احکام دین. خمس
خُمس، پرداخت یک پنجم مازاد درآمد سالانه و برخی موارد دیگر مانند معدن و گنج با شروطی که در فقه آمده است. خُمس از فروع دین است و آیه ۴۱ سوره انفال و بیش از ۱۱۰ حدیث در کتابهای روایی از آن سخن گفتهاند.
خمس در عصر حضرات معصومین (علیهم السلام) از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده است، لیکن از آن جایی که از عصر امام علی (ع) تا زمان امام باقر (ع) شیعه در فشار شدیدی از نظر سیاسی و اقتصادی قرار داشت و حکومت بنی امیّه حساسیت خاصی به تشیّع نشان می داد، از این رو مجالی پیش نمی آمد تا فریضه خمس را آن چنان که شایسته و بایسته است، برای شیعیان تبیین نمایند و لزوم پرداخت آن را گوشزد کنند، بلکه با واژه «اَبَحْنا لشیعتنا» آنان را از نگرانی بیرون آوردند و تصرّف در خمس را مباح شمردند. البته وضع اکثر مردم نیز از نظر مالی خوب نبود تا خمس بدهند.
خداوند تبارک و تعالی می فرمایند :
بدانيد آنچه را بدست مىآوريد خمس آن مال خدا و رسول و خويشان و يتيمان و فقيران و در راهماندگان است اگر به خدا ايمان داريد.
وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَئ فَاَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَلِذِى الْقُربى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينَ وَابْنِ السَّبيلِ اِنْ كُنْتُمْ امَنْتُمْ بِاللَّهِ ...
قرآن سوره انفال، 41
http://janat1.ir/hadith/?SN=2011
امام جعفر صادق عليه السلام می فرمایند :
صدقه بر ما حرام است و خمس براى ما (خاندان پيامبرصلى الله وعليه وآله) واجب مى باشد.
اَلصَّدَقَةُ عَلَيْنا حَرامٌ وَ الْخُمْسُ لَنا فَريضَةٌ
وسائل الشيعه، 6، 337
به طور کلی می توان گفت: پرداخت خمسِ اموال، دو نقش اساسی در زندگی مسلمان ها به ویژه شیعیان ایفا می کند:
1 - مادی (توزیع ثروت بر اساس عدالت اجتماعی)؛
2 - معنوی ( تهذیب نفس).
عدالت اقتصادی در پرتو بعثت پیامبران
قرآن کریم یکی از مهم ترین دلایل اجتماعی بعثت پیامبران را زمینه سازی برای اقامه قسط و گسترش مطلق عدالت توسط خود مردم می داند: «لقد ارسلنا رسلنا بالبیّنات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛(1) ما پیامبران را با دلایل روشن و معجزات آشکار فرستادیم و کتاب و میزان حق و باطل را با آنان همراه ساختیم تا مردم (در پرتو تربیت دینی) به عدل و قسط قیام کنند». پس از آن بلافاصله می فرماید: «و انزلنا الحدید فیه بأس شدید و منافع للناس؛(2) و آهن را فرود آوردیم که در آن نیرویی شدید و سودهایی برای مردم است.»
احکام خمس
خمس یکی از حقوق مالی است که شرع مقدس اسلام بهصراحت آن را در قرآن کریم مقرَّر نموده است، و اهمیت این فریضه در بسیاری از روایات اهلبیت (علیهم السلام) ذکر گردیده، بلکه در بعضی از آنها کسانی که خمس نمیدهند یا خمس را به ناحق میخورند مورد لعن واقع شده اند.