بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره عبس کتاب قرآن
(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)
سوره ۸۰: عبس - جزء ۳۰ - ترجمه مکارم شیرازی اعوذبالله من الشیطان رجیم پناه می برم به خداوند از شر شیطان رانده شده بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان عَبَسَ وَتَوَلَّى ﴿۱﴾ چهره درهم كشيد و روي برتافت! (1) أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى ﴿۲﴾ از اينكه نابينايي به سراغ او آمده بود. (2) وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى ﴿۳﴾ تو چه ميداني شايد او پاكي و تقوي پيشه كند؟ (3) أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى ﴿۴﴾ يا متذكر گردد و اين تذكر به حال او مفيد باشد. (4) أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى ﴿۵﴾ اما آن كس كه مستغني است (5) فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى ﴿۶﴾ تو به او روي ميآوري! (6) وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى ﴿۷﴾ در حالي كه اگر او خود را پاك نسازد چيزي بر تو نيست. (7) وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى ﴿۸﴾ اما كسي كه به سراغ تو ميآيد و كوشش ميكند، (8) وَهُوَ يَخْشَى ﴿۹﴾ و از خدا ترسان است، (9) فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿۱۰﴾ تو از او غافل ميشوي. (10) كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ ﴿۱۱﴾ هرگز چنين مكن، اين (قرآن) يك تذكر و ياد آوري است. (11) فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ ﴿۱۲﴾ و هر كس بخواهد از آن پند ميگيرد. (12) فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ ﴿۱۳﴾ در الواح پرارزشي ثبت است. (13) مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ ﴿۱۴﴾ الواحي والاقدر و پاكيزه. (14) بِأَيْدِي سَفَرَةٍ ﴿۱۵﴾ به دست سفيراني است، (15) كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴿۱۶﴾ والامقام و فرمانبردار و نيكوكار. (16) قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ ﴿۱۷﴾ مرگ بر اين انسان، چقدر كافر و ناسپاس است؟! (17) مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ﴿۱۸﴾ (خداوند) او را از چه چيز آفريد؟ (18) مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ﴿۱۹﴾ از نطفه ناچيزي او را آفريد، سپس اندازه گيري كرد و موزون ساخت. (19) ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ ﴿۲۰﴾ سپس راه را براي او آسان ساخت. (20) ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ ﴿۲۱﴾ بعد او را ميراند و در قبر پنهان نمود. (21) ثُمَّ إِذَا شَاءَ أَنْشَرَهُ ﴿۲۲﴾ سپس هر زمان بخواهد او را زنده ميكند. (22) كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ ﴿۲۳﴾ چنين نيست كه او ميپندارد، او هنوز فرمان الهي را اطاعت نكرده است. (23) فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ ﴿۲۴﴾ انسان بايد به غذاي خويش بنگرد. (24) أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا ﴿۲۵﴾ ما آب فراواني از آسمان فروريختيم! (25) ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا ﴿۲۶﴾ سپس زمين را از هم شكافتيم. (26) فَأَنْبَتْنَا فِيهَا حَبًّا ﴿۲۷﴾ و در آن دانه هاي فراواني رويانديم. (27) وَعِنَبًا وَقَضْبًا ﴿۲۸﴾ و انگور و سبزي بسيار، (28) وَزَيْتُونًا وَنَخْلًا ﴿۲۹﴾ و زيتون و نخل فراوان، (29) وَحَدَائِقَ غُلْبًا ﴿۳۰﴾ و باغهايي پر درخت، (30) وَفَاكِهَةً وَأَبًّا ﴿۳۱﴾ و ميوه و چراگاه، (31) مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ ﴿۳۲﴾ تا وسيله اي براي بهره گيري و چهارپايانتان باشد. (32) فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ ﴿۳۳﴾ هنگامي كه آن صداي مهيب (صيحه رستاخيز) بيايد (كافران در اندوه عميقي فرو ميروند) (33) يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ ﴿۳۴﴾ در آن روز كه انسان از برادر خود فرار ميكند، (34) وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ ﴿۳۵﴾ و از مادر و پدرش، (35) وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ ﴿۳۶﴾ و زن و فرزندانش، (36) لِكُلِّ امرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ ﴿۳۷﴾ در آن روز هر كدام از آنها وضعي دارد كه او را كاملا به خود مشغول ميسازد (37) وُجُهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ﴿۳۸﴾ صورتهايي در آن روز گشاده و نوراني است، (38) ضَاحِكٌَ مُسْتَبْشِرَةٌ ﴿۳۹﴾ خندان و مسرور است (39) وَوُجُوهٌ يَوْمَئذٍ عَلَيْهَا غَبَرَةٌ ﴿۴۰﴾ و صورتهايي در آن روز غبارآلود است، (40) تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ ﴿۴۱﴾ و دود تاريكي آنها را پوشانده (41) أُولَئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ ﴿۴۲﴾ آنها همان كافران فاجرند (42) |
اطلاعات عمومی سوره عبس کتاب قرآن
80 ـ عبس ـ مكي ـ 42 آيه ـ 133 كلمه ـ 533 حرف
(معني):چهره در هم كشيده.
( علت نامگذاري): به اين جهت كه در حضور پيامبر اسلام(ص)جايي كه جمعي از بزرگان قريش جمع بودند نابينايي وارد شد و يك نفر چهره در هم كشيد و خداوند در اين آيه از او انتقاد كرده است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 110 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري): سوره عبس به معني روي ترش نمودن(منظور شخص نابينايي است كه حضور پيامبر آمد و شخصي روي در هم كشيد كه در اين سوره است)مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 182 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): اعمي، السفره.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره عبس):
به ترتيب جمع آوري، هشتادمين سوره است.
به ترتيب نزول،بيست و سومين سوره است كه بعد از سوره «نجم» و قبل از سوره «قدر» نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره عبس):
آغاز:«عَبَسَ وَ تَوَلّي اَنْ جاءَهُ الاعْمي».
پايان:«اُولئِكَ هُمُ الْكَفَرَهُ الْفَجَرَهُ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 110 – جعفر شيخ الاسلامي.
پرسشهای قرآنی سوره عبس کتاب قرآن
1ـ عبس يعني چه؟ عبس از عبوس گرفته شده يعني روي در هم كشيدن.
2ـ نامهاي ديگر سوره عبس را ذكر كنيد؟ اعمي(نابينا)، سفره(فرستادگان خدا)(نام«اعمي» از آيه دوم و نام«سفره» از آيه پانزدهم همين سوره اقتباس شده است). پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 114 – دكتر مجيد معارف.
