اصول دین عدل
مهر | دین و اندیشه | پنجشنبه، 22 آبان 1404 - 16:40
قم- مرجع تقلید شیعیان گفت: هرگاه قاضی با نیت الهی و رعایت همه جوانب شرعی و قانونی رأی صادر کند، همان حکم می‌تواند منشأ نزول برکات فراوان در جامعه باشد.
خلاصه خبر
وی افزود: مسیر صراط مستقیم کوتاه است و به مقصد می‌رسد، اما باید توجه داشته باشیم که حرکت در این مسیر لغزنده و ناهموار، آسان نیست.
وی در ادامه، در خصوص بی‌تفاوت شدن جامعه نسبت به برخی مسائل و رویدادها و همچنین فراگیرشدن تشتّت و بداخلاقی در جامعه، هشدارهایی را مطرح کرد.
ایضاً ضروری است تلاش‌های مسئولان‌امر در جهت رفع مشکلات معیشتی مردم، دوچندان و مضاعف شود.
مهر | دین و اندیشه | شنبه، 24 آبان 1404 - 08:40
اندیشه‌های اجتماعی علامه در المیزان، یک نظام منسجم را بر پایه تئوری فطرت بنا می‌کند، جامعه در نظر او پدیده‌ای است که هرچند به‌طور «اضطراری»شکل می گیرد اما برای بقا نیازمند قانون و عدالت است.
خلاصه خبر
روش‌شناسی علامه در این مباحث، عمدتاً بر «روش تعقلی» یا «فلسفی» استوار است.
اندیشه اجتماعی علامه دارای سه رکن اساسی است: نظریه فطرت به عنوان مبنای انسان‌شناسی، کل‌گرایی روش‌شناختی در تبیین ماهیت جامعه، و نظریه اعتباریات در تبیین پدیده‌های اجتماعی.
اندیشه‌های اجتماعی علامه طباطبایی بر یک بنیان مستحکم فلسفی و انسان‌شناختی بنا شده است که رکن اصلی آن «فطرت» است.
علامه، انسان را فطرتاً حقیقت‌جو، توحیدگرا و اخلاق‌دوست می‌داند.
فطرت، در نگاه او، گنجینه‌ای از دانایی نسبت به حقایق دینی و الهی است که به طور طبیعی انسان را به سمت کمال و سعادت هدایت می‌کند.
علامه در تبیین چرایی شکل‌گیری جامعه، برخلاف دیدگاه‌های متداول که مدنیت را مقتضای طبع اولیه انسان می‌دانند، آن را زاییده «اضطرار» می‌داند.
استخدام یعنی میل انسان به بهره‌گیری از همنوعان و محیط برای رفع نیازهای گسترده خود.
با این حال، علامه در مواجهه با نزاع «اصالت فرد یا اصالت جامعه»، قائل به پارادایم تلفیقی است.
این دیدگاه تلفیقی، توازن میان حقوق و تکالیف فردی و اجتماعی را بر پایه فطرت الهی انسان تضمین می‌کند.
علامه معتقد است که قوانین اسلامی بر اساس رعایت جانب عقل و مطابق با اقتضائات فطری وضع شده‌اند.
آزادی در اندیشه علامه، یک مفهوم مطلق نیست، بلکه در چارچوب فطرت و قوانین الهی تعریف می‌شود.
اندیشه‌های اجتماعی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، یک نظام منسجم را بر پایه تئوری فطرت و تعقل بنا می‌کند.
این ساختار فکری، علامه طباطبایی را به یکی از پیشگامان تفسیر اجتماعی و فلسفه اجتماعی در جهان اسلام معاصر تبدیل کرده است.
مقدمه
گفته می شود که یکی از بنیادیترین مفاهیم در علوم انسانی و به خصوص در علم سیاست مفهوم عدالت است. این سخن گزاف نیست زیرا که اهمیت عدالت و نقش تعیین کنندة آن در اجتماع غیر قابل انکار می باشد. می توان غرض را با این عبارت بیان کرد که مبحث عدالت در مرکز منظومة فکری اندیشمندان سیاسی واقع شده است.
