بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره طارق کتاب قرآن
(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)
سوره ۸۶: الطارق - جزء ۳۰ - ترجمه انصاریان
اعوذبالله من اشیطان رجیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَالسَّمَاءِ وَالطَّارِقِ ﴿۱﴾ سوگند به آسمان و به چیزی که در شب پدیدار می شود؛ (۱)
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ ﴿۲﴾ و تو چه می دانی چیزی که در شب پدیدار می شود، چیست؟ (۲)
النَّجْمُ الثَّاقِبُ ﴿۳﴾ همان ستاره درخشانی است که پرده ظلمت را می شکافد. (۳)
إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ ﴿۴﴾ هیچ کس نیست مگر اینکه بر او نگهبانی است. (۴)
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ مِمَّ خُلِقَ ﴿۵﴾ پس انسان باید با تأمل بنگرد که از چه چیز آفریده شده است؟ (۵)
خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ ﴿۶﴾ از آبی جهنده آفریده شده است؛ (۶)
يَخْرُجُ مِنْ بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ﴿۷﴾ )آبی که( از صلب مرد و از میان استخوان های سینه زن بیرون می آید. (۷)
إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ﴿۸﴾ بی تردید خدا بر بازگرداندن انسان [پس از مرگش] تواناست، (۸)
يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ﴿۹﴾ روزی که رازها فاش می شود. (۹)
فَمَا لَهُ مِنْ قُوَّتٍ وَلَا نَاصِرٍ ﴿۱۰﴾ پس انسان را [در آن روز در برابر عذاب] نه نیرویی است و نه یاوری. (۱۰)
وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ ﴿۱۱﴾ سوگند به آسمان که دارای باران فراوان و پرریزش است. (۱۱)
وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ ﴿۱۲﴾ و سوگند به زمین که [برای جوشیدن چشمه ها و کشت و زرع و روییدن نباتات] دارای شکاف است. (۱۲)
إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ ﴿۱۳﴾ بی تردید که این قرآن، سخنی جداکننده [میان حق و باطل] است (۱۳)
وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ ﴿۱۴﴾ و آن هرگز شوخی نیست. (۱۴)
إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا ﴿۱۵﴾ آنان همواره [برای خاموش کردن نور حق] حیله می کنند (۱۵)
وَأَكِيدُ كَيْدًا ﴿۱۶﴾ و من [هم در برابر آنان] چاره و تدبیری [مناسب] می کنم. (۱۶)
فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا ﴿۱۷﴾ پس کافران را مهلت ده و مدت اندکی آنان را در این حالی که هستند، واگذار. (۱۷)
اطلاعات عمومي سوره طارق:
86 ـ طارق ـ مكی ـ 17 آيه ـ 61 كلمه ـ 245 حرف
(معنی):كوبنده،رونده در شب- ستاره ظاهر شونده.
(علت نامگذاری): به علت سوگند خداوند به ستاره ظاهر شونده در آيه اول. آشنايی با سوره های قرآن – ص 116 – جعفر شيخ الاسلامی.
(مأخذ نامگذاری): سوره طارق به معنی ظاهر شونده- ستاره درخشان مأخذ نامگذاری آيه اول سوره است. دانستنيهای قرآن – ص 183 – مصطفی اسرار.
(نامهای ديگر): ندارد.
(ترتيب نزول و جمع آوری سوره طارق):
به ترتيب جمع آوری،هشتاد و ششمين سوره است.
به ترتيب نزول، سی و پنجمين سوره است كه بعد از سوره«بلد»و قبل از سوره«قمر»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره طارق):
آغاز: «وَ السَّماءِ وَ الطّارِقِ وَ ما اَدْريكَ مَا الطّارِقُ».
پايان: «فَمَهِّلِ الْكافِرينَ اَمْهِلْهُمْ رُوَيْداً». آشنايی با سوره های قرآن – ص 116 – جعفر شيخ الاسلامي.
1ـ معنی طارق چیست؟ در لغت به معنای كوبنده و شكننده است و در قرآن به معنای ستاره ای است كه در آستانه قيامت با زمين برخورد می كند و زلزله ای سهمگين رخ می دهد. پرسش و پاسخ هايی در شناخت تاريخ و علوم قرآنی – ص 115 – دكتر مجيد معارف.
2- محتوای سوره طارق در رابطه با چه موضوعاتی می باشد؟
1- بعد از چند سوگند اشاره به وجود فرشتگان الهی كه مراقب انسان هستند دارد.
2- زندگی نخستين و پيدايش انسان از آب نطفه دليلی بر امكان معاد و راهي برای روی آوردن او به فطرت توحيدی در جهت تربيت معنوی.
3- بعضی ويژگيهای رستاخيز.
4- اهميت و عظمت قرآن با چند سوگند پر معنا.
5- هشدار كافران به مجازات الهی. آشنايی با سوره های قرآن – ص 116 – جعفر شيخ الاسلامی.
6- اشاره به مسأله معاد و بيان اهميت و ارزش و عظمت قرآن مجيد. دانستنيهای قرآن – ص 63 – مصطفی اسرار.