3- محتواي سوره عبس در رابطه با چه موضوعاتی است؟
1- عتاب شديد و انتقاد خدا از كسي در برابر مرد نابيناي حقيقت جو برخورد مناسبي نداشت و اينكه نبايد ثروتمندان خود را بر ضعفا و مساكين مومن مقدم بدانند.
2- ارزش و اهميت قرآن كريم.
3- ناسپاسي انسان در برابر نعمتهاي خداوند.
4- گوشه اي از نعمتهاي خدا در زمينه تغذيه انسان و حيوان و منابع تهيه غذا براي تحريك حس شكر گزاري بشر.
5- حوادث قيامت و سرنوشت مؤمنان و كفار در آن روز. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 110 – جعفر شيخ الاسلامي.
6- طرح مسأله معاد و اشاره به كسي كه در برابر مرد نابيناي حقيقت جو برخورد مناسبي نداشت و بيان و ارزش و اهميت قرآن. دانستنيهاي قرآن – ص 62 – مصطفي اسرار.
پیامها و رهبردها و راهکارهای شرحی بر انشراح سوره عبس کتاب قرآن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
عَبَسَ وَتَوَلَّى ﴿۱﴾ چهره درهم كشيد و روي برتافت! (۱ أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى ﴿۲﴾ از اينكه نابينايي به سراغ او آمده بود. (۲ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى ﴿۳﴾ تو چه ميداني شايد او پاكي و تقوي پيشه كند؟ (۳ أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى ﴿۴﴾ يا متذكر گردد و اين تذكر به حال او مفيد باشد. (۴ أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى ﴿۵﴾ اما آن كس كه مستغني است (۵ فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى ﴿۶﴾ تو به او روي ميآوري! (۶ وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى ﴿۷﴾ در حالي كه اگر او خود را پاك نسازد چيزي بر تو نيست. (۷ وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى ﴿۸﴾ اما كسي كه به سراغ تو ميآيد و كوشش ميكند، (۸ وَهُوَ يَخْشَى ﴿۹﴾ و از خدا ترسان است، (۹ فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿۱۰﴾ تو از او غافل ميشوي. (۱۰ كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ ﴿۱۱﴾ هرگز چنين مكن، اين (قرآن) يك تذكر و ياد آوري است. (۱۱ فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ ﴿۱۲﴾ و هر كس بخواهد از آن پند ميگيرد. (۱۲ فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ ﴿۱۳﴾ در الواح پرارزشي ثبت است. (۱۳ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ ﴿۱۴﴾ الواحي والاقدر و پاكيزه. (۱۴ بِأَيْدِي سَفَرَةٍ ﴿۱۵﴾ به دست سفيراني است، (۱۵ كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴿۱۶﴾ والامقام و فرمانبردار و نيكوكار. (۱۶ . دلالت دارد بر اینکه 1- آیات اول تا پنجم سوره عبس در عبارتهایِ "
عَبَسَ وَتَوَلَّى ﴿۱﴾ چهره درهم كشيد و روي برتافت! (۱ أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى ﴿۲﴾ از اينكه نابينايي به سراغ او آمده بود. (۲ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى ﴿۳﴾ تو چه ميداني شايد او پاكي و تقوي پيشه كند؟ (۳ أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى ﴿۴﴾ يا متذكر گردد و اين تذكر به حال او مفيد باشد. (۴ "، گواه این نظریات است که 1- در آیاتِ اول و دوم سوره عبس کتابِ قرآن گواه این نظریه هست که انسانها نباید در برابر انسانی که فقیر و یا نابینا و یا دچار گناه شده است، چهره عبوس نمایند. 2- در نظریات معصومین در رابطه با آیه سوره عبس چنین آمده است" الصّادق (علیه السلام) أَنَّهَا نَزَلَتْ فِی رَجُلٍ مِنْ بَنِی أُمَیَّهًَْ کَانَ عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله)، فَجَاءَ ابْنُ أُمِّ مَکْتُومٍ، فَلَمَّا رَآهُ تَقَذَّرَ مِنْهُ وَ جَمَعَ نَفْسَهُ وَ عَبَسَ وَ أَعْرَضَ بِوَجْهِهِ عَنْهُ، فَحَکَی اللَّهُ سُبْحَانَهُ ذَلِکَ وَ أَنْکَرَهُ عَلَیْهِ.امام صادق (علیه السلام) این آیات در خصوص مردی از بنیامیّه نازل شد که نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود و ابنامّمکتوم وارد شد. هنگامیکه وی را دید، متنفّر شد و ترشرویی کرد و خود را کنار کشید و روی برتافت و خداوند داستان او را بازگو کرد و آن را ناپسند دانست. بحارالأنوار، ج۳۰، ص۱۷۵/ نورالثقلین/ البرهان
3- در ارتباطات ضمن اینکه توصیه شده است با اهل گناه همراه نشوید ولی نباید با عبوسی و ترشروئی با کسی مواجه شد بلکه باید رفتارها به تعالی و رضایتمندی خداوند میزان باشد و اگر کسی اشتباهی نموده است و لازم است که تذکر داده شود به او وضعیتی مناسب تذکر داده شود، نه اینکه با رفتاری ناپسند با او برخورد شود. 4- در آیه سوم سوره عبس در عبارتِ" وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى ﴿۳﴾ تو چه ميداني شايد او پاكي و تقوي پيشه كند؟ "، گواه این نظریه هست که انسانها نباید نسبت به اشتباهات انسانها زود قضاوت نمایند، زیرا ممکن است ادراک درستی نسبت به اعمالِ انسانها نداشته باشند و همان انسانی که اشتباه یا گناهی مُرتکِب شده است، بر اثرِ تزکیه رفتارِ خود راه صواب و تعالی را پیش گیرد و بتواند رضضایتمندی خداوند را کسب نماید و باید انسانها رفتارهایشان متناسب با دیدگاه و رهنمودها و نظریات رضایتمندی خداوند و حجتهای معصوم خداوند باشد نباید انسانها بر اساس نگرشها و عاداتِ و تربیّتِ اشتباهِ جهالتهای و رذالتهای نفسِ خود عمل نمایند و رفتار و نگرشها و کارهایشان را اشتباه و نادرست انجام دهند، زیرا در روز قیامت اعمال انسانها با معیارهای دینیِ آخرین دینِ زمانشان سنجیده می شود. 5- در آیه چهارمِ سورهِ عبسِ کتابِ قرآن در عبارتِ" أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى ﴿۴﴾ يا متذكر گردد و اين تذكر به حال او مفيد باشد. (۴ "، گواه این نظریه هست که انسانها بر اساس دارائی و نداری انسانها و اشتباهات و گناهانشان نباید عمل نمایند بلکه بر اساسِ رضایتمندی خداوند رفتاری فاضلانه داشته باشند و حتّی اگر انسانها عیبی داشته باشند و یا دچار گناهی شده باشند، چون امکان دارد تذکّری عالمانه و خداپسندانه، مُنجَر به نفعِ انسانها شود، و انسانها با تقوای الهی رفتارشان را به رضایتمندی خداوند اصلاح نمایند. 6- خداوند انسانها را به برخورداری از شرح صدر و سعۀ صدر و عاقبت اندیشی و اخلاقی فاضلانه و نیکو دعوت نموده است و از انسانها انتظار دارد که رفتارشان را بر اساس معیارهایِ خداپسندانه میزان نمایند و خداوند با هدایتهایِ نگرش و دیدگاه و رفتار انسانها به تربیّت الهی خود نسبت به انسانها همّتی عالی بکار گرفته است و خداوند حتّی انسانی را که دارای عیب و یا فقر و یا گناه هست را گرامی داشته و انتظارش این است که در رفتارها نسبت به انسانها کرامتِ انسانها به کمالات رعایت شود و نباید وضعیتِ انسانها موجب شکستن کرامتشان و رفتاری با ترشروئی گردد. ( مسئله ای که متأسفانه به دلیل افکار نادرست در فرهنگ ضعیفِ جامعه به اشتباه با ترشروئی و بی اعتنائی با افراد کم بضاعت و فقیر و گناهکار صورت می پذیرد). 7- موضوعِ آیات اول تا چهارم سورهِ عبس کتاب قرآن در رابطه با علوم انسانی ( اخلاقِ اجتماعی و اخلاقِ ارتباطات و حفظ کرامتِ انسانی )، می باشد ( ضرورتِ توجّه به فریضه بودنِ حفظِ کرامتِ انسانی، حتّی اگر انسانها، دارای عیب و نقص و فقر و گناه باشند ) و از نظر اعتقادات مربوط به احکامِ امر به معروف و نهی از منکر می باشد.
4- آیات پنجم تا هفتم سوره عبس در عبارتهایِ "(۴ أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى ﴿۵﴾ اما آن كس كه مستغني است (۵ فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى ﴿۶﴾ تو به او روي ميآوري! (۶ وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى ﴿۷﴾ در حالي كه اگر او خود را پاك نسازد چيزي بر تو نيست. (۷"، گواه این نظریات است که 1- انسانها نباید به خاطر ثروت انسانها به انسانها احترام بگذارند اما با انسان ندار حتی اگر گناهکار باشد با عبوسی و تروشروئی رفتار نمایند بلکه رفتارشان با دارا و ندار حتی اگر گناهکار باشند باید با توجّه به حفظِ کرامتِ انسانی و به رضایتمندی خداوند و به سلامت باشند. 2- انسانها خود مسئول منزه نمودن و پاک نمودن خود از گناه هستند،( اینکه بدانند از نظر دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند که همانا اسلام است، چه کارهائی گناه هست و چه کارهای نباید انجام دهند و بدانند چه کارهائی که انجام داده اند اشتباه و گناه هست تا توبه نمایند و با انجام کار نیکو خداپسندانه به اصلاح اشتباه خود بپردازند و جبران کار اشتباه و گناه خود را بنمایند. 3- انسانها نباید با توجّه به منفعت خود از انسانها عمل نمایند بلکه انسانها در ارتباطات با دیگران و در اجتماع باید افکار و رفتارشان را باید با توجّه به رضایتمندی خداوند میزان نمایند.
5- آیات هشتم تا شانزدهم سوره عبس در عبارتهایِ"وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى ﴿۸﴾ اما كسي كه به سراغ تو ميآيد و كوشش ميكند، (۸ وَهُوَ يَخْشَى ﴿۹﴾ و از خدا ترسان است، (۹ فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿۱۰﴾ تو از او غافل ميشوي. (۱۰ كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ ﴿۱۱﴾ هرگز چنين مكن، اين (قرآن) يك تذكر و ياد آوري است. (۱۱ فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ ﴿۱۲﴾ و هر كس بخواهد از آن پند ميگيرد. (۱۲ فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ ﴿۱۳﴾ در الواح پرارزشي ثبت است. (۱۳ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ ﴿۱۴﴾ الواحي والاقدر و پاكيزه. (۱۴ بِأَيْدِي سَفَرَةٍ ﴿۱۵﴾ به دست سفيراني است، (۱۵ كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴿۱۶﴾ والامقام و فرمانبردار و نيكوكار. (۱۶ ."، گواه این نظریه هست که 1- در آیات هشتم تا دهم سوره عبسِ کتاب قرآن در عبارتهای " وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى ﴿۸﴾ اما كسي كه به سراغ تو ميآيد و كوشش ميكند، (۸ وَهُوَ يَخْشَى ﴿۹﴾ و از خدا ترسان است، (۹ فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿۱۰﴾ تو از او غافل ميشوي. (۱۰ "، گواه این نظریات است که 1- رفتارِ انسانها در ارتباطات با انسانهائی که به آنها روی می آورند و در برای خداوند خشوع دارند و تلاششان این است که به رضایتمندی خداوند بندگی خداوند عمل نمایند شایسته و خداپسندانه باشد و نباید به دلیل نابینا بودن و ندار بودن و یا عیب و گناه داشتن با تروشروئی رفتاری باطل و لهو و نادرست داشته باشند و از توجّه به آنها غافل شد. 3- خداوند تبعیض در رفتار را درست نمی داند. ( ضمن اینکه در اسلام انسانها را از دوستی و معاشرت با افراد گمراه نهی نموده است. ) 4- خداوند از انسانها انتظار دارد که در ارتباطات رفتارشان منزه از رفتار بیهوده و سَبُک و بی ادبانه می باشد و خداوند انسانها را دعوت نموده است که از رفتارهای سَبُک و نادرست پرهیز نمایند و با معرفت از خواست و انتظارات و رهنمودهایِ دینِ خداوند و رضایتمندی خداوند و حجتهای معصوم خداوند به کمالات عمل نمایند. 