بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره انفطار کتاب قرآن
(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)
سوره ۸۲: الإنفطار - جزء ۳۰ - ترجمه مکارم شیرازی
اعوذبالله من اشیطان رجیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ ﴿۱﴾ آن زمان كه آسمان (كرات آسماني) از هم شكافته شود. (۱)
وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ ﴿۲﴾ و آن زمان كه ستارگان پراكنده شود و فرو ريزد (۲)
وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ ﴿۳﴾ و آن زمان كه درياها به هم پيوسته شود. (۳)
وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ﴿۴﴾ و آن زمان كه قبرها زير و رو شود (و مردگان خارج شوند). (۴)
عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ ﴿۵﴾ در آن زمان هر كس ميداند آنچه را از قبل فرستاده، و آنچه را براي بعد گذاشته است (۵)
يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ ﴿۶﴾ اي انسان چه چيز تو را در برابر پروردگار كريمت مغرور ساخته؟! (۶)
الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ﴿۷﴾ همان خدايي كه تو را آفريد و منظم ساخت. (۷)
فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ ﴿۸﴾ و در هر صورتي ميخواست تو را تركيب نمود (۸)
كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ﴿۹﴾ آنچنان كه شما ميپنداريد نيست، بلكه شما روز جزا را منكريد. (۹)
وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ﴿۱۰﴾ و بدون شك نگاهباناني بر شما گمارده شده. (۱۰)
كِرَامًا كَاتِبِينَ ﴿۱۱﴾ والامقام و نويسنده (اعمال نيك و بد شما). (۱۱)
يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾ آنها ميدانند شما چه ميكنيد. (۱۲)
إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ ﴿۱۳﴾ مسلما نيكان در نعمت فراواني هستند. (۱۳)
وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ ﴿۱۴﴾ و بدكاران در دوزخند. (۱۴)
يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ ﴿۱۵﴾ روز جزا وارد آن ميشوند و ميسوزند. (۱۵)
وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ ﴿۱۶﴾ و هيچگاه از آن غائب و دور نيستند. (۱۶)
وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۷﴾ تو چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۷)
ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۸﴾ باز چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۸)
يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ﴿۱۹﴾ روزي است كه هيچكس قادر بر انجام كاري در حق ديگري نيست، و همه امور در آن روز از آن خدا است. (۱۹)
(اطلاعات عمومي سوره انفطار):
انفطار هشتادودومین سوره قرآن ـ محل نزول مكه، دارای نوزده آيه، هشتاد كلمه و سیصد و بیست و هفت حرف
(معني): شكافته شدن.
(علت نامگذاري): در آيه اول نشانه اي از قيامت كه شكافته شدن و از هم گسستن آسمان است مطرح شده است(در آستانه بر پايي قيامت). آشنايي با سوره هاي قرآني – ص 112 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري): سوره انفطار به معني شكافته شدن(منظور شكافته شدن و از هم گسستن آسمان است كه پيش درآمد قيامت است)مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 182 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): انفطرت.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره انفطار):
به ترتيب جمع آوري،هشتاد و دومين سوره است.
به ترتيب نزول،هشتاد و يكمين سوره است كه بعد از سوره«نازعات»و قبل از سوره«انشقاق»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره انفطار):
آغاز:«اِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ وَ اِذَا الْكَواكِبُ انْتَثَرَتْ».
پايان:«يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٍ لِنَفْسٍ شَيْئاً وَ الامْرُ يَوْمَئِذٍ لله». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 112 – جعفر شيخ الاسلامي.
پرسشهای سوره انفطار
1ـ انفطار يعني چه؟ شكافته شدن و شكاف برداشتن چيزي(آسمان)است. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 114 – دكتر مجيد معارف.
2ـ تعبیر انسانِ مغرور در آیات ششم و هفتم و هشتم سوره انفطار چیست؟ «يا اَيُّهَا الانْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَريم. اَلَّذي خَلَقَكَ فَسَوّكَ فَعَدَ َلكَ.في اَيِّ صُورَهٍ ما شاءَ رَكَّبَكَ»(اي آدمي چه باعث شد كه به خداي كريم و بزرگوار خود مغرور شوي همان خدايي كه تو را آفريد و به صورتي تمام و كامل بيار است و(از هر جهت)موزون ساخت). (سوره انفطار:آيات 6 الي 8)
3ـ تعبیر مراقبان انسان در آیات دهم و یازدهم و دوازدهم سوره انفطار قرآن چیست؟ «وَ اِنَّ عَلَيْكُمْ لَحافِظينَ.كرِاماً كاتِبينَ.يَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ»(همانا مراقباني براي(مراقبت از) شما وجود دارد كه آنها نويسندگان(اعمال شما ) و( از ملائكه ) بزرگوارند و آنان هر چه را انجام مي دهيد مي دانند). (سوره انفطار:آيات 10 الي 12) پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 86 – دكتر مجيد معارف.
4- محتواي سوره انفطار در رابطه با چه موضوعاتی می باشد؟
1- بخشي از حوادث عظيم كه در پايان جهان و در آستانه قيامت رخ مي دهد(اشراط الساعه).
2- توجه انسان به نعمتهاي خدا كه سراسر وجود او را فرا گرفته است.
3- شكستن غرور و آماده سازي براي معاد.
4- پايان نيكان و بدان در بهشت و دوزخ.
5- ثبت اعمال توسط فرشتگان(دو فرشته رقيب و عتيد).
6- گوشه اي از سختيهاي آن روز بزرگ. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 112 – جعفر شيخ الاسلامي.
7- سوره انفطار بر محور مسائل مربوط به قيامت می باشد و انسان را متوجّه نعمتهاي خداوند و فرشتگاني كه مأمور ثبت اعمال انسانها هستند می نماید. دانستنيهاي قرآن – ص 63 – مصطفي اسرار.
پیامها و راهبردهای نظریات و رهنمودهای خداوند در سوره انفطار کتاب قرآن
اعوذبالله من اشیطان رجیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
- نظریات و رهنمودهای آیات اول تا پنجم سوره انفطار در عبارتهایِ "( إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ ﴿۱﴾ آن زمان كه آسمان (كرات آسماني) از هم شكافته شود. (۱) وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ ﴿۲﴾ و آن زمان كه ستارگان پراكنده شود و فرو ريزد. (۲) وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ ﴿۳﴾ و آن زمان كه درياها به هم پيوسته شود. (۳) وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ﴿۴﴾ و آن زمان كه قبرها زير و رو شود (و مردگان خارج شوند). (۴) عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ ﴿۵﴾ در آن زمان هر كس ميداند آنچه را از قبل فرستاده، و آنچه را براي بعد گذاشته است (۵))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه اول سوره انفطار در عبارت" إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ ﴿۱﴾ آن زمان كه آسمان (كرات آسماني) از هم شكافته شود."، خداوند به انفطار آسمان و برگشت آسمان به وضعیت و فطرت اولیه خود سوگند یاد نموده است. شکافتن آسمان از هم می تواند شروع و برگشت آسمان به صورت و شکل اولیه خود باشد و آیه اول سوره انفطار نظریه و علم خداوند در رابطه با تحولات علم آسمانی در پایان عمر آسمان می باشد، که گواه این است که آسمان دارای زمان و مدت عمر می باشد و پایان عمر آسمان برگشت آسمان به وضعیت و فطرت اولیه و مواد و شکل اولیه خود می باشد و این نظریه گواه و نشان دهنده علوم فوق العاده متعالی خداوند است که از فطرت و وضعیت خارق العاده اولیه بوجود آورده چنین طبیعت فوق العاده عظیم و توانمند بر اساس محاسبات بسیار دقیق با مخزن العلم بودن طبیعت علم آسمان است و با کیفیت فوق العاده عالی خداوند آفرینش را بستری گسترده نموده تا برای بندگی خداوند، زندگی سعادتمندانه انسانها را بر اساس نظریات و دین خود و حجتهای معصوم خود جهانی به تعالی بنا گذارد و خلقتِ آسمانها و زمین گواه تعالی صفات قادری و غدیری و قاهری و توانمندی و علوم و علیم و حکیم و حکمت و علی اعلی بودن و آینده نگری و مهربانی و رحمتِ بیکران و دوستدار بودن خالقِ یکتای بی همتا خداوندِ مهربان می باشد. خداوند برای تفهیم به انسانها برای بیان حقایق به ارزشمندی علم پدیدههای آسمان سوگند یاد نموده است. 2- آیه دوم سوره انفطار در عبارت" وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ ﴿۲﴾ و آن زمان كه ستارگان پراكنده شود و فرو ريزد"، گواه این نظریه می باشد که در عمر آسمان زمان و یا زمانهائی می باشد که ستارگان تکثیر می شوند و بر زمین و یا بر اجسامی دیگر سرایت می کنند و یا اصابت می نمایند و ستارگان از هم فاصله می گیرند و پراکنده می شوند و یا حتی فرو می ریزند و عمرشان به پایان می رسد. آیه دوم سوره انفطار گواه مدیریت حکیمانه خداوند برای مسائل آسمان می باشد و نشان دهنده عالم بودن خداوند و ویژگیها و خواص علوم و محاسبات و محیط بودن و تدبیر و حکمت و تاثیرگذار بودن خداوند بر مسائل آسمان می باشد. آیه دوم سوره انفطار در رابطه با موضوع علوم ستارگان و نجوم می باشد و خداوند به ارزشمندی پدیده های علم خلقت ستارگان سوگند یاد نموده است. در نظریه ای از معصومین سلام الله علیهم چنین آمده است: الصّادق (علیه السلام) فَأَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَنُسِفَتْ وَ وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاءِ فَانْشَقَّتْ وَ عَلَی النُّجُومِ فَانْتَثَرَتْ. امام صادق (علیه السلام) پس از تو خواهش و درخواست میکنم به نام مقدّست که چون بر کوهها بنهی از هم گسسته و فرو پاشند، و چون بر آسمانها گذاری بترکند و تکّهتکّه شوند، و چون بر ستارگان گذاری فرو ریزند .تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۴. من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۵۵۷
- آیه سوم سوره انفطار در عبارت" وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ ﴿۳﴾ و آن زمان كه درياها به هم پيوسته شود. "، گواه این نظریه می باشد که در عمر دریاها زمانی می رسد که دریاها جریان می یابند و به هم می پیوندند و خداوند برای آینده و پایان حیات مخلوقات خود از جمله دریاها برنامه های بادرایت و حکمت دارد. گواه علوم و برنامه بلند مدت خالق هستی بخش برای حیات دریاها می باشد و گواه توانمندی خداوند و احاطه و محیط بودن خداوند بر هستی و علوم و حکمتها و آینده نگر بودن خداوند می باشد. آیه سوم سوره انفطار در رابطه با علوم خلقت دریاها می باشد و گواه صفات علیم و حکیم و آینده نگر بودن و برنامه داشتن خداوند می باشد و خداوند به ارزشمندی پدیدههای علوم خلقت دریاها سوگند یاد نموده است. در نظریه های معصومین سلام الله علیهم در رابطه با پایان دریاها در آخر این دنیا چنین آمده است:
أمیرالمؤمنین (علیه السلام) عَنْ جَعْفَرِبْنِمُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام)عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّبْنِالْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) عَنْ عَلِیِّبْنِأَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ فَقَالَ هِیَ سَبْعَهًُْ أَبْحُرٍ فَتَصِیرُ بَحْراً وَاحِداً قَالَ فَیَجْعَلُهَا اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فِی قَعْرِ إِبْهَامِ مَلَکٍ یُقَالُ لَهُ صیلفا. امام علی (علیه السلام) از علی (علیه السلام) دربارۀ این قول خداوند متعال: وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ سؤال شد. فرمود: «آنها هفت دریا هستند که تبدیل به یک دریا میشوند». فرمود: «خداوند تبارکوتعالی آن (یک دریا) را در روز قیامت در انتهای انگشت فرشتهای که به او صیلفا گفته میشود، قرار میدهد». تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۴. الجعفریات، ص۱۷۹
- در آیه چهارم سوره انفطار در عبارت" وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ﴿۴﴾ و آن زمان كه قبرها زير و رو شود (و مردگان خارج شوند). "، گواه این نظریه هست که خداوند در زمانی از عمر زمین خداوند قبرها را مأموریت و فرمان می دهد که زیر و رو شوند و مُردِگان را از قبرها بیرون می آورد و نظریه آیه چهارم سوره انفطار مؤیدی در نظریه علمی رجعت و معاد و قیامت می باشد. موضوع آیه چهارم سوره انفطار معاد و قیامت می باشد.5- آیه پنجم سوره انفطار در عبارت" عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ ﴿۵﴾ در آن زمان هر كس ميداند آنچه را از قبل فرستاده، و آنچه را براي بعد گذاشته است "، گواه این نظریه می باشد که زمانی که قبرها به اذن خداوند زیر و رو می شود و انسانها از قبرها بر می خیزند نفس انسانها نسبت به آنچه که انجام داده اند و آنچه که برای آخرت خود فرستاده اند، عالم می شوند و یا علم نهفته آنها آشکار می شود و یادشان می آید و در آن زمان هر كس علم دارد براینکه آنچه را که برای دنیای خود انجام داده و مقدم بر آخرت دانسته است و آنچه را از قبل برای آخرت فرستاده است، آیه پنجم سوره انفطار گواه ضرورت آماده نمودن انسانها برای آخرت خود می باشد و از آیات انذار برای پیشگیری از انجام اعمال کارهایست که مورد رضایت خداوند نمی باشد. موضوع آیه پنجم سوره انفطار معاد و قیامت می باشد.