7ـ سوره طارق جزء سوره هايی است كه با سوگند آغاز شده اند. آشنايی با سوره هايی قرآن – ص 21 – جعفر شيخ الاسلامی.
پیامها و راهبردها ی رهنمودهایِ شرحی بر انشراح سوره طارق کتاب قرآن
- نظریات و رهنمودهای آیات اول و دوم و سوم سوره طارق در عبارتهایِ "( وَالسَّمَاءِ وَالطَّارِقِ ﴿۱﴾ سوگند به آسمان و به چیزی که در شب پدیدار می شود؛ (۱( وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ ﴿۲﴾ و تو چه می دانی چیزی که در شب پدیدار می شود، چیست؟ (۲( النَّجْمُ الثَّاقِبُ ﴿۳﴾ همان ستاره درخشانی است که پرده ظلمت را می شکافد. (۳) )"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیۀ اول سوره طارق در عبارت" وَالسَّمَاءِ وَالطَّارِقِ ﴿۱﴾ سوگند به آسمان و به چیزی که در شب پدیدار می شود."، گواه این نظریه می باشد که آسمان و ستاره ای به نام طارق که در شب پدیدار می شود، از جمله آفریده های خداوند می باشد که خداوند به ارزشمندی آن سوگند یاد نموده است. 2- آیه دوم سوره طارق در عبارتِ " وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ ﴿۲﴾ و تو چه می دانی چیزی که در شب پدیدار می شود، چیست؟"، گواه این نظریه می باشد که خداوند برایش مهم است که انسان از چیستی آفریده ها پرسش نماید و انسان را دعوت می نماید که بپرسد که طارق چیست که خداوند در مورد آن سوگند یاد نموده است. 3- آیه سوم سوره طارق در عبارتِ " النَّجْمُ الثَّاقِبُ ﴿۳﴾ همان ستاره درخشانی است که پرده ظلمت را می شکافد. (۳)"، گواه این نظریه می باشد که طارق نام ستاره ای فروزان است که بر ظلمت نافذ می باشد و پرتو نافذ و نورانیش مسافت زیادی را در می نوردد و بر نورانی و روشن نمودن مسافت قابل توجهی از ظلمت و تاریکی آسمان شب تاثیرگذار است. (( آیه اول تا سوم سوره طارق می تواند استعاره باشد و نشان از امام و راهنمائی باشد که با روشنگری و هدایت نافذش بر ظلمت جهالتها و رذالتها و گناه و آثار گناه فرود می آید و انسانها را در حالی که در ظلمت به سر می برند با چراغ نور هدایتش آنان را از گم گشتگی در ظلمتهای جهل و نادانی و رذالت به تعالی روشنگری هدایت نجات می بخشد. ( و در تفسیر نمونه ايـن مـعـنـى از حـديـثـى كـه از امـام صـادق (عـليـه السـلام ) نـقـل شـده اسـتـفـاده مـى شـود، در آنـجـا كـه مـنـجـمـى از آن حـضـرت سـؤ ال كرد كه منظور از ( ثاقب ) در كلام خدا ( النجم الثاقب ) چيست ؟ فـرمـود: سـتـاره ( زحـل ) اسـت كـه طلوعش در آسمان هفتمين است، و نورش آسمانها را مى شكافد، و به آسمان پايين مى رسد، لذا خداوند آن را (نجم ثاقب) ناميده است .قـابـل توجه اينكه زحل آخرين و دورترين ستاره منظومه شمسى است كه با چشم غير مسلح ديـده مى شود، و از آنجا كه از نظر ترتيب بندى كواكب منظومه شمسى نسبت به خورشيد در هـفـتمين مدار قرار گرفته (با محاسبه مدار ماه ) امام (عليه السلام ) در اين حديث مدار آن را آسمان هفتم شمرده است . ))4- موضوع آیات اول تا سوم سوره طارق، سوگند می باشد و نظریات و رهنمود خداوند به علم آسمان و ستارشناسی ( نجوم ) و توانمندی علمی و تدبیر عظمت آفرینش می باشد و خداوند از انسانها دعوت به نظر و تامل و پرسش در رابطه با طبیعت آفرینش مخلوقات نموده است.