5- موضوع آیات پنجم تا دهم سوره عبس کتاب قرآن علوم انسان شناسی ( اخلاق ارتباطات و اخلاق اجتماعی ) می باشد و از نظر اعتقادات به مسائل امر به معروف و نهی از منکر مربوط می شود. 6- در آیاتِ یازدهم تا شانزدهم سوره عبس کتاب قرآن در عبارتهایِ " كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ ﴿۱۱﴾ هرگز چنين مكن، اين (قرآن) يك تذكر و ياد آوري است. (۱۱) فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ ﴿۱۲﴾ و هر كس بخواهد از آن پند ميگيرد. (۱۲)فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ ﴿۱۳﴾ در الواح پرارزشي ثبت است. (۱۳ مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ ﴿۱۴﴾ الواحي والاقدر و پاكيزه. (۱۴)بِأَيْدِي سَفَرَةٍ ﴿۱۵﴾ به دست سفيراني است، (۱۵)كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴿۱۶﴾ والامقام و فرمانبردار و نيكوكار. (۱۶)"، گواه این نظریات است که 1- آیات قرآن تذکّر و یادآوری از ولایت خداوند بر انسانها می باشد برای اینکه انسانها رفتارشان را به رضایتمندی خداوند میزان نمایند و اگر رفتار نادرست و اشتباهی دارند که با معیارهای رفتاری خداوند مطابقت ندارد، آنها با امر به معروف و نهی از منکر قرآن که با بیانی پسندیده صورت پذیرفته است تا انسانها رفتارشان را به رضایتمندی خواست و هدایتهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند اصلاح و میزان نمایند. 2- خداوند بر اساس تعالی و کمالاتِ نگرشی و عدالت و روشنگری و هدایت و دوستداری انسانها و مخلوقاتش آنها را از رفتار ناپسند نهی نموده است و به رفتار پسندیده خداپسندانه دعوت نموده است. 2- کتاب قرآن ( و محتوای کتاب قرآن) از کرامت برخوردار است و انسانها را به رفتاری با کرامت هدایت نموده و هدایت می نماید. 3- کتاب قرآن ( و محتوای کتاب قرآن ) رفیع و مطهر و پاکیزه است و انسانها را به رفتاری مطهر و پاکیزه هدایت می نماید. 4- انتقال دادن پیامها و آیات کتاب قرآن به عهده سفیرانی با کرامت و نیکوکار صورت گرفته است، پس افرادی که به ترویج و تبلیغ و نشر و تعلیم و تربیّت قرآن می پردازند و افرادی که به قرآن عمل می نمایند باید خود افرادی با کرامت و نیکوکار باشند. 5- موضوع آیات هفتم تا دهم آیات قران در سوره عبس در رابطه با علوم انسانی و اخلاقِ ارتباطات و پرهیز از تبعیض رفتار در مواجه شدن با ندار و دارا می باشد. 6- موضوع آیات یازدهم تا چهاردهم سوره عبس در رابطه با فضیلتها و ویژگیها و فلسفه آیات خداوند و کتابِ قرآن در هدایت انسانها می باشد و ازنظر اعتقادات و اصول دین به وحی و نبوت مربوط می شود. 7- موضوع آیات پانزدهم و شانزدهم سوره عبس کتاب قرآن در رابطه با ویژگیهای سفیران و انتقال کنندگان پیام خداوند و آیات قرآن به مردم و حاکمیّتها می باشد و از نظر اعتقادات و اصول دین به موضوع وحی و نبوت مربوط می شود. 8- بعضی از نظریات معصومین در رابطه با آیات هشتم تا شانزدهم سوره عبس عبارت است از: الف- "الکاظم (علیه السلام) عَنْ مُحَمَّدِبْنِالْفُضَیْلِ عَنْ أَبِیالْحَسَنِ الْمَاضِی (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ ... کَلَّا إِنَّها تَذْکِرَةٌ قَالَ: الْوَلَایَهًُْ. امام کاظم (علیه السلام) محمّدبنفضیل از امام کاظم (علیه السلام) نقل میکند که این آیه: کَلَّا إِنَّها تَذْکِرَةٌ را از ایشان پرسیدم. فرمود: «منظور ولایت است».الکافی، ج۱، ص۴۳۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۳۸
ب- الباقر (علیه السلام) عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی صُحُفاً مُطَهَّرَةً فِیها کُتُبٌ قَیِّمَةٌ قَالَ هُوَ حَدِیثُنَا فِی صُحُفٍ مُطَهَّرَهًٍْ مِنَ الْکَذِبِ. امام باقر (علیه السلام)- برید عجلی گوید: از امام باقر (علیه السلام) دربارهی این آیات پرسیدم: صحیفههایی پاک که در آنها نوشتههای استوار است. (بیّنه/۳-۲) فرمود: «سخنان ماست و در صحیفههایی است که از دروغ پاک شده است».بصایرالدرجات، ج۱، ص۵۱۶/ البرهان
ت- الصّادق (علیه السلام) ٍ عَنْ أَبِیأَیُّوبَ الْحَذَّاء عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: بِأَیْدِی سَفَرَةٍ کِرامٍ بَرَرَةٍ قَالَ: هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام). امام صادق (علیه السلام)ابو أیّوب حذّاء از امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه: بِأَیْدِی سَفَرَةٍ. کِرَامٍ بَرَرَةٍ، نقل میکند که فرمود: «آنها امامان (علیهم السلام) هستند». بحارالأنوار، ج۲۴، ص۹۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۳۹/ البرهان