در نظریات قرآن و معصومین سلام الله علیهم در رابطه با معاد و قیامت چنین آمده است:
امین الدین طبرسى (رحمة الله علیه) در مجمع البیان از "براء بن عازب" نقل کرده که "معاذ بن جبل" نشسته بود نزدیک حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) در منزل "ابو ایوب انصارى" پس معاذ گفت: یا رسول الله خبر دهید مرا از فرمایش خداوند متعال سوره نباء آیه 18 «یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا»؛ یعنى روزى که دمیده شود در صور پس فوج فوج بیایید. حضرت فرمود: اى معاذ پرسیدی از اتفاقی بزرگ، سپس فرمودند: ده گروه و صنف از امت من متفرق و پراکنده محشور و برانگیخته مى شوند که خداوند ایشان را از مسلمانان جدا کرده و رو و صورت هایشان را به این صورتها تغییر داده است، برخی به صورت بوزینه باشند، بعضى به صورت خوکها در آیند، برخی نگونسار باشند، به این طریق که پاهایشان از بالا و صورتهایشان از زیر و ایشان را با صورتهایشان به محشر بکشند، بعضى کور باشند که رفت و آمد کنند، بعضى کران و گنگان باشند که چیزى نفهمند، برخی زبانهایشان را بمکند در حالى که چرک و خون از دهانشان جارى باشد، بعضى با دستها و پاهاى بریده محشور شوند، بعضى به تنه هاى درخت آتشین آویخته باشند، بعضى از مردار، گندیده تر باشند، برخی پوشیده باشند از قطران (ترکیبی خاص از زغال سنگ) که تمام اندام ایشان را گرفته و پیراهنها به پوستهاى ایشان چسبیده باشد، پس آنهائى که به صورت بوزینه اند اشخاصى هستند که سخن چینى و نمامى مى کردند. و آنهائى که به صورت خوکها باشند کسبهاى حرام داشتند و اما آنان که نگونسارند پس خورندگان ربا مى باشند. و آنان که کورند کسانى اند که به ستم داورى و قضاوت کرده اند و آنان که کر و گنگ مى باشند اشخاصى هستند که دچار عجب و خودبینى اند، آنان که زبانهایشان را مى مکند علما و قاضیانند که اعمالشان مخالف با گفتارشان مى باشد و آنان که دستها و پاهایشان بریده شده؛ کسانى اند که همسایگان خود را آزار داده اند و آنان که به دار آتشین آویخته شده اند کسانى هستند که سعایت و سخن چینى مى کنند و آنان که از مردار گندیده ترند، اشخاصى اند که حق خدا (حقوق شرعیه، زکوات واجبه و صدقات و خمس و ...) را که در اموالشان بوده، نداده اند و آنان که جبه هائى از قطران بر تن دارند مردم خودخواه و مغرورند. برگرفته از منازل الاخره
و از امام صادق(ع) نیز در رابطه با عالم مرگ چنین آمده است:
«البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا و الآخرة. و الدلیل على ذلک أیضا قول العالم(ع) والله ما یخاف علیکم إلا البرزخ؛ امام صادق مى فرمایند: برزخ عبارت از قبر است که همان عقاب و ثواب بین دنیا و آخرت مى باشد. وحشت قبر به هنگام ورود بدان و شب اول قبر و فشار آن، سؤال منکر و نکیر از عقبه هاى بس خطرناک قبر است که کسى را از آنها گریزى نیست؛ مگر اینکه ایمان و عمل صالح را پیش از خود فرستاده باشد. روایت شده است: قبرى را مى کندند، پیامبر اکرم(ص) با شتاب به سوى آن رفتند و به شدت گریستند؛ به حدى که خاک از اشک ایشان تر شد و به یاران خود فرمودند: «إِخْوَانِى لِمِثْلِ هَذَا فَأَعِدُّوا»؛ «برادران من! براى همانند آن مهیا شوید».مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۶۵.
امام صادق(ع) مى فرمایند:
«یَجِى ءُ الْمَلَکَانِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ إِلَى الْمَیِّتِ حِینَ یُدْفَنُ أَصْوَاتُهُمَا کَالرَّعْدِ الْقَاصِفِ وَ أَبْصَارُهُمَا کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ یَخُطَّانِ الْأَرْضَ بِأَنْیَابِهِمَا وَ یَطَئَانِ فِى شُعُورِهِمَا. فَیَسْأَلَانِ الْمَیِّتَ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ قَالَ فَإِذَا کَانَ مُؤْمِناً قَالَ اللَّهُ رَبِّى وَ دِینِىَ الْإِسْلَامُ فَیَقُولَانِ لَهُ مَا تَقُولُ فِى هَذَا الرَّجُلِ الَّذِى خَرَجَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ أَ عَنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص تَسْأَلَانِى فَیَقُولَانِ لَهُ تَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ فَیَقُولَانِ لَهُ نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِیهَا وَ یُفْسَحُ لَهُ فِى قَبْرِهِ تِسْعَةَ أَذْرُعٍ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا وَ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ کَافِراً دَخَلَا عَلَیْهِ وَ أُقِیمَ الشَّیْطَانُ بَیْنَ یَدَیْهِ عَیْنَاهُ مِنْ نُحَاسٍ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَا تَقُولُ فِى هَذَا الرَّجُلِ الَّذِى قَدْ خَرَجَ مِنْ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَیَقُولُ لَا أَدْرِى فَیُخَلِّیَانِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ فَیُسَلِّطُ عَلَیْهِ فِى قَبْرِهِ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ تِنِّیناً لَو ْ أَنَّ تِنِّیناً وَاحِداً مِنْهَا نَفَخَ فِى الْأَرْضِ مَا أَنْبَتَتْ شَجَراً أَبَداً وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى النَّارِ وَ یَرَى مَقْعَدَهُ فِیهَا»؛ «دو فرشته منکر و نکیر نزد میت در هنگامى که دفن مى شود، مى آیند؛ در حالى که صداى آنها همانند رعد بلند آهنگ و چشمانشان همانند برقى سهمناک و خیره کننده است، در این حال زمین را با دندان هاى خود زیر و رو مى کنند و موهاى خود را مى کشند؛ پس از میت مى پرسند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ اگر او مؤمن باشد، مى گوید: الله پرودگار من است و اسلام دین من. آنان به او مى گویند: درباره مردى که از براى پشتیبانى شما بیرون آمده چه مى گویى؟ مى گوید: آیا از محمد(ص) پیامبر خدا مى پرسید؟ مى گویند: شهادت بده که او پیامبر خدا است. او مى گوید: شهادت مى دهد که او پیامبر خدا است. [بدین ترتیب او از آزمون سربلند بیرون آمد و آن گاه ] به او مى گویند: بخواب! خوابى که در آن رویایى نیست. قبرش را به اندازه نه ذراع توسعه مى دهند و براى او، درى به سوى بهشت باز مى کنند و او جایگاهش را مى بیند. اما اگر او کافر باشد، بر او وارد مى شوند؛ در حالى که شیطان چونان دودى در کنار دیدگان او نشسته است. از او مى پرسند: پرودگار تو کیست و دین تو چیست؟ درباره این شخص که برأى پشتیبانى شما بیرون آمده چه مى گویى؟ مى گوید: نمى دانم! [در این هنگام ] بین او و شیطان را خالى مى کنند و بر او در قبر ۹۹ مار بزرگ را مسلط مى سازند که اگر یکى از این مارها در زمین نفس بکشد، هرگز درختى نخواهد رویید. و دیدگان او را به سوى آتش مى گشایند و او جایگاه خود را در آن مى بیند».کافى، ج ۳، ص ۲۳۶.
