدالت و خداپرستى، اصول نخستین اخلاق سقراطى است.» (1)
بسیارى از دانشمندان اسلام که درباره علم اخلاق کتاب نوشته یا بحثهایى داشته‏اند، این اصول چهارگانه یا پنجگانه را پذیرفته و دقتهاى بیشترى روى آن به عمل آورده، و پایه‏هاى محکمترى براى آن چیده‏اند، و آن را مبناى نگرشهاى اخلاقى خود در همه زمینه‏ها قرار داده‏اند.

یکشنبه، 12 اسفند 1403 - 23:23 ادامه مطلب نظر بدهید 6

قال الاِْمامُ الْعَسْكَرىّ عليه السلام: لايَعْرِفُ النِّعْـمَةَ اِلاَّ الشاكِرُ، وَ لا يَشْكُرُ النِّعْمَةَ اِلاَّ الْعارِفُ. [اعلام الدين 313]

امام عسكرى عليه السلام فرمود: نعمت را جـز سپاسگزار كسى نمى شـناسد و جز عارف و دانا نعمت را سپاسگزارى نمى كند.

شنبه، 15 دی 1403 - 20:37 ادامه مطلب نظر بدهید 7

قال الاِْمامُ الْعَسْكَرىّ عليه السلام: مَنْ كانَ الْوَرَعُ سَجيَّتَهُ، وَ الْكَرَمُ طَبيعَتَهُ، وَ الْحِلْمُ خُلَّتَهُ، كَثُرَ صَديقُهُ وَ الثَّناءُ عَلَيْهِ، وَ انْتَصَرَ مِنْ أَعْدائِهِ بِحُسْنِ الثَّناءِ عَلَيْهِ. [اعلام الدين 314]

امام عسكرى عليه السلام فرمود: كسى كه پارسايى جزء سرشت او وجود و سخاوت جزء طبيعت او و بردبارى دوست او گردد دوستانش و تعريف او زياد خواهد شد و از دشمنانش با ستايش كردن بر او انتقام مى گيرد.

شنبه، 15 دی 1403 - 20:36 ادامه مطلب نظر بدهید 6

قالَ الاْءمامُ الْعَسْكَرىّ عليه السلام: مِنَ التَواضُعِ السَّلامُ عَلى كُلِّ مَنْ تَمُرُّ بِهِ، وَ الْجُلُوسُ دُونَ شَرَفِ الْمَجْلِسِ. [بحارالانوار 78: 372 ح 9]

امام عسكرى عليه السلام فرمود: سـلام كردن به هر كس كه بر او مى گذرى ونشستن در جايى كه پايين تر از جايگاه (توست) نشانه تواضـع و فـروتنى اسـت.

شنبه، 15 دی 1403 - 19:57 ادامه مطلب نظر بدهید 7

چهارشنبه، 12 دی 1403 - 19:49 نظر بدهید 8

سه چیز است كه در هر كس نباشد هیچ عملی از او كامل نگردد: پارسایی كه او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی كه به وسیله آن با مردم مدارا كند و بردباری‌ای كه با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.

 

 

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

 

 

 

ثلاث من لم یكنّ فیه لم یتمّ له عمل: ورع یحجزه عن معاصی الله، وخلق یداری به الناس، و حلم یردّ به جهل الجاهل؛

سه چیز است كه در هر كس نباشد هیچ عملی از او كامل نگردد: پارسایی كه او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی كه به وسیله آن با مردم مدارا كند و بردباری‌ای كه با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.

(الكافی: 1/116/2)

الإمام الصادق علیه السلام :

إنَّ أهلَ التَّقوى أخَفُّ أهلِ الدُّنیا مَۆونَةً ، وأكثَرُهُم مَعونَةً ؛

امام صادق علیه السلام :

چهارشنبه، 28 آذر 1403 - 23:44 ادامه مطلب نظر بدهید 10

قرآن کريم :

اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لاَِنْفُسِكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها؛[سوره اسراء ، آيه ۷]

اگر خوبى كنيد، به خودتان كرده ايد و اگر بدى كنيد باز هم به خود كرده ايد.