ث- الصّادق (علیه السلام) وَ رَوَی فُضَیْلُبْنُیَسَارٍ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَهًِْ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ کِرامٍ عَلَی رَبِّهِمْ بَرَرَهًٍْ مُطِیعِینَ. امام صادق (علیه السلام) فضیلبنیسار از امام صادق (علیه السلام) روایت میکند که فرمود: «حافظ قرآنی که بدان عمل میکند به همراه سفرای والا مقام [و فرمانبردار] و نیکوکار هستند. نزد خدای خود، نیکوکار و فرمانبردارند. بحارالأنوار، ج۵۶، ص۱۷۱
ج- الصّادق (علیه السلام) ثُمَّ وَصَفَهُمْ بِأَنَّهُمْ کِرَامٍ عَلَیْهِ بَرَرَةٍ مُطِیعُونَ لِأَمْرِهِ لَا یَعْصُونَ اللهَ مَا أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ.امام صادق (علیه السلام) سپس آنها (ائمّه (علیهم السلام)) را توصیف فرمود به اینکه آنها برای او والامقام هستند. فرمانبردار امر او هستند. هرگز فرمان خدا را مخالفت نمیکنند و آنچه را فرمان داده شدهاند [بهطورکامل] اجرا مینمایند. بحرالعرفان، ج۱۶، ص۳۰۶
- نظریات و رهنمودهای خداوند در آیات هفدهم تا بیست و دوم سوره عبس در عبارتهایِ "قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ ﴿۱۷﴾ مرگ بر اين انسان، چقدر كافر و ناسپاس است؟! (۱۷ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ﴿۱۸﴾ (خداوند) او را از چه چيز آفريد؟ (۱۸ مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ﴿۱۹﴾ از نطفه ناچيزي او را آفريد، سپس اندازه گيري كرد و موزون ساخت. (۱۹ ثُمَّ السَّبِيلَ يَسَّرَهُ ﴿۲۰﴾ سپس راه را براي او آسان ساخت. (۲۰ ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ ﴿۲۱﴾ بعد او را ميراند و در قبر پنهان نمود. (۲۱ ثُمَّ إِذَا شَاءَ أَنْشَرَهُ ﴿۲۲﴾ سپس هر زمان بخواهد او را زنده ميكند. (۲۲"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیات در عبارتهای " قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ ﴿۱۷﴾ مرگ بر اين انسان، چقدر كافر و ناسپاس است؟! (۱۷ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ﴿۱۸﴾ (خداوند) او را از چه چيز آفريد؟ (۱۸ مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ ﴿۱۹﴾ از نطفه ناچيزي او را آفريد، سپس اندازه گيري كرد و موزون ساخت. (۱۹"،گواه این نظریات می باشد که : 1- معنای قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ"، دلالت دارد بر اینکه نظریه فوق دو معنای ظاهری و باطنی دارد، یکی اینکه کُفر انسانها بر اثر جهل و رذالت منجر به رفتاری می شود که زیبنده انسان و بندگی خداوند نمی باشد و موجب ناسپاسی و طغیانگری انسان می گردد و انسان ناسپاس از نعمتهای خداوند و طغیانگر از خواست و فرامین و رهنمودهای خداوند محبوب خداوند نیست و مورد غضب خداوند است.2- انسانهای ناسپاس نعمت ولایت و رهبری خداوند و حجت معصوم خداوند و طغیانگر از خواست و رهنمود و فرامینِ خداوند بر اثر کُفر و جهل رذالت و تکبّر و خود بزرگ بینی نفسِ دونِ خود در زمان خود نسبت به هدایت ولایت خداوند و حجت خمعصوم خداوند به ناسپاسی رفتار ظالمانه ای داشتند که برای جلوگیری از ناسپاسی نسبت به نعمت بزرگ ولایت و امامت و هدایت خداوند و حجتهای معصومِ خداوند، باید انسانها منزه از کفر و شرک و نفاق و رذالتها و تکبر و جهالتها و نادانیها گردند.
- انسانها به دلائلی دچار و گرفتار تکبر و رذائل و جهالتهای اخلاقی و رفتاری می باشند یکی از این دلائلی که انسانها دچار تکبر و رذالتهای اخلاقی و جهالتها می باشد عبارت است از: تأمل و تفکّر ننمودن در رابطه خلقت خودشان می باشد که خداوند او را از چه چیز آفریده و برای همین همیشه بداند که خالق هستی بخش او را به تعالی بزرگ نموده است و باید همیشه قدرشناس ولایت خالق خود و حجتهای معصوم خداوند با شناخت خدا و حجت معصوم خداوند و با شناخت دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند و اطاعت از خداوند و حجت معصوم خداوند، به کمالات بندگی خداوند نماید و به کمالات دین خداوند و امام خود را یاری دهد تا در دنیای کنونی و آخرت سعادتمند گردد. 4- انسانها از نطفه به قدر و اندازه لازم خلق شده اند و نباید خلقت خود را فراموش نبایند و به خود غَرِه شوند و خود را از دیگران برتر و دیگران را ناچیز شمرند. 5- خداوند است که راه و مسیر زندگی انسانها را آسان قرار داده است، پس چرا انسانها به رهنمودها و نظریات و خواست خداوند به زندگی با فضیلت و بدون داشتن رذیلتها توجّه نمی کنند. 6- انسان بعد از مدتی زندگی از دنیا می رود و بعد از مرگ او را در آغوش خاک دفن می نمایند، پس انسان نباید نسبت به دیگران غرّه شود و تکبّر ورزد و تروش روئی نماید. 7- خداوند است که هر زمان که اراده نماید انسانها را زنده می نماید و هستی مخلوقات و انسانها از تعالی توانمندیهای خداوند است، پس انسانها لازم است متوجّه باشند که باید به خواست و ولایت خداوند و حجتهای معصوم خداوند مؤمن باشند وزندگی مُطَهَر و نگرش و تفکّر و اعمالی پاک و فاضلانه و خداپسندانه توجّه داشته باشند و عمل نمایند. 8- موضوع آیات هفدهم تا بیست و دوم سوره عبس کتاب قرآن در رابطه با خلقت انسان و مراحل زندگی و مرگ و سرانجام پس از مرگ و قدرت خداوند و انتظارات انسان از انسانها و ضرورت پرهیز از رذائل اخلاقی و برخورداری فضائل اخلاقی و چگونگی تهذیب نفس و تدبر در خلفت و موضوع انسان شناسی می باشد و از نظر اعتقادات به مبحث توحید نظری و عملی پرداخته است.