زهرى نقل مى کند: امام سجاد(ع) فرمود:
«سخت ترین ساعت ها براى فرزند آدم، سه ساعت است: ساعت اول،ساعتى است که در آن ملک الموت را مى بیند و ساعت دوم، ساعتى است که در آن از قبر خود بر مى خیزد و ساعت سوم، ساعتى است که در برابر خداى متعال مى ایستد؛ یا به سوى بهشت است و یا به سوى آتش». سپس فرمود: «اى فرزند آدم! اگر هنگام مرگ نجات یافتى، پس ( راحت و رها شدى ) و گرنه به هلاکت رسیدى. واى فرزند آدم! اگر در موقعى که به قبر خود گذاشته مى شوى نجات یافتى، [ خلاص شدى و به سعادت رسیدى ] و گرنه به هلاکت افتادى، و اگر هنگامى که انسان ها بر صراط امر مى شوند نجات یافتى، [ راحت و خلاص شدى ] و الا به هلاکت رسیدى و اگر در آن هنگام که انسان ها در برابر پروردگار قرار مى گیرند نجات یافتى، [ به سعادت رسیده و رها شدى ] و گرنه به هلاکت افتادى».
سپس این آیه از قرآن را تلاوت کرد که( وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ)؛مؤمنون (۲۳)، آیه ۱۰۰. یعنى، «و حال آنکه از وراى آنان برزخى وجود دارد» و فرمود: «این همان قبر است و حقیقت این است که براى آنان (اهل ضلال) در قبر، معیشت سختى بوده و در مضیقه و فشار خواهند بود. قسم به خداوند که قبر، یا روضه اى از ریاض بهشت و یا جایگاه پستى از جایگاه هاى پست آتش است».
(امام موسى کاظم(ع)) است که فرمودند: "به خدا قسم من بر شما تنها از برزخ مى ترسم": (بحارالأنوار، ج ۶، ص ۲۱۸) آرى باطن و حقیقت برزخىِ قبر هر کسى یا باغى از باغ هاى بهشت است یا چاهى از چاه هاى جهنم
پوشانیدن لباس به تن برادر مومن
حضرت کلینى(ره) از حضرت صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: هر که برادر مؤمن خود را لباس زمستانى یا تابستانى بپوشاند، خداوند سختیهاى مرگ را بر او آسان کند، و گشاد کند قبر او را و آنگاه که از قبر خود بیرون آید فرشتگان را با مژده ملاقات کند؛ یعنى ملائکه او را بشارت دهند و این روایت اشاره به آیه شریفه 103 سوره انبیاء است که می فرماید : لَا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَذَا یَوْمُكُمُ الَّذِی كُنتُمْ تُوعَدُونَ : آن وحشت بزرگ غمگینشان نکند و فرشتگان به دیدارشان آیند که این همان روزی است که شما را وعده داده بودند.
قرائت "ذکری" که ذیلاً می آید درماه شعبان: سید بن طاووس در کتاب اقبال از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده که هر کسى که در ماه شعبان هزار مرتبه بگوید: "لا اله الا الله و لا نعبد الا ایاه مخلصین له الدین و لو کره المشرکون" حق تعالى براى او، عبادت سال را بنویسد و گناه او را محو کند و روز قیامت از قبرش بیرون بیاید در حالى که چهره اش مانند ماه شب چهارده درخشان باشد.
شیخ کلینى و شیخ صدوق از "سُدیر صیرفى" روایت کرده اند در حدیثی طولانى که او گفت: حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: که چون خدای سبحان، مؤمن را از قبرش بیرون آورد، بیرون شود با او مثالى یعنى قالبى و کالبدى که پیش روى او باشد، پس مؤمن هر چه ببیند، از هولهاى روز قیامت، آن مثال به او مى گوید: اندوهناک مشو و مترس و مژده باد تو را به سرور و کرامت از حق تعالى . و پیوسته او را بشارت دهد تا در مقام حساب ؛ پس حق تعالى حساب آسانى از او بگیرد و او را به بهشت فرمان دهد و آن مثال و قالب در جلو او باشد. پس مؤمن به او گوید: خدا رحمت کند تو را خوب رفیقى براى من بودى؛ از قبر با من بیرون آمدى و پیوسته مرا به سرور و کرامت از حق تعالى بشارت دادى تا دیدم من آن را. پس تو کیستى ؟ گوید: من آن سرور و شادى هستم که بر قلب برادر مؤمن خود در دنیا وارد کردى ؛ حق تعالى مرا خلق فرموده تا تو را بشارت دهم .
- نظریات و رهنمودهای آیات ششم و هفتم و هشتم سوره انفطار در عبارتهای "( يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ ﴿۶﴾ اي انسان چه چيز تو را در برابر پروردگار كريمت مغرور ساخته؟! (۶)الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ﴿۷﴾ همان خدايي كه تو را آفريد و منظم ساخت. (۷)فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ ﴿۸﴾ و در هر صورتي ميخواست تو را تركيب نمود (۸))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه ششم سوره انفطار در عبارت" يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ ﴿۶﴾ اي انسان چه چيز تو را در برابر پروردگار كريمت مغرور ساخته؟!"، گواه بر این نظریه هست که الف - غرور در انسان موجب می شود که انسان از خواست و هدایت خالق خود خداوند غافل گردد و یا در برابر خواست خداوند و رهنمود خداوند رفتار ناپسند و بیادبانه با طغیانگری و سرکشی و جهالت رفتار نماید. و غره شدن به دانائی و القائات و رذائل نفسانی، انسانها را از تعالی خواست خداوند باز می دارد. ب- غره شدن در رابطه با خواست خداوند که بر اثر جهل به علم الهی و مشغولیات دانائیهای نفسانی صورت می پذیرد، باید با تعلیم و تربیّت و فرهنگ سازی و تبلیغ متناسب در انسانها برطرف شود و از بین برود و جایش را علم الهی جایگزین شود تا انسانها بتوانند عالمانه با بهره مندی از علم الهی در برابر حقایق خداوند تحت ولایت خداوند و حجتهای معصوم خداوند به تعالی خواست خداوند زندگی و حاکمیّتهائی با بهره مندی از از فرمانروائی الهی برخوردار از حیات طیبه داشته باشند و در دنیا و آخرت به سعادتمندی و بهره مندی از نعمتهای صراط مستقیم دین خداوند زندگی نمایند. ت- غرور و غرّه شدن انسانها را از عبد خداوند بودن و بندگی خداوند نمودن باز می دارد و انسانها را به بیراهه و خروج از دینِ خداوند می کشاند و انسانها را دچار سردرگمی و انحراف از خواست خداوند و هدایت خداوند می نماید و موجب جهنمی شدن انسانها می شود و در جهان نظامهای تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی و تبلیغ دین باید برای نجات انسانها از وضعیتی که در جهالتهای نفسانی و القائات و خطورات اشتباه خود و یا خطورات و القائات شیطانی گرفتار نیایند ( و اگر گرفتار هستند نجات یابند )، برنامه های کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت متناسب با سن انسانها داشته باشند.
2-آیه هفتم و هشتم سوره انفطار در عبارت " الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ﴿۷﴾ همان خدايي كه تو را آفريد و منظم ساخت. (۷)فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ ﴿۸﴾ و در هر صورتي ميخواست تو را تركيب نمود (۸)"، گواه این نظریه که 1- آیه هفتم سوره انفطار در عبارت " الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ ﴿۷﴾ همان خدايي كه تو را آفريد و منظم ساخت. (۷) گواه این نظریه هست که خداوند انسانها را با خلقتی به تساوی و قرینه و نظم و عدالت حساب شده ای آفریده است. آیه هفتم سوره انفطار گواه علیم و حکیم و خالق و مهربان بودن خداوند می باشد و موضوع آیه هفتم سوره انفطار در رابطه با توانمندیهای عالی خداوند در رابطه با آفرینش و خلقت انسان می باشد. 2- در آیه هشتم سوره انفطار در عبارت" فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكَّبَكَ ﴿۸﴾ و در هر صورتي ميخواست تو را تركيب نمود (۸)"، گواه این نظریه هست که خداوند صورتهای انسان را به ترکیبی که اراده نموده هست از هر انسانی خلق نموده است و آیه هشتم سوره انفطار گواه خِرد و حکمت و تعالی علمی و معرفتی خداوند می باشد و موضوع آیه هشتم سوره انفطار در رابطه با خلقت انسان می باشد.3- خداوند مهربانانه در آیه ششم و هفتم انفطار خودش را به انسانها معرفی نموده است که انسانها آگاه باشید که خالق شما همان خداوندی هست که شما را آفرید و نظم داد و تعدیل نمود و خداوند سازنده صورت انسانها می باشد، پس انسانها دلیلی برای به خود غره شدنِ ندارند و انسانها باید به خواست خداوند و هدایت و رهنمودهای خداوند توجّه نمایند و از انکار و تکذیب دینِ خداوند پرهیز نمایند، زیرا خداوند خالقِ هستی بخش می باشد و مصور صورتها و آفریننده انسانها می باشد.4- انسانها باید با پرهیز از نادانیها و رذالتها و جهالتهایشان چنان به تعالی و کمالات عمل نمایند که دچار غرّه شدن در برابر خواست و رهنمودها و نظریات خداوند نشوند و تسلیم رهنمودهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند باشند و خداوند و حجتهای معصومِ خداوند را به کمالات و تعالی اطاعت نمایند.