عدل صفتی است که هم نزد خالق محبوب است و هم نزد مخلوق و خدا خود را با این صفت ستوده است.[1]
در نگاهی به همة ادیان، اعم از آسمانی و غیر آسمانی، ما شاهد هستیم که همگی به عنصر مهم عدالت توجه کرده اند و از آن یا به عنوان اصلی ترین هدف و یا یکی از اهداف مهم نام برده اند.
در دین اسلام هم این بحث از نظر دور نمانده و تعداد 29 ایه از ایات قرآن مستقیماً دربارة عدالت نازل شده است و حدود 290 ایة دگر هم در مورد ظلم که ضد عدالت می باشد، نازل شده است. در مجموع می توان ادعا کرد که حدود یک دهم از ایات قرآن یا به طور مستقیم و یا به طور غیرمستقیم به این بحث اشاره دارند و این امر نشان دهندة اهمیت آن در دین اسلام می باشد.
البته عدالت امری است که اگر دین اسلام هم به آن اشاره نمی نمود، حقیقت بودن آن صدمه ای نمی دید.[2]
این حقیقت همواره به عنوان یکی از عناصر اصلی و تفکیک ناپذیر مباحث سیاسی و قدرت سیاسی به شمار آمده و می توان آن را به عنوان فصل ممیز زور و مشروعیت قدرت و اطاعت مردم دانست.
اگر ما به این واژه از جنبة تاریخی هم نظر کنیم خواهیم دید که همواره در طول تاریخ جدال عدالت طلبان و ظالمان وجود داشته و در هیچ دورة تاریخی مردم از آرزوی جهان پر از عدالت دور نمانده اند. البته در طول تاریخ همواره مظلومان بوده اند که این گوهر کمیاب را جستجو کرده اند و هرگاه هم که به آن دست یازیده اند، از آن با تمام وجود دفاع کرده اند. شهید مطهری(ره) که خود تمام وجود خویش را وقف این هدف کرده بود، در این رابطه می گوید: «اندیشه، تابع شکم است. محال است که یک برخوردار مرفه, از اصل عدل دفاع کند همچنان که محال است که یک محروم زجر کشیده منکر اصالت عدل بشود.»[3] آدمی هرگاه در مقابل ظلم و جنایت و کفر و فساد قرار گرفت و از آنها رنج برد، شوق عدالت و حقیقت در او بیدار می شود.[4]
توجه: در این نوشتار سعی شده از دو منبع اصیل و گرانقدر بهره برداری بیشتری شود، یکی کتاب وزین نهج البلاغه، که عظمت آن بر هیچ کس پوشیده نیست و دیگری هم آثار معلم شهیدمرتضی مطهری(ره) که خدمات او به اسلام و انقلاب و بیان واضح و شیوا و ذهن تیزبین او در تفسیر متون دینی جای هیچ گونه ابهامی ندارد.
فایدة بحث از جایگاه عدالت
امام علی (ع) یکی از بزرگترین شخصیت های جهان اسلام هستند که آوازه دلاوری های ایشان در جنگ و جهاد، دفاع از مبانی اسلامی و همچنین بسط و تبیین معنای عدالت بر کسی پوشیده نیست. همراهی افعال و اعمال حضرت در جای جای زندگی با عدالت و استفاده کردن از هر فرصتی در جهت تبیین معنای عدالت بر همگان آشکار است، تا بدانجا که برخی خط مشی اساسی و کلی در زندگی و دوران حکومت حضرت را، حرکت در مسیر تحقق معنای عدالت و جاری شدن نتایج و ثمرات آن در زندگی مسلمانان می دانند.
حضرت در دوران کوتاه حکومت خود، معنای عدالت و راهکارهای عملی و دست یافتنی برای اجرای آن را در سه حوزه اقتصاد، سیاست و اجتماع تبیین کردند. این منش و طریقه عملکرد ایشان، الگویی بسیار مناسب برای مدیران اسلامی و بطورکلی برای ساختار حکومت اسلامی است.
به بیان دیگر، بازگشت به مبانی اصیل اسلامی و بهره گیری از بینش امام علی (ع) در به کارگیزی معنای عدالت در امور حکومتی، می تواند حکومت اسلامی را در رسیدن به قله های رفیع مردم داری یاری کند.