- نظریات و رهنمودهای آیات چهارم تا هفتم سوره طارق در عبارتهایِ "( إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ ﴿۴﴾ هیچ کس نیست مگر اینکه بر او نگهبانی است. (۴( فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ مِمَّ خُلِقَ ﴿۵﴾ پس انسان باید با تأمل بنگرد که از چه چیز آفریده شده است؟ (۵( خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ ﴿۶﴾ از آبی جهنده آفریده شده است؛ (۶( يَخْرُجُ مِنْ بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ﴿۷﴾ )آبی که( از صلب مرد و از میان استخوان های سینه زن بیرون می آید. (۷))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه چهارم سوره طارق در عبارت " إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ ﴿۴﴾ هیچ کس نیست مگر اینکه بر او نگهبانی است."، گواه این نظریه هست که همه نفسها محافظی دارند البته این محافظ می تواند از درون انسان سرچشمه بگیرد مانند هدایتهای الهی عقلانی و یا پنددهنده ای که در انسانها بر اساس فطرت پاک، الهامات هدایت شده از طرف خداوند باشد و افکار و گفتار و رفتار انسانی را در نقش آفرینیهای زندگی بخوبی هدایت نماید و انسانها را در موقعیتهای مختلف با مدد الهی یاری نماید و همچنین می تواند ملائکه و یا فرشته و یا ماموری باشد که از جانب خداوند متعال انسانها را محافظت می نماید، در هر دو توانمندی تدبیر و تعالی درایت و محبت خداوند نسبت به زندگی انسانهاست، که البته محافظان فرشته امکان دارد، مسئولیتهای دیگری چون نوشتن اعمال خوب و بد انسان را داشته باشد و تذکریست به انسانها که آگاه باشند که همواره تنها نیستند و خداوند بر اعمالشان اشراف دارد و کاتبانی مآمور و محافظی هم همواره اعمال آنها را ثبت می نمایند، پس عالم بر این موضوع باشند که در محضر خداوند هستند و اعمالشان ثبت می شود و تلاش نمایند که کارهایشان خداپسندانه باشد. مطلع بودن انسانها از تدبیر متعالی محافظان نفوس و در محضر خداوند بودن در کنار رعایت عوامل دیگر آگاعی و رُشد و تعلیم و تربیّت برای انسانها موجب توجّه و مراقبت از اعمالشان و تعالی و رُشد و خود مراقبتی انسانها و حذف بزهکاری و خلاف انسانها می گردد. (وَإِنَّ عَلَيكُمْ لَحَافِظِينَ–كِرَامًا كَاتِبِينَ– يعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ. الانفطار / ۱۰-۱۲. یعنی: و قطعاً برای شما محافظانی هستند، آن هائی که کتابت اعمال شما را عهده دارند، و آن ها می دانند هر آن چه را عمل می کنید. آیه ی شریفه ی«إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیَانِ عَنِ الْیَمِینِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ «آن گاه كه آن دو فرشته از جانب راست و چپ نشسته او را فرا می گیرند» ق/17. از جابر بن عبدالله روایت شده است كه گفت: من از رسول خدا-صلی الله علیه وآله وسلم- شنیدم كه فرمود: هنگامی كه روز قیامت می شود، دو فرشته ی نویسنده ی كارهای خیر و كارهای شر، دوباره به سراغ انسان می آیند و نامه ی اعمال او را باز كرده به گردنش می افكنند و هم چنان با او هستند؛ یكی به عنوان سائق و دیگری به عنوان شهید. تفسیر المیزان، ج 36، ص 252. بعضی از مفسّرین آیه ی 21 سوره ی ق را كه می فرماید: (وَجَاءتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ )؛ «هر كس می آید در حالی كه با او سوق دهنده و گواهی دهنده ای هست»؛ آیه ی 20 سوره ی فُصِّلت نیز همین معنا را می فهماند. «حَتَّى إِذَا مَا جَاؤُوهَا شَهِدَ عَلَیْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا یَعْمَلُونَ» ؛ «تا چون بدان (جهنم) رسند، گوششان و دیدگانشان و پوستشان به آن چه می كرده اند بر ضدشان گواهی دهند» امیرالمومنین علی(ع) در خطبه 90 می فرماید:« کسی که به او کمک نشود تا از درون، واعظ و بازدارنده ای داشته باشد برای او هیچ واعظ و بازدارنده ای از غیر خودش نخواهد بود». چشم عبرت بین انسان باید باز باشد تا در لحظه ای که میان آیه ها و نشانه های خداوند شناور است، زبان و پیام اندرز را بفهمد.) 2- آیه پنجم سوره طارق در عبارت" فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ مِمَّ خُلِقَ ﴿۵﴾ پس انسان باید با تأمل بنگرد که از چه چیز آفریده شده است؟"، گواه این نظریه هست که خداوند از انسان می خواهد که در خلقت خود نظر نماید که از چه خلق شده است؟ خداوند انسان را دعوت به تفکر و اندیشه در رابطه با آفرینش خود نموده است. نظر داشتن و تفکّر در آفرینش و خلقت یکی از عوامل وسعت و تعالی و رُشد عقل و خداشناسی و ایجاد تواضع و خشوع و خلوص آگاهانه برای بندگی خداوند به رضایتمندی خالق یکتای بی همتا در تعلیم و تربیّت و فرهنگ سازی و هُنر و طراحی برنامه های محتوای کتابها و مطبوعات و رسانه در جهت رفعت بخشیدن عقلانیّت و تربیِت نفس و تعالی خُلق و ایجاد ارزشهای فضیلتی در خویشتن نفس انسان می باشد. 3- آیات ششم و هفتم سوره طارق در عبارتهایِ " خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ ﴿۶﴾ از آبی جهنده آفریده شده است؛ (۶(يَخْرُجُ مِنْ بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ﴿۷﴾ )آبی که( از صلب مرد و از میان استخوان های سینه زن بیرون می آید. (۷))""، گواه این نظریه هست که بعد از خلقت حضرت آدم شروع آفرینش جسمانی انسان از آبی جهنده می باشد، که از صُلب مردان و از میان استخوان های سینه زن بیرون می آید و گواه این مسئله می باشد که خداوند از سلولهای به ظاهر بی ارزش به قدرت و توانمندیهای خود، انسانی ایجاد نموده که به تعالی می تواند نقش آفرینی های شایسته ای را برای اهداف آفرینش داشته باشد، فقط سلولهای هسته ای نیست که از ارزشمندیهای تاثیرگذار بر زندگی انسان مفید واقع می گردد، سلولهای مختلف از جمله سلولهای آبی که بر اثر آن نطفه و در نتیجه جنین انسانها در رحمِ مادران تشکیل می گردد، از توانمندیهای بالفعل خارق العاده معجزه آسائی در افرینش خلقت و علوم عالی نهفته در سلولهای ابتدائی مایع جنین از اعجاز آفرینشی برخوردار است که نشاندهنده دانش و علوم بی نظیر خداوند در آفرینش خلقت هستی بخصوص انسانها می باشد، پس انسان در برابر خداوند عالم دانشمند که بی همتا هست باید متواضع و خاشع باشد و از رهنمودهای خداوند خالصانه اطاعت نماید و حقایق الهی را انکار ننماید و همواره پیرو دین خداوند باشد و ضرورت نیاز به پرداختن بندگی خداوند لازمه زندگی سعادتمندانه بداند. 4- آیات چهارم تا هفتم سوره طارق، نظریات و رهنمودهای خداوند در رابطه با چگونگی خلقت و آفرینش انسانها بعد از خلقت حضرت آدم و دعوت خداوند به نظر و تآمل نمودن انسانها در رابطه با چگونگی خلقت و آفرینش انسان است و به علوم تجربی و انسان شناسی و خداشناسی و عاملی برای بندگی خداوند و توحید عملی می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات هشتم تا دهم سوره طارق در عبارتهایِ "( إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ﴿۸﴾ بی تردید خدا بر بازگرداندن انسان [پس از مرگش] تواناست، (۸) يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ﴿۹﴾ روزی که رازها فاش می شود. (۹( فَمَا لَهُ مِنْ قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ ﴿۱۰﴾ پس انسان را [در آن روز در برابر عذاب] نه نیرویی است و نه یاوری. (۱۰))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه هشتم سوره طارق در عبارت" إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ ﴿۸﴾ بی تردید خدا بر بازگرداندن انسان [پس از مرگش] تواناست، "، گواه این نظریه هست که خداوند واقعا قادر بر رجوع انسانها بسوی خود است و خداوند که با توانمندی بی نظیری انسانها را آفریده است، قادر و توانمند هست که مراجعه انسانها را بسوی خود را به آسانی ممکن نماید و آیه هشتم سوره طارق تذکری در رابطه با معاد نتیجه اعمال انسانها می باشد و هدف توسعه جهان بینی انسانها به زندگی در دنیائی دیگر پس از مرگ در ادامه زندگی در دنیای کنونی می باشد و برای تعالی زندگی هدفمند انسانها برای رضایتمندی خالقشان می باشد. 2- آیه نهم سوره طارق در عبارتِ " يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ (۹) روزی که رازها فاش می شود. (۹)"، گواه این نظریه هست که خداوند در روزی که در قیامت انسانها را بسوی خود مراجعه می دهد، اسرار و صفات انسانها آشکار می شود. خداوند برای آگاه نمودن انسانها نسبت به توجه به اعمالشان در تمام دوران زندگی به تعالی رضایتمندی خداوند می باشد تا با آگاهی از خواستهای خداوند خود را به بهره مندی و برخورداری از زندگی با تقوای به رضایتمندی خداوند میزان نمایند و بدانند در زمان قیامت اعمال انسانها خود را نشان می دهد که چه میزان از رهنمودهای خداوند به تقوای رضایتمندی خداوند عمل نموده است و امر به معروف و نهی از منکریست برای انسانها که هم نظام تعلیم و تربیت و هم خانوادهها و هم مبلغین و فرهنگ سازان را انسانها را از کودکی به تعالی رضایتمندی خداوند آگاه و مقید به فرامین الهی و احکام دینی به گونه ای پرورش دهند که از کودکی تا بزرگسالی و تا مرگ همواره مقید به اعمال دینی مورد رضایتمندی خداوند در زندگی باشند. (معاذ بن جبَل از پيامبر اكرم(ص) پرسيد اين سرائر چيست؟: «ما هذه السرائر الّتي اِبتلي الله بها العبادَ في الاخرة؟ فقال: «سائركم هي اعمالكم من الصلاة و الصيام و الزّكاة و الوضوء و الغسل من الجنابة، و كلّ مفروض لأنّ الأعمال كلّها سرائر خفية فإن شاء الرّجل قال: صلّيتُ و لم يُصلّ، و إن شاء قال: توضّاتُ و لم يتوضّئ فذلك قوله: «يوم تُبلي السّرائر»» (نور الثقلين 5/552، ح 15) [سرائری كه خداوند آنها را وسيله آزمون بندگانش در آخرت قرار میدهد كدام است؟ پيامبر(ص) فرمودند: سرائر شما اعمال شما از قبيل نماز، روزه، زكات وضو و غسل جنابت و هر واجب ديگري است؛ زيرا اعمال شما همه رازهای مخفی است. پس اگر كسي بخواهد میگويد نماز خواندم و حال آن كه نماز نخوانده، و اگر خواست ميگويد: وضو گرفتم و حال آن كه وضوء نگرفته]. پس اين معنای قول خداست كه فرمود: «يوم تُبلي السّرائر».قرآن به این حقیقت اشاره دارد که «یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوه»؛آل عمران/106. «روزی که چهره هایی سفید و چهره هایی سیاه شود.» در دعای وضو نیز می خوانیم: «اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوه...؛ خدایا! صورتم را سپید فرما در روزی که چهره ها در آن روز سیاه می شوندمن لا یحضره الفقیه، صدوق، دار الاضواء، بیروت، دوّم، 1413 ق، ج1، ص41..»). 2- آیه دهم سوره طارق در عبارتِ " فَمَا لَهُ مِنْ قُوَّتٍ وَلَا نَاصِرٍ ﴿۱۰﴾ پس انسان را [در آن روز در برابر عذاب] نه نیرویی است و نه یاوری." گواه این نظریه هست که انسان در قیامت در زمان رجوع به پروردگارش در برابر آنچه که انجام می شود جز به کارهای نیکوئی که در دنیا به رضایتمندی خداوند انجام داده و یا باقیات صالحاتی که موجب شده است نیرو و یاری دهنده ای ندارد. (آیهای که موضوع نصرت الهی است آیه ۵۱ سوره غافر است. انا لننصر رسلنا و الذین آمنوا فی الحیاة الدنیا و یوم یقوم الاشهاد؛ به یقین ما فرستادگان خود و كسانى را كه (به آنها(ایمان آوردهاند يارى مىدهيم، در زندگانى دنيا (به پيروزى در جنگها و به الهامات خير) و در روزى كه گواهان (اعمال از انبيا و معصومان و فرشتگان) به پا مىخيزند (روز قیامت ، به يارى در اجراى پاداش و کیفر».). 3- آیات هشتم و نهم و دهم سوره طارق، نظریات و رهنمودهای در رابطه با مسائل معاد و قیامت و وضعیت انسانها در آن زمان و امر به معروف و نهی از منکر برای برخوردی انسانها از نظام و تعلیم و تربیّت و فرهنگ سازی و تبلیغاتی برای مقید نمودن انسانها به رهنمودها و دستورات و احکام خداوند می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات یازدهم و دوازدهم سوره طارق در عبارتهایِ "( وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ (۱۱) سوگند به آسمان که دارای باران فراوان و پرریزش است. (۱۱( وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ (۱۲) و سوگند به زمین که [برای جوشیدن چشمه ها و کشت و زرع و روییدن نباتات] دارای شکاف است. (۱۲))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه یازدهم سوره طارق در عبارتِ " وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ ﴿۱۱﴾ سوگند به آسمان که دارای باران فراوان و پرریزش است."، گواه این نظریه هست که طبیعت ذات رّجع بودن آسمان از عظمت توانمندی و درایت تدبیر علوم آفرینش آسمان می باشد و خداوند به توانمندی و ارزشمندی توان ذات و طبیعت آفرینش ذاتِ رجع بودن آسمان، سوگند یاد نمود است. (آسمان، داراى باران هاى پیاپى و فائده هاى مداوم و جایگاه ظهور مکرر ستارگان ( و السماء ذات الرجع) «رَجْع» به معناى بازگرداندن و «رجوع» به معناى بازگشتن است (مفردات راغب). «ذات الرجع» وصفى است که بر ثبوت و تداوم دلالت دارد و مراد از آن مى تواند بازگشت دادن بخارهاى متصاعد به صورت باران باشد. گفته «مقاییس اللغة» - که «رَجْع» را به معناى «باران» دانسته است - این احتمال را تأیید مى کند. برخى از مفسران، آن را بر تمام فایده هاى آسمانى، ظهور مکرر ستارگان در شب ها، تأثیر حوادث آسمانى در پیدایش مکرر فصول سال، تطبیق داده اند. 2 - توجّه به تأثیر آسمان در تداوم بازگشت بعضى از پدیده ها، زمینه ساز باور به معاد (و السماء ذات الرجع) ارتباط این سوگند با قبل و بعد آن - به ویژه آیه «إنّه على رجعه لقادر» که کلمه «رجع» در آن نیز آمده است - بیانگر برداشت یاد شده است. منبع صفحه مجازی الکتاب). 2- آیه دوازدهم سوره طارق در عبارت: وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ ﴿۱۲﴾ و سوگند به زمین که [برای جوشیدن چشمه ها و کشت و زرع و روییدن نباتات] دارای شکاف است. (۱۲)"، گواه این نظریه می باشد که زمین از عظمت و علومِ طبیعت ذات صّدع بودن زمین و صدور توانمندیهای مختلف مانند چشمه ها و معادن و روئیدنیها (گیاهان و درختها ) و مواد مختلف برخوردار است و خداوند به عظمت توانمندی علوم و درایت تدبیر خداوند در خلقت طبیعت ذات صّدع بودن زمین سوگند یاد نموده است. ((«ذَاتِ الصَّدْعِ»: شکاف بردار. «الصَّدْع»: شکاف برداشتن و ازهم جدا شدن. اشاره به قابلیت زمین برای رشد گیاهان و درختان است. یعنی خاک زمین سفت و سخت نبوده و بلکه نرم است و به آب و به مویرگها و ریشههای روئیدنیها اجازه میدهد به داخل زمین نفوذ کنند و فرو روند، و جوانههای رُستنیها از داخل آن سر برآورند. صَدْع، به خود گیاه هم گفته شده است. صفحه مجازی دانشنامه اسلامی با