نظریات و رهنمودهای بزرگان دین در رابطه با غرور انسان و خلقت
الف- در رابطه با خلقت و اعتدال در ترکیب صورت توسط خداوند نظریه ای در گفتگوی حضرت محمد و امام علی سلام الله علیهم چنین آمده است: الرّسول (صلی الله علیه و آله) عَبْدُ اللَّهِبْنُالْعَبَّاسِ، وَ جَابِرُبْنُعَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ، وَ کَانَ بَدْرِیّاً أُحُدِیّاً شَجَرِیّاً، وَ مِمَّنْ مَحَضَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَوَدَّهًِْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالُوا: بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَسْجِدِه ... أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ: یَا أَبَا الْحَسَنِ ... قُلْ مَا أَوَّلُ نِعْمَهًٍْ بَلَاکَ اللَّهُ (عَزَّوَجَلَّ) وَ أَنْعَمَ عَلَیْکَ بِهَا قَالَ: أَنْ خَلَقَنِی جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً. قَالَ: صَدَقْتَ، فَمَا الثَّانِیَهًُْ قَالَ: أَنْ أَحْسَنَ بِی إِذْ خَلَقَنِی فَجَعَلَنِی حَیّاً لَا مَیِّتاً. قَالَ: صَدَقْتَ، فَمَا الثَّالِثَهًُْ قَالَ: أَنْ أَنْشَأَنِی فَلَهُ الْحَمْدُ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ أَعْدَلِ تَرْکِیبٍ. قَالَ: صَدَقْتَ. پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر (رحمة الله علیه) گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین (علیه السلام) رو کرد و فرمود: «اوّلین نعمت خداوند که به شما ارزانی داشت چیزی اظهار کن». علی (علیه السلام) گفت: «نخستین نعمتی که خداوند به ما ارزانی داشت خلقت ما بود که ما را از عدم آفرید و به ما هستی بخشید»، فرمود: «راست گفتی، نعمت دوّم کدام است»؟ گفت: «خداوند به من نیکی کرد که در هنگام خلقت مرا زنده قرار داد و از مردگان به حساب نیاورد»، فرمود: «راست گفتی، سوّمی کدام است»؟ علی (علیه السلام) فرمود: «هنگام خلقت ما را به بهترین صورت خلق کرد و معتدلترین ترکیب را برای ما مقرّر ساخت از این جهت او را سپاس میگوییم». فرمود: «راست گفتی». تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۰. الأمالی للطوسی، ص۴۹۲
ب- در نظریه و رهنمودی از حضرت محمد سلام الله علیه در رابطه با آیه ششم سوره انفطار چنین آمده است:
الرّسول (صلی الله علیه و آله) فِی مَجمَعِ البَیَان رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ قَالَ غَرَّهُ جَهْلُهُ.پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگامیکه حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت نمود، فرمود: «جهل و نادانی انسان باعث جرأت و غرورش شده است».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۶. بحارالأنوار، ج۵۷، ص۳۲۸/ نورالثقلین
ت- در نظریه و رهنمودی از امام علی سلام الله علیه در رابطه با آیه ششم سوره انفطار چنین آمده است: أمیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ مِنْ کَلَامٍ لَهُ عِنْدَ تِلَاوَتِهِ یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ أَدْحَضُ مَسْئُولٍ حُجَّهًًْ وَ أَقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَهًًْ لَقَدْ أَبْرَحَ جَهَالَهًًْ بِنَفْسِهِ یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ وَ مَا جَرَّأَکَ عَلَی ذَنْبِکَ وَ مَا آنَسَکَ بِهَلَکَهًِْ نَفْسِکَ أَ مَا مِنْ دَائِکَ بُلُولٌ أَمْ لَیْسَ مِنْ نَوْمَتِکَ یَقَظَهًٌْ أَ مَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِهَا فَلَرُبَّمَا تَرَی الضَّاحِیَ لِحَرِّ الشَّمْسِ فَتُظِلُّهُ أَوْ تَرَی الْمُبْتَلِیَ بِأَلَمٍ یُمِضُّ جَسَدَهُ فَتَبْکِی رَحْمَهًًْ لَهُ فَمَا صَبَّرَکَ عَلَی دَائِکَ وَ جَلَّدَکَ عَلَی مَصَائِبِکَ وَ عَزَّاکَ مِنَ الْبُکَاءِ عَلَی نَفْسِکَ وَ هِیَ أَعَزُّ الْأَنْفُسِ عَلَیْکَ وَ کَیْفَ لَا یُوقِظُکَ خَوْفُ بَیَاتِ نَقِمَهًٍْ وَ قَدْ تَوَرَّطْتَ بِمَعَاصِیهِ مَدَارِجَ سَطَوَاتِهِ فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَهًِْ فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَهًٍْ وَ مِنْ کَرَی الْغَفْلَهًِْ فِی نَاظِرِکَ بِیَقَظَهًٍْ وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ یَدْعُوکَ إِلَی عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ وَ أَنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَتَعَالَی مِنْ قَوِیٍّ مَا أَکْرَمَهُ وَ أَحْلَمَهُ وَ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أَجْرَأَکَ عَلَی مَعْصِیَتِهِ وَ أَنْتَ فِی کَنَفِ سِتْرِهِ مُقِیمٌ وَ فِی سَعَهًِْ فَضْلِهِ مُتَقَلِّبٌ فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ وَ لَمْ یَهْتِکْ عَنْکَ سِتْرَهُ بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ فِی نِعْمَهًٍْ یُحْدِثُهَا لَکَ أَوْ سَیِّئَهًٍْ یَسْتُرُهَا عَلَیْکَ أَوْ بَلِیَّهًٍْ یَصْرِفُهَا عَنْکَ فَمَا ظَنُّکَ بِهِ لَوْ أَطَعْتَهُ وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ أَنَّ هَذِهِ الصِّفَهًَْ کَانَتْ فِی مُتَّفِقَیْنِ فِی الْقُوَّهًِْ مُتَوَازِنَیْنِ فِی الْقُدْرَهًِْ لَکُنْتَ أَوَّلَ حَاکِمٍ عَلَی نَفْسِکَ بِذَمِیمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَسَاوِئِ الْأَعْمَالِ وَ حَقّاً أَقُولُ مَا الدُّنْیَا غَرَّتْکَ وَ لَکِنْ بِهَا اغْتَرَرْتَ وَ لَقَدْ کَاشَفَتْکَ بِالْعِظَاتِ وَ آذَنَتْکَ عَلَی سَوَاءٍ وَ لَهِیَ بِمَا تَعِدُکَ مِنْ نُزُولِ الْبَلَاءِ بِجِسْمِکَ وَ النَّقْصُ فِی قُوَّتِکَ أَصْدَقُ وَ أَوْفَی مِنْ أَنْ تَکْذِبَکَ أَوْ تَغُرَّکَ وَ لَرُبَّ نَاصِحٍ لَهَا عِنْدَکَ مُتَّهَمٌ وَ صَادِقٍ مِنْ خَبَرِهَا مُکَذَّبٌ وَ لَئِنْ تَعَرَّفْتَهَا فِی الدِّیَارِ الْخَاوِیَهًِْ وَ الرُّبُوعِ الْخَالِیَهًِْ لَتَجِدَنَّهَا مِنْ حُسْنِ تَذْکِیرِکَ وَ بَلَاغِ مَوْعِظَتِکَ بِمَحَلَّهًِْ الشَّفِیقِ عَلَیْکَ وَ الشَّحِیحِ بِکَ وَ لَنِعْمَ دَارُ مَنْ لَمْ یَرْضَ بِهَا دَاراً وَ مَحَلُّ مَنْ لَمْ یُوَطِّنْهَا مَحَلًّا وَ إِنَّ السُّعَدَاءَ بِالدُّنْیَا غَداً هُمُ الْهَارِبُونَ مِنْهَا الْیَوْمَ إِذَا رَجَفَتِ الرَّاجِفَهًُْ وَ حَقَّتْ بِجَلَائِلِهَا الْقِیَامَهًُْ وَ لَحِقَ بِکُلِّ مَنْسِکٍ أَهْلُهُ وَ بِکُلِّ مَعْبُودٍ عَبَدَتُهُ وَ بِکُلِّ مُطَاعٍ أَهْلُ طَاعَتِهِ فَلَمْ یُجْزَ فِی عَدْلِهِ وَ قِسْطِهِ یَوْمَئِذٍ خَرْقُ بَصَرٍ فِی الْهَ-وَاءِ وَ لَا هَمْسُ قَدَمٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا بِحَقِّهِ فَکَمْ حُجَّهًٍْ یَوْمَ ذَاکَ دَاحِضَهًٌْ وَ عَلَائِقِ عُذْرٍ مُنْقَطِعَهًٌْ فَتَحَرَّ مِنْ أَمْرِکَ مَا یَقُومُ بِهِ عُذْرُکَ وَ تَثْبُتُ بِهِ حُجَّتُکَ وَ خُذْ مَا یَبْقَی لَکَ مِمَّا لَا تَبْقَی لَهُ وَ تَیَسَّرْ لِسَفَرِکَ وَ شِمْ بَرْقَ النَّجَاهًِْ وَ ارْحَلْ مَطَایَا التَّشْمِیر.
امام علی (علیه السلام) درهنگام تلاوت آیه: یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ فرمود: «آن کسی که در این آیه مورد خطاب قرار گرفته در برابر پرسش برهانی ندارد تا پاسخ گوید. و به خاطر غروری که او را فرا گرفته است عذرش هم پذیرفته نمیشود، جز اینکه بر جهل و نادانی خود افزوده است. یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ و از اینکه خود را در معرض هلاکت گذاشتهای نمیترسی آیا هنوز از این بیماری بهبودی حاصل نکردهای و از خواب غفلت بیدار نشدهای و به جان خود رحم نمیکنی و به دیگران ترحّم نداری. شما اگر مشاهده کنی کسی در آفتاب قرار گرفته برای او سایبان درست میکنی و یا اگر بنگری کسی به بیماری مبتلا شده و روز به روز لاغر میگردد بر آن گریه میکنی و دلت به حال آن خواهد سوخت ولی اکنون به بیماری خود توجّه نداری و صبر میکنی و از مصیبتهایی که تو را فرا گرفته و آزارت میرسانند فراموش کردهای تو باید در برابر این بیماریها و سختیها خودت را تسلیت بدهی، نفس خودت از همه عزیزتر است و باید به خودت توجّه داشته باشی چگونه ترس از حوادث شب تو را از خواب بیدار نمیکند درصورتی که در راه پیمودن معاصی خداوند خود را هلاک ساختهای و از قدرت خداوند واهمه نکردی. اینک که بیماری سستی دلت را فرا گرفته با داروی جدی آن را مداوا کن و خواب غفلت را با بیداری از دیدگانت دور گردان از خداوند اطاعت کن و به یاد او باش و با خدا انس بگیر و چنین بدانکه تو از خداوند رویگردان هستی و او به تو توجّه دارد، او تو را برای عفو طلب میکند و با فضلش تو را مورد نوازش قرار میدهد. درحالیکه تو از آن گریزان هستی و به دیگری روی آوردهای چه اندازه بزرگ است آن عالی مقام نیرومند درحالیکه تو در برابر یک ضعیف خضوع میکنی چه چیز موجب شده که معصیت خداوند را بهجای میآوری درحالیکه خداوند گناهان تو را پوشانده است و از فضل و احسانش تو را بهرهمند کرده است. خداوند تو را از احسان خود دور نکرد و پرده اسرارت را فاش نساخت، بلکه یک لحظه تو را از نعمت خود محروم ننموده و همواره خیر به تو میرساند و گناهانت را میپوشاند و گرفتاریها را از تو دور میسازد و حالا چه گمانی به خدا داری که از او اطاعت کنی. به خداوند سوگند این صفت در قوّت و قدرت با هم مساوی بودند تو نخستین کسی بودی که برضدّ خودت حکم میکردی که دارای کارهای زشت و اخلاق فاسدی میباشی و من از روی حقیقت میگویم دنیا تو را گول نزده امّا تو به خاطر دنیا گول خوردهای این مسائل با پند و عبرت برای تو کشف شده و از روی انصاف اینها را درک کردهای، تو خود میدانی که در آینده گرفتاریها پیش خواهند آمد و جسمت را بیمار خواهند کرد و از نیروهایت خواهند کاست و اینها بهترین شاهد هستند که تو نمیتوانی به خود دروغ بگویی و یا خود را گول بزنی ممکن است ناصحان در اینجا متّهم شوند و یا کسانی که سخنی راست میگویند تکذیب کردند. اگر به خانههای خراب و یا محلّههای خالی از سکنه مراجعه کنی در آنجا بالاترین موعظه و عبرت را مشاهده خواهی کرد و در آنجا متذکّر خواهی شد که موضوع از چه قرار است، در آنجا خواهی دید چه کسی به تو محبّت میکند و چه شخصی بخل میورزد، دنیا خانهی خوبی است در صورتی که دل به آن نبندی و آن را جای اقامت ندانی. کسانی که فردا بهوسیلهی تو خوشبخت میشوند آنها افرادی هستند که امروز از دنیا فرار میکنند، هنگامیکه صیحه بلند شود و در صور دمی-ده گردد و قیامت با همهی اوصاف خود بر پا شود هرکسی در محلّ خود حضور پیدا میکند و هر عابدی با معبودش حاضر میگردد و هر رهبری با پیروانش در آنجا گرد آیند. در آن روز خداوند با حقّ عدالت میکند و حقوق کسی از بین نمیرود و کوچکترین کارها مورد محاسبه قرار میگیرد، در آن روز بسیاری از برهانها باطل خواهد شد و عذری هم از کسی پذیرفته نمیگردد، اکنون اگر غدری کردهای از آن در گذر و به آن اعتماد نداشته باش. برای آن روز حجّت ثابتی تهیّه کن دست بیانداز به آنچه برایت میماند و از آنچه به آن نخواهی رسید و از آن دست خواهی کشید در گذر و برای سفرت وسایل را حتّی آماده ساز و به روشنایی نجات توجّه داشته باش و با مرکبهای سریع که تو را زود به مقصد میرساند حرکت نما». تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۶. بحارالأنوار، ج۶۸، ص۱۹۲/ نورالثقلین؛ «فتداو من ... مطایا التشمیر» محذوف/ شرح نهج البلاغهًْ، ج۱۱، ص۲۳۸