در این مقاله، معنای عدالت از دیدگاه امام علی (ع) در مقاطع و مواضع مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
معنای لغوی عدالت
((العدل حیاه الاحکام)).(1)
عدالت روح و کالبد احکام الهى است.
((العدل اقوى اساس)).(2)
عدل سنگ زیرین بنیاد اسلام است.
((ان العدل میزان الله الذى وضعه للخلق و نصبه لاقامه الحق فلاتخالفه فى میزانه)).(3)
عدالت وسیله سنجشى است که خداوند براى مردم نهاد تا حق در جامعه استوار گردد. بنابراین خدا را در این میزان همراه باش و مخالفت نکن.
((العدل یضع الامور مواضعها و الجود یخرجها من جهتها, والعدل سأس عام والجود عارض خاص, فالعدل اشرفهما و افضلهما)).(4)
از حضرت سوال شد: ارزش عدالت بیشتر و بالاتر است یا بخشش؟
حضرت فرمود: عدالت کارها را بدانجا مى نهد که باید و بخشش آن را برون نماید. عدالت تدبیر کننده اى است به سود همگان و بخشش به سود خاصان, پس عدالت شریف تر و با فضیلت تر است.
((اکرم الاخلاق السخإ و اعمها نفعا العدل)).(5)
گرامى ترین خویها سخاوت است و سودمندترین آن عدل.
مهر | دین و اندیشه | سه شنبه، 08 مهر 1404 - 10:58
آیت الله رشاد در درس خارج فقه خود راه حل هایی را برای مقابله همه جانبه کشورهای مسلمان با رژیم صهیونیستی ارائه کرد.
خلاصه خبر
به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله علی اکبر رشاد رئیس حوزه علمیه امام رضا (ع) در درس خارج فقه به نسبت جهان اسلام و نظم بین المللی اشاره کرد و بیان داشت: در مواجهه با نظام بین الملل، جهان اسلام با معمایی تاریخی روبهروست، اینکه چگونه جمعیتی یک‌چهارمی از بشریت، با برخورداری از اشتراکات تمدنی و اخلاقی، نتوانسته‌اند مجموعه خود را به‌صورتی مؤثر در عرصه جهانی به منصه ظهور برسانند؟
قدرت نرم ناشی از این وحدت عملی، می‌توانست چنان امواجی از بیداری جهانی را ایجاد کند که دیگر ملت‌های تحت ستم نیز، فارغ از مرزهای اعتقادی، برای بازپس‌گیری حق حاکمیت خود، از پرچم‌داران این مقاومت پیروی کنند.
قدرت واقعی جهان اسلام در ابتکار عمل و بازتعریف میدان نهفته است
رشاد نتیجه عدم استفاده از قدرت کشورهای مسلمان را زمینه ساز نظم ناعادلانه جهان دانست و گفت: حضرت امام خمینی (ره) با بیانی استعاری و ژرف فرمودند: «اگر مسلمین مجتمع بودند و هر کدام یک سطل آب می‌ریختند، او را سیل می‌برد.» این کلام نورانی، دقیقاً اشاره به همان قدرت نهفته در وحدت عمل دارد.
یا در رأی‌گیری‌های حیاتی، در تحریم‌ها و قطع جریان تجهیزات به رژیم‌های متجاوز، صدای مسلمانان یکپارچه و هماهنگ طنین‌انداز نمی‌شود.
این پرسش‌ها، گویای شکافی عمیق میان «قدرت بالقوه» و «عملکرد بالفعل» است.
نتیجه آنکه، قدرت واقعی جهان اسلام نه در پذیرش منفعلانه قواعد بازی ناعادلانه، که در قدرت ابتکار عمل و بازتعریف میدان نهفته است.
وحدت در عزلت نیست، بلکه وحدت در ارائه یک آلترناتیو اخلاقی و عملی است که بتواند مشروعیت نظام موجود را به چالش بکشد و زمینه‌ساز نظم عادلانه‌تری در جهان شود.
چنین اتحادیه‌ای می‌تواند با ایجاد سیستم مبادلات مالی و پولی مستقل، وابستگی به شبکه‌های تحت سلطه قدرت‌های غربی را نیز کاهش دهد.
دیپلماسی عمومی قدرتمند راه اندازی شود تا روایت خود از عدالت و مقاومت را از طریق رسانه‌های جهانی و شبکه‌های اجتماعی به گوش جهانیان برساند.