کمی تغییر)) 6- موضوع آیات یازدهم و دوازدهم سوره طارق سودگند و نظریات علمی و رهنمودهای خداوند در رابطه با ذات طبیعت آسمان و زمین می باشد، که خداوند بدینوسیله انسانها را دعوت به آگاهی و توجه به چیستی و چگونگی ویژگیهای خلقت آسمان و زمین برای تقویت خِرد و خداشناسی و ایجاد تواضع و خشوع و خلوص آگاهانه در اطاعت از فرامین و رهنمودها و احکام دین خداوند و بندگی متعالی خداوند می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات سیزدهم و چهاردهم سوره طارق در عبارتهایِ "( إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ ﴿۱۳﴾ بی تردید که این قرآن، سخنی جداکننده [میان حق و باطل] است. (۱۳( وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ ﴿۱۴﴾ و آن هرگز شوخی نیست. (۱۴))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه سیزدهم سوره طارق در عبارت" إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ ﴿۱۳﴾ بی تردید که این قرآن، سخنی جداکننده [میان حق و باطل] است"، گواه این نظریه هست که به تعبیری نظریات و رهنمودهای قرآن، حقایق را مشخص می نماید و باطل را هم مشخص می نماید و بین حقایق و باطل را از فاصله قائل است و به تعبیر دیگری نظریات و رهنمودها و علوم قرآن دارای بخشهائی که با موضوعات مختلف می باشد. 2- آیه چهاردهم سوره طارق در عبارت" وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ ﴿۱۴﴾ و آن هرگز شوخی نیست. (۱۴)"، گواه این نظریه می باشد که نظریات و رهنمودهای کتاب قرآن سخن بیهوده و مزاح و شوخی نمی باشد، به عبارتی نظریات و رهنمودهای قرآن کتاب هدایتگری حق و باطل و علوم مختلفی می باشد که از طرف خداوند برای تعالی و رستگاری و سعادتمندی زندگی انسانها و حاکمیتها توسط پیامبر اکرم خاتم الانبیاء حضرت محمد سلام الله علیه فرستاده شده است و به عبارتی خداوند با کسی شوخی ندارد و انتظاراتی از انسانها دارد که باید انسانها به خواست خداوند و دستورات و رهنمودها و احکام دین خداوند به تعالی و رضایتمندی خداوند به آن عمل نمایند. 3- موضوع آیات سیزدهم و چهاردهم سوره طارق قرآن نظریات و رهنمودهای خداوند در رابطه با محتوای کتاب آسمانی قرآن می باشد و تاکیدی هست که خداوند دستورات خود را در بخشهای مختلف برای بهره مندی انسانها برای کسب زندگی سعادتمندان به برخورداری از زندگی احسن تقویم نازل نموده است و انسانها باید از منکرات و باطل پرهیز نمایند و به معروف و احکام قرآن به تقوای الهی عمل نموده و سبک زندگی خداپسندانه داشته باشند.
- نظریات و رهنمودهای آیات پانزدهم تا هفدهم سوره طارق در عبارتهایِ "( إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا ﴿۱۵﴾ آنان همواره [برای خاموش کردن نور حق] حیله می کنند (۱۵( وَأَكِيدُ كَيْدًا ﴿۱۶﴾ و من [هم در برابر آنان] چاره و تدبیری [مناسب] می کنم. (۱۶( فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا ﴿۱۷﴾ پس کافران را مهلت ده و مدت اندکی آنان را در این حالی که هستند، واگذار. (۱۷))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه پانزدهم سوره طارق در عبارتِ " إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا ﴿۱۵﴾ آنان همواره [برای خاموش کردن نور حق] حیله می کنند (۱۵( "، گواه این نظریه هست که بعضی جاهلانی که فریب جهل و رذائل و شیطان را خورده اند همواره در صدد کید و مکر برای انکار و عدم پذیرش محتوای کتاب قرآن و انکار و مقابله با دین خداوند می باشند. 2- آیه شانزدهم سوره طارق در عبارت" وَأَكِيدُ كَيْدًا ﴿۱۶﴾ و من [هم در برابر آنان] چاره و تدبیری [مناسب] می کنم."، گواه این نظریه می باشد که خداوند در برابر کید و دسیسه مخلوقاتش برای رد نمودن دین خداوند، ساکت ننشسته و در برابر کید مخالفانش کید و تدبیر مناسبی می نماید تا نور چراغ روشنگری آیات و نظریات و رهنمودهای کتاب قرآن و دینش خاموش نشود. 3- آیه هفدهم سوره طارق در عبارتِ " فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا ﴿۱۷﴾ پس کافران را مهلت ده و مدت اندکی آنان را در این حالی که هستند، واگذار. (۱۷)"، گواه این نظریه هست که خداوند در برابر کید منکران دین به آنها یک مدت زمانی اجازه و مجوز بیان گفته هایشان و همچنین انجام دسیسه هایشان مهلت می دهد و در این زمان هم خداوند با تدبیر و کیاست و کیدش با انسانهای شیاد و مکار مقابله و مبارزه می نماید، پس انسانهای مؤمن به دین خداوند هم باید به تعالی و کیاست و تدبیر در مقابل کید منکران دین خداوند ایستادگی نمایند. 4- موضوع آیات پانزدهم تا هفدهم سوره طارق نظریات و رهنمودهای خداوند مربوط به مسائل دنیا و کید کیدکنندگان بر علیه دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند و چگونگی برخورد مقتدرانه و با سیاست و کیاست متناسب با رفتار مخالفان دینش به تعالی دارد .