- نظریات و رهنمودهای خداوند در آیات بیست و سوم تا سی و دوم سوره عبس در عبارتهایِ "كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ ﴿۲۳﴾ چنين نيست كه او ميپندارد، او هنوز فرمان الهي را اطاعت نكرده است. (۲۳ فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ ﴿۲۴﴾ انسان بايد به غذاي خويش بنگرد. (۲۴ اَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا ﴿۲۵﴾ ما آب فراواني از آسمان فروريختيم! (۲۵ ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا ﴿۲۶﴾ سپس زمين را از هم شكافتيم. (۲۶فَأَنْبَتْنَا فِيهَا حَبًّا ﴿۲۷﴾ و در آن دانه هاي فراواني رويانديم. (۲۷ وَعِنَبًا وَقَضْبًا ﴿۲۸﴾ و انگور و سبزي بسيار، (۲۸ وَزَيْتُونًا وَنَخْلًا ﴿۲۹﴾ و زيتون و نخل فراوان، (۲۹ وَحَدَائِقَ غُلْبًا ﴿۳۰﴾ و باغهايي پر درخت، (۳۰ وَفَاكِهَةً وَأَبًّا ﴿۳۱﴾ و ميوه و چراگاه، (۳۱ مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ ﴿۳۲﴾ تا وسيله اي براي بهره گيري و چهارپايانتان باشد. (۳۲دلالت دارد بر اینکه 1- انسانی که دارای جهل و رذالتِ تکبّر است به این دلیل است که به اوامر و فرمانهای خداوند و نعمتهایِ خداوند و اینکه مدیون الطافِ خداوند است و باید از فرمانها و رهنمودها اطاعت نماید و بندگی خداوند نماید و انسان نباید از امر کننده به بدی نفسش اطاعت نماید . 2- برای اینکه انسانها دچار رذالتِ تکبّر نشوند، انسانها باید به غذاهائی که استفاده می نمایند نظر داشته باشند و تأمّل نمایند و توجّه کنند که چه کسی برایشان این غذا ها و نعمتها را آفریده است. ( بی تردید غذاها و نعمتها را خالقِ یکتای بی همتا خداوندِ مهربان نعمتها و غذاها را آفریده است. ) 3- یکی از نعمتهای بزرگ و ارزشمندِ خداوند آب است و خداوند باعثِ فرو ریختن نعمتِ آب از آسمان به الطاف خداوندی و توانمندی و علم و حکمتش می باشد. 4- خداوند با شکافتن زمین و رویائیدن دانه ها و پیازها و بیرون آوردن گیاهان و درختان از زمین، زمینی را از منابع مهم غذاها و طعام انسان قرار داده است. 4- از جمله نعمتها و غذاها و خوراکیهائی که خداوند آفریده است عبارت است از: 1- انگور. 2- سبزیجات مختلف. 3- زیتون. 4- نخل. 5- باغهای پُر درخت میوه. 6- فراهم نمودن چراگاهها برای غذای دامها. 5- انسانِ متکبّر باید بنگرد که خداوندی که همه غذاهای او را آفریده است، پس باید بنگرد و تفکر نماید و بداند که مدیون رحمت و نعمتهایِ خداوند است و باید از رحمتِ خداوند بهره مند شود و خداوند یکتای بی همتا خالق همه نعمتها و مخلوقات خواسته هایش چیست و خداوند یکتای بی همتا اطاعت نماید و از تکبّر و خودبزرگ بینی و سرکشی و طغیان از خداوند و حجتهای معصوم خداوند پرهیز نماید.
- نظریات و رهنمودهای خداوند در آیات سی و سوم تا چهل و دوم سوره عبس در عبارتهایِ " فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ ﴿۳۳﴾ هنگامي كه آن صداي مهيب (صيحه رستاخيز) بيايد (كافران در اندوه عميقي فرو ميروند) (۳۳ يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ ﴿۳۴﴾ در آن روز كه انسان از برادر خود فرار ميكند، (۳۴ وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ ﴿۳۵﴾ و از مادر و پدرش، (۳۵ وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ ﴿۳۶﴾ و زن و فرزندانش، (۳۶ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ ﴿۳۷﴾ در آن روز هر كدام از آنها وضعي دارد كه او را كاملا به خود مشغول ميسازد (۳۷ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ﴿۳۸﴾ صورتهايي در آن روز گشاده و نوراني است، (۳۸ ضَاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ ﴿۳۹﴾ خندان و مسرور است (۳۹ وَوُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ عَلَيْهَا غَبَرَةٌ ﴿۴۰﴾ و صورتهايي در آن روز غبارآلود است، (۴۰ تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ ﴿۴۱﴾ و دود تاريكي آنها را پوشانده (۴۱ أُولَئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ ﴿۴۲﴾ آنها همان كافران فاجرند (۴۲ )"، دلالت دارد بر اینکه نشانه های قیامت و معاد در قیامت عبارت است از اینکه: 1- اعلام آغازِ قیامت با صدای سخت و صیحه تکان دهنده ای چنان فرا می رسد که انسانها به شدّت از جای خود بر می خیزند. 2- انسانها ( یا برخی انسانها که گناه انجام داده اند و توبه ننموده اند )، حتّی از برادرانشان و از مادر و پدرشان و همسر و فرزندانشان می گریزند. 3- در صحنه قیامت همه انسانها وضعیت حالشان بستگی دارد به اعمال آنها، که چه اندازه به خواست ِ رضایتمندی خداوند و دینِ خداوند و حجتهای معصومِ خداوند اعمالشان در مسائل حاکمیّتی و زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی به تعالی میزان باشد و معیار خوب و بد بودن اعمال انسانها بستگی به میزان همطرازی اعمالشان با رهنمودهای خداوند و حجت خداوند دارد. 4- در روز قیامت بعضی صورتهایشان گشاده و نورانی و خندان و مسرور و راضی می باشند و بعضی بر اثر عدم شناختِ دین خداوند و کَافر بودن به دین ِ خداوند و در نتیجه انجامِ گناه و ظلم و استغفار و توبه ننمودن و کار خوب به اندازه انجام ننمودن، صورتهایشان به اندازه ظلم کفر اعمالشان غبار آلود است مثل اینکه دود تاریکی صورتشان را پوشیده است. 5- انسانها در این دنیا باید به قدری سپاسگزار نعمتهای خداوند باشند و به دستورات و رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند با شناخت و آگاهی مؤمن باشند تا در روز قیامت صورتهایشان گشاده و نورانی و خندان و مسرور و راضی باشد. 6- آیات سی و سه تا چهل و دوم سوره عبس در رابطه با نشانه های قیامت و وضعیت مردم در قیامت می باشد و از نظر اعتقادی و اصول دین به اصل معاد مربوط می شود.