۱ پيامبر صلي الله عليه و آله :اَلْعِلْمُ رَأسُ الْخَيْرِ كُلِّهِ، وَ الْجَهْلُ رَأسُ الشَّرِّ كُلِّهِ ؛

 

دانايى سرآمد همه خوبى ها و نادانى سرآمد همه بدى هاست.[بحارالأنوار، ج۷۷، ص ۱۷۵، ح ۹]

۲ پيامبر صلي الله عليه و آله :تَـكَـلَّـفُوا فِعْلَ الْخَيْرِ وَ جاهِدوا نُفوسَكُمْ عَلَيْهِ، فَاِنَّ الشَّرَّ مَطْبوعٌ عَلَيْهِ الاِنْسانُ؛

در كار خير، خود را به زحمت اندازيد و در اين راه با هوا و هوس خود مبارزه كنيد، زيراطبيعت انسان به بدى تمايل دارد.[تنبيه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۰]

چهارشنبه، 21 آذر 1403 - 21:33 ادامه مطلب نظر بدهید 8

امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند :

برترين حيا، شرم و حياء از خداوند است.

أفضَلُ الحياءِ استحياءُك من الله.

 

تصنيف غررالحكم، صفحه 257، حدیث 5451

https://janat1.ir/hadith/?SN=975

امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند :

در سه مورد حياء و شرم پسنديده نيست: 1) خدمت كردن به ميهمان 2) برخاستن انسان از جا به احترام پدر و معلمش 3) و طلب حقّ اگر چه كم باشد.

ثلاثٌ لا يستَحي منهنَّ: خِدمةُ الرّجل ضَيفَه، و قيامُهُ عَن مجلِسِهِ لأبيهِ و معلّمِهِ و طَلَبُ الحقِّ و إنْ قَلَّ.

 

تصنيف غرر الحكم، صفحه 69، حدیث

چهارشنبه، 21 آذر 1403 - 00:11 ادامه مطلب نظر بدهید 6

١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ الحَیاءَ زینَةُ الاِسلام.

حُجب و حیا زینت و زیور اسلام است. (سفینه، ج ١ ص ٣٦٢)

 

٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلحَیاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الایمانِ.

شرم و حیا خود شعبه‌ای از ایمان است. (مستدرک، ج ٨، ص ٤٦٦)

 

٣ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

الحیاءُ مِنَ الایمانِ وَالایمانُ فی‌الجَنَّهِ.

شرم و حیا نشانة ایمان است و جای ایمان در بهشت است. (بحار، ج ٧٨، ص ٤٠٩)

 

٤ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاایمانَ لِمَن لاحَیاءَ لَهُ.

كسی كه حیا ندارد ایمان ندارد! (اصول كافی، ج ٣، ص ١٦٤)

 

٥ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عَلی قَدرِ الحیاءِ تكونُ العِفَّةُ.

عفت و پاكدامنی اشخاص به اندازة شرم و حیای آنهاست. (فهرست غرر، ص ٨٧)

 

سه شنبه، 20 آذر 1403 - 22:58 ادامه مطلب نظر بدهید 9

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ وَأَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، يَا أَبَا الْقاسِمِ، يَا رَسُولَ اللّٰهِ، يَا إِمامَ الرَّحْمَةِ، يَا سَيِّدَنا وَمَوْلَانَا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجاتِنا، يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ؛

خدایا از تو می‌خواهم و به‌سویت روی آوردم به وسیله پیامبرت، پیامبر رحمت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) ای ابا القاسم، ای فرستاده خدا، ای پیشوای رحمت، ای آقا و مولای ما، به تو رو آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو متوسل شدیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن؛

يَا أَبَا الْحَسَنِ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، يَا عَلِىَّ بْنَ أَبِى طالِبٍ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَمَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا، يا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ؛

ای ابا الحسن، ای امیرالمؤمنین، ای علی بن ابیطالب، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به‌سوی خدا به تو متوسل شدیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن؛

شنبه، 10 آذر 1403 - 23:14 ادامه مطلب نظر بدهید 10