- دعای متناسب با سوره طارق
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که انسانها به تأمّل در آفرینش خود خردمندانه به تعالی علوم و حکمتها و رحمتها و عنایات و تعالی درایت و اندیشۀ خداوند رحمن و رحیم خالق یکتای بی همتا، آگاه شوند و به خاضعانه و خاشعانه و خالصانه، خالق خود اطاعت نمایند و همواره سپاسگزار نعمتهای خداوند باشند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت و به آسمان و طارق آنگاه که ظلمت را می شکافد و در آسمان ظلمانی، درخششِ نورش نافذ بر ظلمتها می شود سوگند که همانا با اراده قوی و توان لایتناهی خداوندیت و در خشش ثاقب ستارگان اندیشه و خرد حجتهای معصومت، نفوس انسانها و خلائق را متناسب نقش آفرینیهائی که آفریده ای پاک و منزه می گرداند و افکار و اعتقادات و خردها و گفتارها و رفتارها را به تعالی و رشد و کمالات لازم به تناسب نقش آفرینیهائی که آفریده ای میزان می نماید و همۀ خلایق را در اطاعت کامل خالق یکتای بی نیاز و حجتهای معصومش به تعالی هدایت و یاری می نماید.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و همچنانکه انسانها را از مایعی به تعالی توان الهیت به انسانی بزرگ پرورانده ای و بر انسانها نگهبانی حافظ قرار داده ای، انسانها را چنان یاری نما که در خلقت انسانی خویش نظری با تأمِل داشته باشند و به قدرتمندی توان الهی، آگاه شوند و به روز قیامت و بیدار شدن مردگان از قبرها و جمع شدن انسانها به تعالی حضور در محضر الهی چنان به عین الیقین ایمان آورند که همۀ نیّات و گفتار و اعمال و تمایلات و عاداتشان جز به منزهی و رُشد و رضایتمندی خواست خداوند و حجتهای معصوم خداوند ظهور و بروز ننماید.
پروردگارا! به الطاف عمیمت ومغفرت و روزی خود و انوار و توان هدایت و منزهی و کمالاتت آنچنان بر انسانها در رحمت خود را، به تعالی بر انسانها گشایش نما و انسانها را به نحات از اسفل سافلین زندگی دنیوی و اخروی به تعالی زندگی احسن تقویم یاری نما و آنان را به اعلی و علیین کمالات و منزهیت ارتقاء بخش که در روزی که رازها فاش می شود جز پرده از خوبیهای بندگانت کنار نرود و در روزی که جز اعمال صالح و دوستی خودت و دوستی حجتهای معصومت و اطاعت و بندگی خداوند و اطاعت و یاری حجتهای معصومت نیرو و یاوری برای انسانها نباشد، عنایات و هدایتها و منزهی و توان الهی تو باشد که انسانها را از دیار دنیای کنونی به سلامت و تعالی به دنیای آخرت وارد نماید.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به ذاتَ رّجع بودن آسمان و به ذاتَ صّدع بودن زمین و به سخن جدا کننده حق و باطل و به برکت فصلها و بخشهای موضوعات کتاب قرآن و جدیّت سخنان حق قرآن در هدایت انسانها سوگند چنان نما که انسانها از غضبهای بدی نفس و بدی حکومت خناسان و شیاطین و خطورات و القائات و الهامات اشتباه و شیطانی برخوردار نباشند تا به کید و دسیه بر علیه حقایق قرآن و دین خالقِ خود و حجتهای معصومش دچار نشوند و حقایق دین خداوند و حقایق رهنمودهای خداوند و حجتهای معصومش را انکار ننمایند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت و توان خداوندیت چنان تدابیر کیدکنندگان بر علیه دین خودت و حجتهای معصومت را برطرف نما که همواره در جهان همه نیِات و و گفتار و اعمال و تاثیرگذاریها در خواب و بیداری و همه عوالم و جهانها برای همه خلایق تنها به تعالی هدایت و تاثیرگذاریهای خالق یکتا و حجتهای معصومش به احسن تقویم میزان باشد و تجلی نماید و چنان نما که انسانها به جای مهلت برای کید نمودن مهلت برای جبران اشتباهات خود به تعلیم و تربیّت خالق خود و حجتهای معصومش داشته باشند و همواره همه انسانها مطابق منزهی و تعالی کمالات و رُشد هدایت خالق خود و حجتهای معصومش به انجام تکالیف بندگی خداوند بپردازند و به تصحیح رفتاهای اشتباه خود اقداماتی زیبنده بندگی خداوند نمایند. الهی آمین یا ارحم الراحمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم. اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته
- فضيلت خواندن سوره طارق در نظریات و رهنمودهای معصومین سلام الله علیهم
1- حضرت صادق(ع) فرموده: هر كه در نماز هاي واجب سوره الطارق را بخواند روز رستاخيز براي او نزد خدا شرافت و بزرگي است و در بهشت از رفقاء و همراهان پيغمبران و اصحاب و ياران اينان خواهد بود. مجمع البيان، قرآن عظيم ترجمه و خلاصه تفسير – فيض الاسلام.