ث- در رابطه با آیه هفتم سوره انفطار در نظریه و رهنمودی از امام هادی سلام الله علیه چنین آمده است:
الهادی (علیه السلام) فَقَدْ أَخْبَرَ عَزَّوَجَلَّ عَنْ تَفْضِیلِهِ بَنِی آدَمَ عَلَی سَائِرِ خَلْقِهِ مِنَ الْبَهَائِمِ وَ السِّبَاعِ وَ دَوَابِّ الْبَحْرِ وَ الطَّیْرِ وَ کُلِّ ذِی حَرَکَهًٍْ تُدْرِکُهُ حَوَاسُّ بَنِی آدَمَ بِتَمْیِیزِ الْعَقْلِ وَ النُّطْقِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ وَ قَوْلُهُ یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ. الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ. فِی أَیِّ صُورَهًٍْ ما شاءَ رَکَّبَکَ وَ فِی آیَاتٍ کَثِیرَهًٍْ فَأَوَّلُ نِعْمَهًِْ اللَّهِ عَلَی الْإِنْسَانِ صِحَّهًُْ عَقْلِهِ وَ تَفْضِیلُهُ عَلَی کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ بِکَمَالِ الْعَقْلِ وَ تَمْیِیزِ الْبَیَانِ وَ ذَلِکَ أَنَّ کُلَّ ذِی حَرَکَهًٍْ عَلَی بَسِیطِ الْأَرْضِ هُوَ قَائِمٌ بِنَفْسِهِ بِحَوَاسِّهِ مُسْتَکْمِلٌ فِی ذَاتِهِ فَفَضَّلَ بَنِی آدَمَ بِالنُّطْقِ الَّذِی لَیْسَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الْخَلْقِ الْمُدْرِکِ بِالْحَوَاسِّ فَمِنْ أَجْلِ النُّطْقِ مَلَّکَ اللَّهُ ابْنَ آدَمَ غَیْرَهُ مِنَ الْخَلْقِ حَتَّی صَارَ آمِراً نَاهِیاً وَ غَیْرُهُ مُسَخَّرٌ لَهُ کَمَا قَالَ اللَّهُ کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ قَالَ وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَهًًْ تَلْبَسُونَها وَ قَالَ وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها لَکُمْ فِیها دِفْءٌ وَ مَنافِعُ وَ مِنْها تَأْکُلُونَ. وَ لَکُمْ فِیها جَمالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسْرَحُونَ. وَ تَحْمِلُ أَثْقالَکُمْ إِلی بَلَدٍ لَمْ تَکُونُوا بالِغِیهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ دَعَا اللَّهُ الْإِنْسَانَ إِلَی اتِّبَاعِ أَمْرِهِ وَ إِلَی طَاعَتِهِ بِتَفْضِیلِهِ إِیَّاهُ بِاسْتِوَاءِ الْخَلْقِ وَ کَمَالِ النُّطْقِ وَ الْمَعْرِفَهًِْ بَعْدَ أَنْ مَلَّکَهُمْ اسْتِطَاعَهًَْ مَا کَانَ تَعَبَّدَهُمْ بِه ... وَ کَذَلِکَ أَوْجَبَ عَلَی ذِی الْیَسَارِ الْحَجَّ وَ الزَّکَاهًَْ لِمَا مَلَّکَهُ مِنِ اسْتِطَاعَهًِْ ذَلِکَ وَ لَمْ یُوجِبْ عَلَی الْفَقِیرِ الزَّکَاهًَْ وَ الْحَجَّ.
امام هادی (علیه السلام) خدای عزّوجلّ از برتریدادن انسان بر سایر مخلوقات خود از چهار پایان، درندگان، آبزیان و پرندگان و هر جنبندهای که حواس انسان به تمیز عقل و بیان درکش نماید خبر داده و این فرمایش خدا است که: که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم(تین/۴) و این آیات: یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ* الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ و همچنین در بسیاری از آیات دیگر آمده است؛ پس نخستین نعمت خداوند بر انسان، «عقل درستی» و برتری او بر بسیاری از آفریدگان دیگر به خاطر برخورداری از عقل کامل و بیان گویاست. و این از آنجاست که هر جنبندهای بر روی زمین به حواس خود برپاست و بهسوی کمال خویش پویاست و انسان را به خاطر نطق که در دیگر مخلوقات وجود ندارد برتری داده و بهوسیلهی نطق است که خداوند انسان را بر سایر مخلوقات مسلّط ساخته تا آنجا که امر و نهیکننده شده و دیگران در تسخیر اویند. او کسی است که دریا را مسخّر [شما] ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید و زیوری برای پوشیدن [مانند مروارید] از آن استخراج کنید.(نحل/۴) و این آیه: و چهارپایان را آفرید درحالیکه در آنها، برای شما وسیلهی پوشش، و منافع دیگری است و از گوشت آنها میخورید! و در آنها برای شما زینت و شکوه است به هنگامیکه آنها را به استراحتگاهشان بازمیگردانید، و هنگامیکه [صبحگاهان] به صحرا میفرستید! آنها بارهای سنگین شما را به شهری حمل میکنند که جز با مشقّت زیاد، به آن نمیرسیدید.(نحل/۷-۵) پس به همین خاطر خداوند آدمی را به پیروی فرمان و طاعت خویش فراخوانده است، که وی را به جهت خلقت موزون و دادن شعور کامل و معرفت؛ برتری و تفضیل داده، پس از آنکه قدرت انجام تکلیف را بدیشان ارزانی داشت. و از طرف دیگر حج و زکات را بر توانگر واجب ساخته است؛ چون استطاعت و امکان انجام آنها را به او داده و فقیر را از پرداخت زکات و انجام حج معاف نموده است.تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۸. تحف العقول، ص۴۷۰
نظریه و رهنمودی در رابطه با آیه هشتم سوره انفطار از حضرت محمد سلام الله علیه چنین آمده است:
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ... وَ رُوِیَ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ مَا وُلِدَ لَکَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا عَسَی أَنْ یُولَدَ لِی إِمَّا غُلَاماً وَ إِمَّا جَارِیَهًًْ قَالَ فَمَنْ یُشْبِهُ قَالَ یُشْبِهُ أُمَّهُ أَوْ أَبَاهُ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) لَا تَقُلْ هَکَذَا إِنَّ النُّطْفَهًَْ إِذَا اسْتَقَرَّتْ فِی الرَّحِمِ أَحْضَرَهَا اللَّهُ کُلَّ نَسَبٍ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ آدَمَ أَ مَا قَرَأْتَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ أَیْ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ آدَمَ (علیه السلام). پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام رضا (علیه السلام) از پدرانش از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل کرده است که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) به مردی فرمود: «چه برایت زاده شد»؟ گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مگر چه باشد؟ یا پسر است یا دختر». فرمود: «شبیه چه کسی است»؟ گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ناچار شبیه پدرش یا مادرش». فرمود: «چنین مگو که چون نطفه در رحم استوار شود خدا هر نسبتی تا آدم دارد، حاضر میکند و آن را بهصورت یکی از آنها میسازد. آیا این آیه: فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ را در قرآن خدا نخواندی؟ یعنی از نسب میان تو و آدم. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۰. بحارالأنوار، ج۷، ص۹۴/ بحارالأنوار، ج۵۷، ص۳۸۵؛ «فرکب ... تلک الصور» زیادهًْ/ نورالثقلین
ج- نظریه و رهنمودی در رابطه با شباهت و ترکیب در رابطه با آیه هشتم سوره انفطار از امام حسن مجتبا سلام الله علیه چنین آمده است: الحسن (علیه السلام)- عَنْ مُقَاتِلٍ عَنْ مُحَمَّدِبْنِالْحَنَفِیَّهًِْ عَنِ الْحَسَنبْنِعَلِیٍّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قَالَ صَوَّرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلِیَّبْنَأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) فِی ظَهْرِ أَبِیطَالِبٍ عَلَی صُورَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَکَانَ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ أَشْبَهَ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ الْحُسَیْنُبْنُعَلِیٍّ أَشْبَهَ النَّاسِ بِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ کُنْتُ أَنَا أَشْبَهَ النَّاسِ بِخَدِیجَهًَْ الْکُبْرَی (سلام الله علیها). امام حسن (علیه السلام)- محمّدبنحنفیّه از امام حسن (علیه السلام) دربارهی آیه: فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ نقل کرده است: فرمود: «خداوند علیّبنابیطالب (علیه السلام) را در نهاد ابوطالب پدرش بهصورت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) ترکیب نمود به همین جهت آن جناب از همه بیشتر شباهت به پیامبر داشت و حضرت حسین (علیه السلام) از همه شبیهتر به فاطمه (سلام الله علیها) بود و من از همه شبیهتر به خدیجه کبری هستم». تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۰. بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۶/ المناقب، ج۴، ص۲/ نورالثقلین