دعای متناسب با سوره عبس کتاب قرآن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که انسانها به رُشد برسند و از عیبها و نقصها و نادانی و جهالتها و رذائل و بزرگ بینی خود منزه شوند تا در وضعیت دچار بودن به عیبها و نقصهای خوار کننده خود و دیگران قرار نگیرند، ای ولی خلایق و ای خداوند بزرگوار و علیم و حکیم، همواره سپاس بیکران و اطاعت و بندگیت به تعالی، ضرورت اجتناب ناپذیر انسانها است، ای خالقِ هستی بخش، ای که سایه مهربانیهایت بر خلایق بی شمار است و چنان تذکرهای حکیمانه و فاضلانه ات موجب تزکیه نفس انسانها می شود و چنان انسانهای گنهکار را به خود می آورد و آنها را مورد عفو و آمرزش و مَرحَمتِ بخشش خود قرار می دهد، که انسانها شایستۀ بهره مندی از مواهب و سعادتمندی نعمتها و رحمتهایت در دو دنیای کنونی و آخرت می گردند. پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که انسانها، به جهل و یا بدیهای نگرش و رذائلِ درونشان انسان فقیر و یا نابینا و یا گناهکار را به حقارت و ترشروئی ننگرند و به انسانها ندار و دارا حتّی اگر گناهکار باشد با مسرّت و مهربانی و احترام رفتار نمایند و چنان باشند که معیارِ رفتارشان اطاعت و خشوع برای خداوند و رضایتمندی خداوند باشد. خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که انسانها نسبت به رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند به اندازه و قدر لازم آگاهی و شناخت داشته باشند و اعتقادات و فضائل اخلاقیشان و رفتارها و نگرشها یشان مطابق انتظارات و رهنمودهای دینِ خداوند و حجتهای معصومِ خداوند باشد. پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که انسانها از انتظارات و خواست و رهنمودهایِ خداوند غافل نباشند و بر تذکّرات مُتعالی قرآن عالم و عامل به تعالیِ رضایتمندی خداوند باشند و از رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند به تعالی پند گیرند و تعالی اعمالشان مُتأثِر از رهنمودهایِ کتاب با کرامت و گرامی قرآن و رهنمودهایِ حجتهای معصومِ خداوند باشد. خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و همانطور که محتوای کتابِ قرآن را رفیع و مُطَهَر گردانیده ای و قرآن را به کرامت گرامی داشته ای، خلایقی که مخاطبان کتابِ آسمانی قرآن می باشند نیز مطهر و با کرامت و منزه از عیبها و نقصهای مُختلِف، چنان نما که به رفعت تعالی برخورداری و بهره مندی و تاثیرپذیری و تاثیرگذاری رهنمودهای متعالی خالقِ خود و رهنمودهای حجتهایت معصوم خالقِشان، میزان شوند تا همه نیّات و گفتار و اذکار و افعالشان مطابق دین اسلام به تعالی رضایتمندی خالق یکتا و حجتهای معصومش میزان باشد. پروردگارا به الطاف عمیمت! همۀ سفیران با کرامت و والامقام قرآن و همۀ حجتهای معصومت و همه معلمان و مدرسان و مبلغان و ناشران و خدمتگزارانِ قرآن و همهِ ذرّیه و امِتهایشان و همه حکومتها و ملّتهایشان و همه خلایق که به امانتداری پیامِ قرآن را به مردم رساندن را؛ چنان مُقدَر نما که به تعالی زحماتی که مُتَحَمِل شده اند و اخلاصی که برای دینت به خضوع و خشوع و شفع دل داشته اند، به تعالی و مُنزهی و کمالات چنان میزان شوند که همه دینشان مطابق دین و خواست خودت و حجتهای معصومت هماهنگ و همطراز باشد و همیشه در صراط مستقیم دینت استقرار و مطابقت داشته باشند و لحظه ای حتّی ذره ای از صراط مستقیمت جدا نشوند تا از سعادتمندانی شوند که بهره مند از رحمتها و نعمتهای صراط مستقیمِ دینت در دنیای کنونی و دنیای آخرت گردند. خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما تا انسانها بر خلقتِ خود و خلقتِ مخلوقات خداوند نظاره و تأمّل نمایند و آگاهانه، قدرشناسِ رحمتها و نعمتهای خداوند که بی شمار است، از روئیدنیها زمین و نباتات و سبزیجات و درختهای میوهها و بارش باران و خلقت معجزه آسای مخلوقات چنان باشند که همیشه به تعالی از سپاسگزاران باشند و چنان انسانها و خلایق از توجّه به نعمتها و رحمتهای الهی و سپاسگزاری و قدرشناسی آن ذرّه ای غافل نباشند تا شایسته قدرِ الهیِ خالقِ یکتای بی همتا خداوندِ مُتعال باشند. پرودگارا! به الطاف عمیمت، که انتشار انسانها و نعمتها و آفریدهها به توان لایتناهیِ خالقِ یکتایِ بی همتایِ هستی بخش، صورت پذیرفته است، چنان نما تا نیّات و نگرشها و اندیشه ها و مَکنونات قلبی و گفتار و حالات و احوالات و اعمالِ همه انسانها به تعالیِ خواستِ رهنمودهایِ خالقِ خود به احسنَ تقویم و احسنَ الخالقینِ، همطراز نفسه زکیه و نفسِ مطمئنهِ منزه از عیبها و نقصها باشند و همواره انسانها به شایستگی به تعالی منزهی از عیبها و نقصها و رُشد یافتگی عقلها و بصیرتها و شعور و ادراک و معارف و ادبِ دینت میزان باشند. خداوندا! به حقِّ همه متعالی بودن نعمتهای زیبایت، همه غذاهای متعالیت و آب بارانت که سرمنشاء متعالی حیات و زندگی مطهر است و زمین و آسمان که خزانه دار نعمتهایت می باشند و شکافتن زمین آنگاه که دانه های بی شماری از گیاهان و درختها و بوته ها و گلها در آن کاشته و رویانیده شد و به حقِّ باغهای پر از میوه مرتعها و جنگلها و درختهای انگور و زیتون و خرما و سبزی سبزیجات و رنگارنگی و خواص مختلف میوهها و گیاهان و برگها و گلها و مرتعها و چراگاههائی که برای غذای حیوانات قرار داده ای، چنان نما که همواره اعتقادات و فضائل و منزهی و کمالات و ادراک و رُ شد عقلانی همه انسانها، مُطابِق با دینت میزان باشد. پروردگارا! به الطاف عمیمت آن هنگام که صدای مهیب صیحۀ رستاخیز قیامت همه را به شدّت از جا بر می کند و در آن روز قیامت که انسانها از هم فرار می کنند، بطوری که پدر و مادر از فرزندان و فرزندان از پدر و مادر و انسانها از خانوادههایِ خود فرار می کنند و همه مشغول اعمال خود هستند، چنان نما تا انسانها را به تعالی رحمت و مهربانیهایِ بی شمارت و به کمالات و منزهی خود به شفاعتِ پیامبران و معصومین سلام الله علیهم رسانی و انسانها را ببخشای و آنان را با هدایتها و عنایاتت زیر سایه ولایت و امامت چهارده معصوم سلام الله علیهم چنان در این دنیا فرصت جبران و انجام کارهای نیکو عطا نما، که انسانها به رحمت عمیمت، منزه از عیبها و نقصها با رُشد اعتقادات و فضائل و کمالات و عقلانیت به تعالی اراده عظیمت و نورانیّت و منزهی و کمالات اسماء الله و اسماء اعظم بُزرگیت، در هنگاه قیامت و رستاخیز، به تعالی رضایتمندی خداوند و حجتهای خالق خود، خندان و مسرور، با صورتهای گشاده و نورانی به دنیای جدید وارد صحنه قیامت گردند و به شایستگی لایقِ ورود به بهشت شوند. خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما تا به الطاف الهی و حکمرانی و فرمانروائی و اعجاز کمالات توانمندیهایِ علوم و نور و هدایتهای لایتناهیت، چنان بر مسند انسانها و مخلوقات به منزهی نافذ باشی تا آنان به تعالی در انجام کارهای نیکو از یکدیگر سبقت گیرند و با انجام کارهای نیکوی برنامه های دینت اگر گناهی دارند، گناهشان بخشید شود تا از فاجرانِ کافر و طغیانگر از دستورات و رهنمودهایِ خالقِ خویش نباشند و صورتهایشان به هنگام ورود به صحنۀ قیامت، از دود تاریکی گناهانشان غبارآلود نشود و چنان باشد که هم تو ای خداوند بُزرگ از آنان راضی باشد و هم آنان سعادتمندان دو دنیا گردند. الهی آمین یا ارحم الراحمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم. اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته |
(فضيلت خواندن سوره عبس):
- پيامبر اسلام(ص) فرمود:«كسي كه سوره عبس را بخواند روز قيامت در حالي وارد محشر مي شود كه صورتش خندان و بشاش است».(تفسير مجمع البيان جلد 10 ص 435). آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 110 – جعفر شيخ الاسلامي.