2- امام صادق(ع)فرمودند:كسي كه قرائتش در نمازهاي واجب سوره«السماء و الطارق»باشد در روز قيامت نزد خداوند داراي مقام و منزلتي است و در بهشت از همدمان پيامبران(ص)و ياران آنها خواهد بود. ثواب الاعمال، ص 110.
3- در جایگاهی دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم آمده است: سوره طارق را یاد بگیرید زیرا اگر شما می دانستید که چه (اسرار و آثار وبرکاتی) در آن نهفته است، آنچه در دست دارید را رها می کردید و کارهایتان را تعطیل می کردید و ان را می آموختید و به وسیله آن به خدا تقرب می جستید و خداوند به واسطه آن همه گناهان به جز شک را می بخشد. مستدرک الوسائل، ج4، ص365
4- رسول الله(ص) فرمودند: (سوره طارق) را یاد بگیرید ، زیرا اگر شما می دانستید که چه (اسرار و آثار وبرکاتی) در (سوره طارق) نهفته است ، آنچه در دست دارید را رها می کردید و کارهایتان را تعطیل می کردید و (سوره طارق) را می آموختید و به وسیله (سوره طارق) به خدا تقرب می جستید. مستدرک الوسائل، محدث نوری، جلد4، صفحه365
5- رسول الله(ص) فرمودند: هر کسی (سوره طارق) را قرائت کند ، خداوند ده برابر تعداد ستارگانی که در آسمان است به او ده حسنه می دهد. مجمع البیان،شیخ طبرسی، جلد10، صفحه320
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف و دانش و مهارتها و توانمندیهای لازم زندگی)، به رشد رساند، باید متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم، به تهیه مطالب تعلیم و تربیتی اهمیّت لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و محصولات را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند، برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهلها و رزیلتها و احاطه طاغوتهای مختلف از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و اعتقادات و نگرشها و تفکّر و گفتار و رفتار و تمایلات و روحیات و اخلاق خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
الگوی سوره طارق در راهبردها و راهکارهای سیاستگذاریها و قانونگذاریها و قضاوتها و برنامه ریزیها
-
- ستاره ثاقب به جز اینکه نشانگر توانمندی الهی در طبیعت آفرینش سیارات می باشد، استعاره این موضوع هم می باشد که با بهره برداری از نظریات و رهنمودهای قرآنی و حجتهای معصوم خداوند می توان به توان نافذ بودن ستارههای ثاقب در برطرف نمودن ظلمتها تا سیارات دیگر تاثیرگذاریهائی به تعالی نافذ داشت و در اصلاح تفکرات و هدایت انسانها از گمراهیها و کجرویها و ظلمتها و جهلها به نور آگاهی دستورات و رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند به صراط مستقیم دین خداوند هدایت نمود.
- خداوند از نظامها تعلیم و تربیتی و مطالعات و پژوهشگری و تحقیقاتی و خانوادهها و جامعه انسان انتظار دارد که در مورد آفرینش انسانها و سیارات و آنچه به طبیعت و زندگی انسانها مربوط می شود و مباحث توحید و نبوّت و امامت و عدل و معاد و آشنائی با علوم و نظریات و رهنمودهای قرآن و حجتهای معصوم خداوند عالم و دانشمند شوند و از یافته های آن برای بهره برداری در سبک زندگی خداپسندانه و تزکیه نفس و تعالی رُشد و آگاهی و در نتیجه خداشناسی و ایمان و یقین به بندگی خداوند و اطاعت خالق خود و حجتهای معصومش اهتمامی جدی داشته باشند.
- خداوند با روشنگریهای علم توحید و علم معاد و تعلیم و تربیت کلان مردم دنیا و امر به معروف و نهی از منکر و بشارت و انذار به سیاستها و تدابیر و توانمندیهای علمی خود در مورد آفرینش و سیاستگذاریهای خود در مورد خلقت و کید منکران دین خداوند و چگونگی مقابله با کید کنندگان دین خود در تعالی زندگی انسانها و حاکمیتها اهتمامی خردمندانه و مدبرانه و تعلیم و تربیتی ارشادی داشته است.
گل افشان گل محمدی