در نتیجه اگر امت اسلامی، با درک «قدرت جمعی» خود، از نمادگرایی فراتر رود و با اجرای تحریم‌های هماهنگ، چندلایه و هوشمند در عرصه‌های اقتصادی، دیپلماتیک، نظامی و فناوری، اراده خود را به نمایش بگذارد، آنگاه نه تنها مشروعیت نهادهای بین‌المللی ناعادلانه را به چالش کشیده، بلکه خود به بازیگری تعیین‌کننده در تدوین قواعد جدید بازی جهانی تبدیل خواهد شد.
مشرق | اجتماعی و حوادث | سه شنبه، 08 مهر 1404 - 22:12
معاون هماهنگ‌کننده انتظامی خراسان رضوی گفت: دو قاچاقچی موادمخدر در فریمان هنگام دستگیری، تلاش داشتند با پرداخت ۲ میلیارد ریال رشوه از قانون بگریزند که با هوشیاری مأموران ناکام ماندند.
خلاصه خبر
وی گفت: متهمان برای رهایی از قانون قصد داشتند ۲ میلیارد ریال رشوه پرداخت کنند که مأموران وظیفه‌شناس با ثبت صورتجلسه و هماهنگی سلسله مراتب، موضوع را به پرونده ضمیمه کردند.
ریاحی افزود:متهمان پس از تشکیل پرونده مقدماتی جهت سیر مراحل قانونی تحویل مراجع قضائی شدند.
قرآن کريم :
لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللّهَ قَوىٌّ عَزيزٌ؛[سوره حديد، آيه ۲۵]
به راستى ما پيامبران خود را با دلايل آشكار فرستاديم و با آنها كتاب و ميزان (شناسايى حق از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است ، تا خداوند بداند چه كسى او و رسولش را يارى مى كند بى آن كه او را ببينند، خداوند قوى و شكست ناپذير است .
وَ مَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ نُذِقْهُ عَذابًا كَبيرًا؛[ سوره فرقان، آيه ۱۹ ]
هر كس از شما ظلم كند، عذاب شديدى به او مى چشانيم.
۱ امام صادق عليه السلام:ثَلاثَةُ اَشْياءَ يَحْتاجُ النّاسُ طُرّا اِلَيْها: اَلاَْمْنُ وَالْعَدْلُ وَالْخِصْبُ ؛
سه چيز است كه همه مردم به آنها نياز دارند: امنيّت، عدالت و رفاه.[تحف العقول، ص ۳۲۰]
۲ پيامبر صلي الله عليه و آله:اَلظُّلْمُ ثَلاثَةٌ: فَظُلْمٌ لايَغْفِرُهُ اللّه ُ وَظُلْمٌ يَغْفِرُهُ وَظُلْمٌ لايَتْرُكُهُ، فَأَمَّا الظُّلْمَالَّذى لايَغْفِرُ اللّه ُ فَالشِّرْكُ قالَ اللّه ُ: «إنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ» وَأَمَّا الظُّلْمَ الَّذى يَغْفِرُهُ اللّه ُفَظُلْمُ الْعِبادِ أَنْفُسَهُمْ فيما بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ رَبِّهِمْ وَأَمَّا الظُّلْمَ الَّذى لا يَتْرُكُهُ اللّه ُ فَظُلْمُ الْعِبادِبَعْضُهُمْ بَعْضا؛
ظلم سه قسم است: ظلمى كه خدا نمى آمرزد، ظلمى كه مى آمرزد و ظلمى كه از آننمى گذرد، اما ظلمى كه خدا نمى آمرزد شرك است. خداوند مى فرمايد: «حقا كه شركظلمى بزرگ است» و اما ظلمى كه خدا مى آمرزد، ظلم بندگان به خودشان ميان خود وپروردگارشان است اما ظلمى كه خدا از آن نمى گذرد ظلم بندگان به يكديگر است.[نهج الفصاحه، ح ۱۹۲۴]
۳ امام صادق عليه السلام:اَلْعَدْلُ اَحْلى مِنَ الشَّهْدِ وَاَلْيَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَاَطيَبُ ريحا مِنَ الْمِسْكِ؛