- نظریات و رهنمودهای آیات نهم تا چهاردهم سوره انفطار در عبارتهای"( كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ﴿۹﴾ آنچنان كه شما ميپنداريد نيست، بلكه شما روز جزا را منكريد. (۹) وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ﴿۱۰﴾ و بدون شك نگاهباناني بر شما گمارده شده. (۱۰)كِرَامًا كَاتِبِينَ ﴿۱۱﴾ والامقام و نويسنده (اعمال نيك و بد شما). (۱۱) يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾ آنها ميدانند شما چه ميكنيد. (۱۲) إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ ﴿۱۳﴾ مسلما نيكان در نعمت فراواني هستند. (۱۳) وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ ﴿۱۴﴾ و بدكاران در دوزخند. (۱۴))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیات نهم و دهم و یازدهم و دوازدهم سوره انفطار در عبارتهای" كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ﴿۹﴾ آنچنان كه شما ميپنداريد نيست، بلكه شما روز جزا را منكريد. (۹) وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ﴿۱۰﴾ و بدون شك نگاهباناني بر شما گمارده شده. (۱۰)كِرَامًا كَاتِبِينَ ﴿۱۱﴾ والامقام و نويسنده (اعمال نيك و بد شما). (۱۱) يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾ آنها ميدانند شما چه ميكنيد. (۱۲)"، گواه این نظریات است که 1- در آیه نهم سوره انفطار در عبارت" كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ ﴿۹﴾ آنچنان كه شما ميپنداريد نيست، بلكه شما روز جزا را منكريد. (۹)"، گواه این نظریه هست که انسانها بر اثر جهالتها و رذالتها و القائات و پندارهای اشتباهشان در برابر خداوند غرّه می شوند و آیات و نظریات و رهنمودهای دین خداوند را انکار و تکذیب می نمایند. بعضی مفسرین و مترجمین دین را روز جزا معرفی نموده اند ولی روز جزا یکی از اصول دین خداوند می باشد و تکذیب کنندگان و منکران، آیاتی از دین خداوند و یا همه آیات دین خداوند را تکذیب می نمایند و موضوع آیه نهم سوره انفطار در رابطه با علّت غره شدن منکران و تکذیب دین و شریعت خداوند توسط منکران می باشد. 2- آیه دهم و یازدهم و دوازدهم سوره انفطار در عبارتهایِ " وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ﴿۱۰﴾ و بدون شك نگاهباناني بر شما گمارده شده. (۱۰)كِرَامًا كَاتِبِينَ ﴿۱۱﴾ والامقام و نويسنده (اعمال نيك و بد شما). (۱۱) يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾ آنها ميدانند شما چه ميكنيد. (۱۲)"، گواه این نظریه می باشد: 1- خداوند انسانها را متوجه وضعیتشان می نماید که انسانها محافظانی با کرامتی دارند که اعمال انسانها را یادداشت می نمایند. 2- محافظان انسانها که از طرف خداوند مآمور هستند نویسندگان اعمال انسانها هم، می باشند. 3- محافظان و نویسندگان اعمال انسانها می دانند که انسانها چه کارهائی انجام داده اند و چه کارهائی انجام نداده اند. 4- انسانها بخودی خود رها نشده اند، بلکه محافظانی دارند که مکاتبان نیّات و گفتار و اعمالشان هستند. 5- موضوع آیات دهم و یازدهم و دوازدهم سوره انفطار در رابطه با محافظان و کاتبانِ اعمال انسانها می باشد. 3- آیات چهاردهم و پانزدهم سوره انفطار در عبارتهای" إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ ﴿۱۳﴾ مسلما نيكان در نعمت فراواني هستند. (۱۳) وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ ﴿۱۴﴾ و بدكاران در دوزخند. (۱۴)" گواه این نظریه هست که 1- خداوند در روز قیامت برای عمل کنندگانِ به دین خودش پاداش نیکو برای ابرار و نیکوکاران بهره مندی از نعمتهایش قرار داده است. 2- خداوند برای منکران و تکذیب کنندگان دیِ خداوند و کافران و ظلم کنندگان و منحرفان از دین مجازات جهنم قرار داده است. 3- موضوع آیات سیزدهم و چهاردهم سوره انفطار در مورد معاد و قیامت و روز حسابرسی به انسانها در مورد عمل به دین خداوند متناسب به زمانؤ پیامبری که باید به آن ایمان می آوردند، می باشد. آیات سیزدهم و چهاردهم سوره انفطار از آیات بشارت و انذار و امر به معروف و نهی از منکر می باشد.
نظریات و رهنمودهای معصومین سلام الله علیهم در رابطه با محافظان و کاتبین اعمال انسانها:
الف- أمیرالمؤمنین (علیه السلام) أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) خَطَبَ بِالْبَصْرَهًِْ فَقَالَ: ... مَعَاشِرَ شِیعَتِی اصْبِرُوا عَلَی عَمَلٍ لَا غِنَی بِکُمْ عَنْ ثَوَابِهِ وَ اصْبِرُوا عَنْ عَمَلٍ لَا صَبْرَ لَکُمْ عَلَی عِقَابِهِ إِنَّا وَجَدْنَا الصَّبْرَ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ أَهْوَنَ مِنَ الصَّبْرِ عَلَی عَذَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ فِی أَجَلٍ مَحْدُودٍ وَ أَمَلٍ مَمْدُودٍ وَ نَفَسٍ مَعْدُودٍ وَ لَا بُدَّ لِلْأَجَلِ أَنْ یَتَنَاهَی وَ لِلْآمِلِ أَنْ یُطْوَی وَ لِلنَّفَسِ أَنْ یُحْصَی ثُمَّ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ وَ قَرَأَ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.
امام علی (علیه السلام) امام علی (علیه السلام) در بصره خطبه خواند و فرمود: ... ای گروه شیعیانم! بر کرداری که از ثوابش بینیاز نمیباشید شکیبا باشید. و خود را شکیبا دارید از ارتکاب کاری که صبر بر عقابش ندارید، صبر بر طاعت خدا را آسانتر دریابیم از صبر بر عذاب خدای عزّوجلّ. بدانید که شما عمری محدود و آرزویی بلند و نفَسی چند دارید. به ناچار عمر به سر میرسد و دفتر آرزو بر هم نهاده میشود و نفسها به پایان میآید سپس اشک از دیده ریخت و این آیه را خواند: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۲. بحارالأنوار، ج۷۴، ص۳۸۲/ الأمالی للصدوق، ص۱۰۸/ روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۸۸/ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۶۹
- در نظریه ای در رابطه با محافظانی که خداوند برای انسانها قرار داده است از حضرت محمد سلام الله علیه چنین آمده است: ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- وَ عَنِ ابْنِعَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): إِنَ اللَّهَ یَنْهَاکُمْ عَنِ التَّعَرِّی فَاسْتَحْیُوا مِنْ مَلَائِکَهًِْ اللَّهِ الَّذِینَ مَعَکُمْ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ الَّذِینَ لَا یُفَارِقُونَکُمْ إِلَّا عِنْدَ إِحْدَی ثَلَاثِ حَاجَاتٍ الْغَائِطِ وَ الْجَنَابَهًِْ وَ الْغُسْلِ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خدا شما را نهی کرد برهنه شوید، شرم کنید از فرشتهها که با شمایند و کرام کاتبین هستند و از شما جدا نشوند مگر در سه حاجت، غائط، جنابت، غسل».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۲. بحارالأنوار، ج۵۶، ص۲۰۰
- نظریات و رهنمودهای آیات پانزدهم و شانزدهم سوره انفطار در عبارتهای"( یَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ ﴿۱۵﴾ روز جزا وارد آن ميشوند و ميسوزند. (۱۵)وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ ﴿۱۶﴾ و هيچگاه از آن غائب و دور نيستند. (۱۶))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه پانزدهم سوره انفطار در عبارتِ" یَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ ﴿۱۵﴾ روز جزا وارد آن ميشوند و ميسوزند."، گواه این نظریه هست که روزی در برنامه مخلوقات وجود دارد که رستاخیز و حسابرسی روز دین است و همه انسانها چه آن انسانهائی که به دین خداوند و ولایت خداوند و حجتهای معصوم خداوند ایمان می آوردند و چه انسانهائی که به دین خداوند و ولایت دین خداوند ایمان نیاورده اند در روز حسابرسی از چگونگی عمل به دین خداوند از اعمالشان پرسیده می شود که چقدر به اعمال دینِ خداوند متناسب با زمانِ پیامبری که مربوط به زمانشان است به دینِ خداوند عمل نموده اند. 2- آیه شانزدهم سوره انفطار در عبارت "وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ ﴿۱۶﴾ و هيچگاه از آن غائب و دور نيستند. (۱۶))"، گواه این نظریه هست که همه انسانها برای پاسخگوئی اعمال خود بر اساس دین خداوند در قیامت و در محشر و در ملاقات خداوند حاضر می شوند و احدی غائب نخواهد بود. 3- قیامت روز حسابرسی و روز سنجش میزانِ دینِ انسانها می باشد که چه اندازه نیّات و افکار و اعمالِ انسانها با دینِ خداوند متناسب با زمان خود مطابقت دارد. بطور مثال هزار و چهارصد سال است که دین اسلام نازل شده است و آخرین پیامبر خداوند خاتم الانبیاء حضرت محمد سلام الله علیه می باشد، بنابراین هزار و چهارصد سال دین انسانها را مطابق با دین اسلام حسابرسی می نمایند.
- نظریات و رهنمودهای آیات هفدهم و هیجدهم و نوزدهم سوره انفطار در عبارتهای "( وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۷﴾ تو چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۷) ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۸﴾ باز چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۸)يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ﴿۱۹﴾ روزي است كه هيچكس قادر بر انجام كاري در حق ديگري نيست، و همه امور در آن روز از آن خدا است. (۱۹))"، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه هفدهم و هیجدهم سوره انفطار در آیات" وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۷﴾ تو چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۷) ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ﴿۱۸﴾ باز چه ميداني روز قيامت چيست ؟ (۱۸)"، گواه این نظریه می باشد که انسانها باید درک نمایند که روزِ که روزِ حسابرسی از اعمال بر اساس دین در قیامت بسیار جدی می باشد و همه باید اعمالشان را بر اساس دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند میزان باشد و انسانها باید آگاه باشند که در روز دین خداوند، همه اعمال انسانها بر اساس دین خداوند مورد پرسش از طرف خداوند قرار می گیرد . 3- در روز دین در قیامت انسانها به ملاقات خداوند نائل می شوند و خداوند از اعمال آنان بر اساس دین خودش اسلام ( از هزار و چهارصد قبل تا کنون دینِ خاتم الانبیاء حضرتِ محمد سلام الله علیه و دینِ فرزندِ حضرت محمد سلام الله علیه پیامبر خداوند و همسر امام علی سلام الله علیه اولین امام معصوم و مادر یازده امام معصوم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیه و حجتهای معصوم خداوند دوازدهم امام معصوم که آخرینشان حضرت مهدی قائم آل محمد سلام الله علیه می باشد، هست )، از انسانها پرسش می نمایند و نمره قبولی انسانها برای ورود به بهشت بر اساس میزان عمل به دستورات دینِ خداوند بر اساس ولایت خداوند و حجتهای معصوم خداوند می باشد. 4- آیه نوزدهم سوره انفطار در عبارتِ " يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ﴿۱۹﴾ روزي است كه هيچكس قادر بر انجام كاري در حق ديگري نيست، و همه امور در آن روز از آن خدا است. (۱۹)"، گواه این نظریه هست که انسانها در روزِ حسابرسی اعمال انسانها بر اساسِ دین در قیامت، دیگر نمی توانند به نفع خود و دیگری کاری انجام دهند ( جز به شفاعت حجتهای معصومین و افرادی که حقِ شفاعت دارند) و باید همه بگونه ای در دنیا مطابق خواست و رهنمودها و هدایتهای خداوند و حجتهای معصوم خداوند عمل نموده باشند که بتوانند نمره قبولی برای ورود به بهشت "که پاداش نیکوکاران و عمل کنندگان به دین خداوند است ( بر اساس ولایتِ خداوند و حجتهای معصوم خداوند )، می باشند" بگیرند.