- حضرت امام صادق(ع) میفرمایند: اگر کسی این سوره و سورهی تکویر را بخواند جای او در بهشت و در سایهی رحمت الهی بوده و از مقرّبان درگاهش خواهد بود. تفسیر اطیبالبیان، ثوابالاعمال ص ٢٧٣، وسائل ج ٤ ص ٨٩٤.
- امام ششم(ع) مروی است: جهت تقویت و روشنائی دید چشم این سورهی مبارکه عبس را هفت بار قرائت نمایند. خواصالآیات ص ١٤٦.
- الصّادق (علیه السلام) مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ عَبَسَ وَ تَوَلَّی وَ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ کَانَ تَحْتَ جَنَاحِ اللَّهِ مِنَ الْجِنَانِ وَ فِی ظِلِّ اللَّهِ وَ کَرَامَتِهِ فِی جِنَانِهِ وَ لَا یَعْظُمُ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.امام صادق (علیه السلام) هرکس سورهی عَبَسَ وَتَوَلَّی و إذا الشَّمسُ کُوِّرَت را بخواند، زیر بال خداوند در بهشت خواهد بود و در سایهی رحمت و کرامت او قرار خواهد گرفت و در باغهای او جای خواهد داشت و ان شاء الله این امر بر خداوند بزرگ و گران نیست.ثواب الأعمال، ص۱۲۱/ نورالثقلین
راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف و دانش و مهارتها و توانمندیهای لازم زندگی)، به رشد رساند، باید متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم، به تهیه مطالب تعلیم و تربیتی اهمیّت لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و محصولات را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند، برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهلها و رزیلتها و احاطه طاغوتهای مختلف از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و اعتقادات و نگرشها و تفکّر و گفتار و رفتار و تمایلات و روحیات و اخلاق خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
الگوی سوره عبس در راهبردها و راهکارهای سیاستگذاریها و قانونگذاریها و قضاوتها و برنامه ریزیها
-
- در رابطه با برخورداری از فضائل و پرهیز از رذائل اخلاقی در نظام تعلیم و تربیّت، یکی از روشهای تزکیه نفس، تدبر در رابطه با خلقت انسان قرار دهند.
- در محتوای کتابهای آموزشی درسی و غیر درسی باید چگونگی بهره مندی از آراستن خود به فضائل اخلاقی و پیراستن خود از رذائل اخلاقی و تزکیه نفس متناسب سن آموزش داده شود. یکی از روشهای تزکیه نفس و برخورداری از فضائل اخلاقی تأمل و تدبّر در خلقت انسان به منظور پرهیز از رذیلت تکبّر و برتر بینی خود از خلقتهای خداوند می باشد، در عین اینکه کرامت نفس خویش را به منزهی از بدیها و به تعالی فضائل رفتاری گرامی می دارد.
- سیاستگزاران و تهیّه کنندگان و نویسندگان و معلمین و مدرسین محتوای کتابهای درسی و غیر درسی نظامهای تعلیم و تربیّت و مبلغین دینی و نویسندگان و تهیه کنندگان محصواتت فرهنگی و هنری و تفریحی و بازی انسانها باید متناسب با سن تلاش نمایند شناخت لازم را نسبت به اعتقادات و اصول و احکام و فضائل و رذائل اخلاقی و معارف و بصیرتهای دینی ایجاد نمایند و با پرداختن و پرورش و آراستن انسانها به فضائل اخلاقی و پیراستن از رذائل اخلاقی، نقش آفرینی لازم را در تحقق و عینیت بخشیدن نیکوی ارزشهای دین را ایفا نمایند.
- خداوند سفیران کتاب قرآن را از ابرار و صالحان و نیکوکاران قرار داده است، پس انسانها در هر نقش آفرینی که برای عینیت و تحقق و انتقال پیامهای قرآنی نقش آفرینی می نمایند باید تلاش نمایند تا خود از ابرار و صالحان و نیکوکاران باشند.
- خداوند با وجود در صدر بودن و خالق جهان آفرینش، با حفظ کرامت مخلوقات بواسطه روشنگری و آگاهی بخشی و اطلاع رسانی و امربه معروف و نهی از منکر و برنامه هائی چون تدبر و تنزیه رفتار به تعالی کمالات و رِشد مخلوقات، اهتمامی شایسته داشته است، البته اگر نظامهای تعلیم و تربیّت و فرهنگ سازی و افراد مؤثر در تعلیم و تربیّت کودکان و انسانها به قدر لازم به راهبردها و راهکارهای رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند توجّه لازم را داشته باشند.
- در تعلیم و تربیّت باید ضمن تدریس مباحث و دروسی که به خلقت و مخلوقات خداوند مربوط می شود، باید در کنارش از آیات و روایات اعتقادی و اخلاقی مربوط استفاده شود، زیرا خداوند در کنار درس توحید، از تفکّر در علومی که به مخلوقات و خلقت مربوط می شود به تعالی یاد نموده است.
- خداوند در امر تعلیم و تربیّت قرآنی از روش کاربردی راهکارهای تجربی و مهارتی و مثال و اخلاق زندگی و کار و اندیشه و تأمّل و نظر و تدبر به تعالی و ملموس در هدایت آموزش و پرورش و رُشد و تبلیغ دین پرداخته است.
- پژوهش و تحقیق و بهره مندی در رابطه با علوم و اعتقادات و احکام و اخلاقیّات و انتظارات قرآن برای حاکمیّت و جامعه و خانوادهها و انسانها ضرورتی اجتناب ناپذیر و ضرورتی راهگشا و تعالی بخش اداره امور و نظامهای تعلیم و تربیّت و قانونگذاری و قضائی و فرهنگ سازی در بخش دولتی و خصوصی جامعۀ انسانی می باشد.
گل افشان گل محمدی