نظریات و رهنمودهای معصومین سلام الله علیهم در رابطه با گناه و اعمال و قیامت
الف- الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَ الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَهًٍْ إِلَی اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ. امام صادق (علیه السلام) زراره گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که میفرمود: «بندهی مؤمن که مرتکب گناه شود، از بام تا شام مهلت مییابد، اگر از خداوند طلب بخشایش کند، گناه او ثبت نمیشود».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۲. الکافی، ج۲، ص۴۳۷/ نورالثقلین
ب- الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِبْنِبَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَهًٌْ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَکَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَ الْکَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه بندهی مؤمن گناهی مرتکب شود خداوند هفت ساعت به او مهلت میدهد، اگر از خدا طلب آمرزش کرد چیزی برای او نوشته نمیشود، و اگر آن ساعات گذشت و استغفار نکرد برای او یک گناه نوشته میشود، و گاهی مؤمن پس از بیست سال به یاد گناهش میافتد و از خدا طلب آمرزش میکند و خدا او را میبخشد، ولی کافر در همان لحظه گناه خود را فراموش میکند. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۲. الکافی، ج۲، ص۴۳۷/ نورالثقلین
ت - الکاظم (علیه السلام) عَنْ عَبْدِ اللَّهِبْنِمُوسَیبْنِجَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَلَکَیْنِ هَلْ یَعْلَمَانِ بِالذَّنْبِ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَفْعَلَهُ أَوِ الْحَسَنَهًِْ فَقَالَ رِیحُ الْکَنِیفِ وَ رِیحُ الطِّیبِ سَوَاءٌ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ طَیِّبَ الرِّیحِ فَقَالَ صَاحِبُ الْیَمِینِ لِصَاحِبِ الشِّمَالِ قُمْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ فَإِذَا فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ فَأَثْبَتَهَا لَهُ وَ إِذَا هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ مُنْتِنَ الرِّیحِ فَیَقُولُ صَاحِبُ الشِّمَالِ لِصَاحِبِ الْیَمِینِ قِفْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ فَإِذَا هُوَ فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ وَ أَثْبَتَهَا عَلَیْهِ.
امام کاظم (علیه السلام) عبداللهبنموسیبنجعفر (علیه السلام) گوید: از پدرم پرسیدم: «از دو فرشته (موکّل) بر انسان که آیا هرگاه بنده قصد گناه کند یا قصد کار نیک کند میدانند»؟ فرمود: «بوی مبال و بوی عطر یکی است»؟ گفتم: «نه»، فرمود: «همانا بنده چون آهنگ کار نیک کند نفسش خوشبو بیرون آید، پس فرشته دست راست به فرشته دست چپ گوید: برخیز [و دنبال کار خود رو] زیرا این بنده آهنگ کار خوب کرده، و هنگامیکه آن کار خوب را انجام داد زبانش قلم او باشد و آب دهانش مرکب او و آن را برای او ثبت کند، و هرگاه آهنگ گناه کند نفسش بدبو بیرون آید، پس فرشته دست چپ بدست راستی گوید: توقّف کن [و دست نگهدار و چیزی ننویس] زیرا او آهنگ گناه کرده، و چون آن گناه را بهجا آورد زبانش قلم او است و مرکبش آب دهان او، و آن گناه را بر او ثبت کند».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۴. الکافی، ج۲، ص۴۲۹/ نورالثقلین
- الصّادق (علیه السلام) وَ مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) ... قَالَ فَمَا عِلَّهًُْ الْمَلَائِکَهًِْ الْمُوَکَّلِینَ بِعِبَادِهِ یَکْتُبُونَ عَلَیْهِمْ وَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَی؟ قَالَ (علیه السلام) اسْتَعْبَدَهُمْ بِذَلِکَ وَ جَعَلَهُمْ شُهُوداً عَلَی خَلْقِهِ لِیَکُونَ الْعِبَادُ لِمُلَازَمَتِهِمْ إِیَّاهُمْ أَشَدَّ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ مُوَاظَبَهًًْ - وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ أَشَدَّ انْقِبَاضاً وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ یَهُمُّ بِمَعْصِیَتِهِ فَذَکَرَ مَکَانَهُمَا فَارْعَوَی وَ کَفَّ فَیَقُولُ رَبِّی یَرَانِی وَ حَفَظَتِی عَلَیَّ بِذَلِکَ تَشْهَدُ وَ إِنَّ اللَّهَ بِرَأْفَتِهِ وَ لُطْفِهِ أَیْضاً وَکَّلَهُمْ بِعِبَادِهِ یَذُبُّونَ عَنْهُمْ مَرَدَهًَْ الشَّیْطَانِ وَ هَوَامَّ الْأَرْضِ وَ آفَاتٍ کَثِیرَهًًْ مِنْ حَیْثُ لَا یَرَوْنَ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَی أَنْ یَجِیءَ أَمْرُ اللَّهِ.
امام صادق (علیه السلام(شخص زندیق از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «چه علّتی دارد که فرشتههای گماشته بر بندهها که خوب و بد او را مینویسند با اینکه خدا نهان و نهانتر را میداند»؟ فرمود: «به خاطر این آنها را به عبادت گرفته و گواهان خلقش ساخته، تا بندههایش بیشتر مواظب طاعت خدا باشند و از گناهش خوددار گردند. بسا بندهای که قصد گناه کند، و فرشته را یاد آورد و باز ایستد و میگوید پروردگارم مرا بنگرد، و حافظان گواه بر من شوند، و نیز خدا به لطف خود آنها را بر بندهاش گماشته تا دیوان سرکش، و جانوران زمین و آفات بسیاری را از آنجا که نبینند به فرمان خدا از او بگردانند، تا فرمان خدا عزّوجلّ برسد».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۳۴. الإحتجاج، ج۲، ص۳۴۸/ نورالثقلین
- الصّادق (علیه السلام) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی ذَرٍّ فَقَالَ یَا أَبَا ذَرٍّ ... فَکَیْفَ تَرَی حَالَنَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ اعْرِضُوا أَعْمَالَکُمْ عَلَی الْکِتَابِ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَیْنَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ قَالَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِین.
امام صادق (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی پیش ابوذر (رحمة الله علیه) آمد و عرض کرد: «ای اباذر (رحمة الله علیه) ... عرض کرد: «حال ما را در پیش خدا چگونه میبینی»؟ فرمود: «اعمال و کردارتان را بر کتاب خدا عرضه بدارید خداوند میفرماید: إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ* وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ». سپس آن مرد پرسید: «رحمت خدا در کجاست»؟ فرمود: «إِنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِیبٌ مِنَ المُحْسِنِینَ همانا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است».تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۴۰. نورالثقلین
- الباقر (علیه السلام) عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام)أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ الْأَمْرَ یَوْمَئِذٍ وَ الْیَوْمَ کُلَّهُ لِلَّهِ یَا جَابِرُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ بَادَتِ الْحُکَّامُ فَلَمْ یَبْقَ حَاکِمٌ إِلَّا اللَّهُ. امام باقر (علیه السلام) جابر از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است: امر (حُکم) در چنین روزی و در همه روزها در اختیار خداوند است و با اوست. ای جابر! هنگامیکه روز قیامت فرا رسد، همهی حاکمان از بین میروند و تنها حاکمی که باقی میماند، خداوند است. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۴۲. بحارالأنوار، ج۷، ص۹۵/ نورالثقلین/ البرهان
دعای متناسب سوره انفطار کتاب قرآن
اعوذبالله من اشیطان رجیم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به حق آن زمان که آسمان از هم شکافته شود و به وضع اصلی خود بازگردد و آن زمان که ستارگان به کثرت گرایند و پراکنده شوند و فرو ریزند و بر سیارات دیگر تاثیر گذارند و به آن زمان که دریا جریان پیدا نمایند و به هم پیوسته شوند و به آن زمان که قبرها به زیر و رو شود و انسانها برانگیخته شوند و به آن زمان که هر انسانی به اعمال نفس خود آگاه شود و برآن اعمالی که بر آخرت مقدم داشته و آنچه که برای زندگی بعد از مرگ خود فرستاده است آگاه می شود، به توان علم و حکمت و منزهی خود، چنان نما که انسانها به جهالت و نادانی و رذیلتها و القائات و خطورات اشتباه خود غرّه نشوند و بر اثر غرورشان دانائی خود را بیشتر از صلاحدید خواست و رهنمودها و نظریات خداوند ندانند و از فرمان و رهنمودها و هدایت خداوند سرکشی طغیان ننمایند و اعتقادات و نگرشها و گفتار و اعمال و فضائل و اخلاق و عبادات و منزهیشان طبق رضایتمندی خواست خودت ای خالق یکتای هستی بخش باشد و همواره دین همه انسانها مطابق با دین حجتهای معصومت سلام الله علیهم باشد.
پروردگارا! به الطافِ عمیمت و به حقِّ خلقت انسانها به تساوی و قرینه و عدل و نظم لازم و به مصور نمودن صورتها به ترکیب لازم و به حقِّ تعالی توانمندیهای اسماء الحسنا و اسماء اعظمت چنان نما که انسانها به اینکه خداوند هادی و آگاهی دهندۀ دین زندگیشان و دین اعمالشان در روز حسابرسی قیامت است، ایمان آورند و انسانها همواره مؤمنانه طبق دستورات دینِ خالق و صاحبِ خود خداوند یکتای بی همتا و حجتهای معصومش بخصوص حضرت ولیعصر صاحب الزمان قائم آل محمد سلام الله علیهم همه زندگیشان و حاکمیتهایشان به منزهی و تعالی رُشد و کمالات لازم عمل نمایند و همواره بهره مند از نعمتهای صراط مستقیم باشند و انسانها هرگز لحظه ای از صراط مستقیم دینت جدا نشوند و هرگز حقایق دینت را انکار ننمایند و همواره انسانها مطیع رهنمودها و فرامینِ خداوند و حجتهای معصوم خداوند باشند.
خداوندا! بر محمد و آل محمد و ملائک و فرشتگان و محافظین و کاتبین اعمال انسانها درود فرست و چنان نما که آفرینش همه انسانها به احسنت تقویم میزان شود و به سلامتی و سعادتمندی همیشه از رحمت ولایت و عنایات خداوند و حجتهای معصوم خداوند به کمالات برخوردار باشند تا آنچه که انجام می دهند ضایع نباشد و صُنع گرانمایه آفرینشِ کمالاتت به تعالی آنچنان باشند که همواره منزهی نیّات و نگرشها و تفکّرات و القائات و خطورات و گفتار و اعمال و تمایلاتشان به رضایتمندی خالق یکتای بی همتا باشد و آنچنان به تعالی به کمالات رفتار نمایند که شایستهِ تعالیِ توانِ بی انتهایِ اسماء الحسنایِ خداوند جلیل القدر است و همواره انسانها به امتحاناتی گرفتار نیایند که در آن درمانده شوند و یا دچار کجروی گردند و یا به دلیل تعلیم و تربیّت ضعیف و یا اشتباه و یا به دلیل گرفتاریها در دامِ امر کننده و القائات و خطورات به بدیهای نفس و یا نفوذ شیاطین و یا سبُک عقلی و رُشد نیافتگی خود و یا دیگران، دچارِ انحرافاتِ از دین و خواست خالقِ خود و حجتهای معصومش شوند و در دسته اشقیاء و دشمنان خداوند گرفتار آیند و نجات از همه مردابهای اَسفلَ سافلین، به ارادهِ محبّت آمیزِ توانمندیهایِ خالقِ علیم وحکیمِ هستی بخش ممکن شود.
پروردگارا! به الطاف عمیمت چنان نما که همیشه بندگانت خود را در محضر خالق نیکوی خود ببینند و به منزهی خود و نور هدایتت و توان علمی و علی اعلائی توان الاهیت، چنان نما که انسانها و همه خلقتشان همواره از ابرار و نیکان تحتِ ولایت و عنایات منزهی و تعالی کمالات هدایتت قرار گیرند و به تعالی چنان باشند که از ازل به احسَنت تقویم زندگی و حیاتشان را به منزهی و کمالات مُقَدَر نموده بودی و اگر تا حال از شریعت خواست و دینت به بیراهه رفته اند و اشتباه نگریسته اند و یا گفتار و اعمال و تمایلاتشان اشتباه بوده است به کمالات عالی خود چنان نما که شایستۀ توان مغفرت و دوستداری و آمرزشت می باشد.
خداوندا! بر محمد وآل محمد درود فرست و به کمالات عالیت چنان نما تا به حق انبیاء و امامان معصوم سلام الله علیه و علما و مراجع و دانشمندان و آزادگان و جانبازان شهدای راه دینت و مشقّات و زحماتی که پدران و مادران و فرزندان برای بندگی خداوند و اعتلای کلمه توحیدت در انجام وظائف بندگی به جان خریده اند، همه را مورد رحمتِ بیکرانِ خویش قرار دهی و مورد شفاعت قرار دهی و چنان نمائی که منزهی و تعالی رُشد اعتقادی و فضائل و توانمندیها و مهارتهایِ صالح و اَبرارِ همه جهانیان در همه دورههای تاریخ به کمالات و تناسب لازم مطابق خواست و دین خودت و حجتهای معصومت بخصوص حضرت ولیعصر قائم آل محمد سلام الله علیهم باشد تا همه انسانها از نیروهای خودت و قائم آل محمد حضرت مهدی سلام الله علیه گردند و در دنیا و آخرت سعادتمند شوند و حیات طیبه حکومتها و جوامع و ملتها و امتّها و خانوادههای هدایت یافته مهدوی در همه ادوار جهان در جهان برای همیشه مسقر گردند و همه از ابرار و نیکان بهره مند از ولایت و حکمفرمائی خالق یکتای هستی بخش و نماینده و حجت برحقش گردند و از دریای نعمتهای خالق و صاحب و حاکم خود برخوردار گردند و همه انسانها، همواره شاکر و سپاسگزار نعمتها و رحمتهای خداوند شوند و از بندگان خاص خداوند شوند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که انسانها از گمراهان و ظالمان به نفس خویش و دیگران نباشند و از بدکاران محسوب نشوند و به وقت رستاخیز بازخواست از اعمالشان و در روزی که صاحبِ اختیارِ نفوسِ انسانها و خلایق، فقط خداوند است، انسانها، از منحرفان از شریعت دینت و بدکاران و دوزخیان نباشند و چنان کتابهایِ اعمالِ انسانها، به رضایتمندی خداوند و حجتهای معصوم خداوند چنان از کارهای نیکو بر اساس معیارهای شریعتِ دین و به رضایتمندی خداوند و حجتهای معصوم خداوند در طول عمرِ زندگیشان، به قدر لازم پُر باشد که شایسته کسب مقام بندگیِ خداوند شوند و برای همیشه بهره مند از زندگی در بهشت در دنیای آخرت گردند. الهی آمین یا ارحم الراحمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم. اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته
فضيلت خواندن سوره انفطار در نظریات و رهنمودهای بزرگان دین:
- الصّادق (علیه السلام) مَنْ قَرَأَ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ وَ جَعَلَهُمَا نُصْبَ عَیْنَیْهِ فِی صَلَاهًِْ الْفَرِیضَهًِْ وَ النَّافِلَهًِْ إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ وَ إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ لَمْ یَحْجُبْهُ اللَّهُ مِنْ حَاجَهًٍْ وَ لَمْ یَحْجُزْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِزٌ وَ لَمْ یَزَلْ یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِ حَتَّی یَفْرُغَ مِنَ الْحِسَابِ. امام صادق (علیه السلام) هرکس این دو سوره: إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ و إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ بخواند و همواره به این دو سوره در نمازهای واجب و مستحب توجّه داشته باشد، همهی پردهها و رازها برای او آشکار میشود و هیچ مانعی در برابر او ایستادگی نخواهد کرد و همچنان خداوند را در نظر خواهد گرفت و خداوند، وی را مورد عنایت خویش قرار خواهد داد تا اینکه از حسابرسی مردم فارغ شود. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۲. بحارالأنوار، ج۸۲، ص۳۸/ نورالثقلین/ البرهان؛ «یفرغ» بدل «یفرق»
- الرّسول (صلی الله علیه و آله) مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ أَعَاذَهُ اللَّهُ أَنْ یَفْضَحَهُ حِینَ یَنْشُرُ صَحِیفَتَهُ وَ سَتَرَ عَوْرَتَهُ وَ أَصْلَحَ لَهُ شَأْنَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ هُوَ مَسْجُونٌ أَوْ مُقَیَّدٌ وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ وَ خَلَّصَهُ مِمَّا هُوَ فِیهِ وَ مِمَّا یَخَافُهُ أَوْ یُخَافُ عَلَیْهِ وَ أَصْلَحَ حَالَهُ عَاجِلًا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی. پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس این سوره را بخواند، در آن هنگام که نامهی اعمال داده میشود، خداوند وی را از رسواشدن ایمن میدارد و عیبهای او را میپوشاند و وی را در روز قیامت عاقبت به خیر میکند. هرکسی که زندانی یا اسیر باشد و این سوره را بخواند و بنویسد و آن را بر خود آویزان کند (بر بازوی خویش ببندد)، خداوند خروج او را از زندان آسان میگرداند و وی را از رنجی که میکشد و از آنچه بیم آن را دارد و یا نگران آن است، رهایی میبخشد، و به خواست خدا، وی را خیلی زود به سرمنزل مقصود میرساند.تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۲. البرهان
- رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید: کسی که سوره انفطار را قرائت کند خداوند به تعداد همه قبرها به او حسنه می دهد و ده برابر قطرات برف و باران که از آسمان فرود می آید به او حسنه داده می شود. مجمع البیان,ج10،ص283
- امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند: هر کس که سوره انفطار را در نمازهای واجب یا مستحب خود قرائت نماید خداوند حاجت ها و خواسته هایش را روا می داردو بین او و خداوند حجابی نخواهد بود و همواره خداوند با نظر عنایت به او می نگرد تا از حسابرسی مردم فارغ گردد. ثواب الاعمال،ص121
- حضرت صادق(ع): هر كس اين سوره را در هر كاري كه درماند 70 مرتبه بخواند خلاصي يابد و اگر زنداني نيز اين سوره را 70 بار بخواند خلاصي يابد. درمان با قرآن – ص 138 و 139 – محمد رضا كريمي.
- دیدار با رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در روز قیامت از ارزش های معنوی این سوره مبارکه می باشد . رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده است: هر کس خوش دارد که روز قیامت به من بنگرد چنانکه با چشم سر می بیند سوره های«تکویر »؛ «انفطار»؛ «انشقاق» را قرائت نماید. کنزالعمال، ج6، ص3834
- از وجود نورانی نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: هر زندانی یا انسان در بندی آن را بخواند یا نوشته آن را با خود همراه داشته باشد خداوند خروجش را آسان می کند و او را از بند و زندان و خوف و ترس نجات می دهد و حالش به زودی بهبود می یابد. تفسیرالبرهان، ج5، ص599
- از امام صادق علیه السلام نیز منقولست: هر کس این سوره را در هر کاری که در ماند 70 مرتبه بخواند خلاصی یابد و اگر زندانی نیز این سوره را 70 بار بخواند خلاصی یابد. درمان با قرآن، ص139
- از امام صادق علیه السلام نقل شده است: ... و قرائت سوره انفطار برای چشم، دید آن را قوی می کند و دردهای چشمی را برطرف می کند. تفسیرالبرهان
- الرّسول (صلی الله علیه و آله) مَنْ قَرَأَهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ قَطْرَهًٍْ مِنَ السَّمَاءِ حَسَنَهًًْ وَ بِعَدَدِ کُلِ قَبْرٍ حَسَنَهًًْ وَ أَصْلَحَ اللَّهُ شَأْنَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ. پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس این سوره را بخواند خداوند به تعداد هر قبری، یک حسنه و به تعداد هر قطرهی آبی یک حسنه به او پاداش عطا میکند و برایش [جایگاهی در شأنش] در روز قیامت، آماده میکند. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۲ المصباح للکفعمی، ص۴۴۹/ نورالثقلین
- الرّسول (صلی الله علیه و آله) مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا أَمِنَ فَضِیحَهًَْ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ سُتِرَتْ عَلَیْهِ عُیُوبُهُ وَ أُصْلِحَ لَهُ شَانُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ هُوَ مَسْجُونٌ أَوْ مَوْثُوقٌ عَلَیْهِ أَوْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ سَرِیعاً. پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس به خواندن این سوره عادت کند، از رسواشدن در روز قیامت ایمن میشود و عیبهای او پوشیده میشود و در روز قیامت عاقبت به خیر میشود. هر اسیر و یا زندانی که این سوره را بخواند و یا آن را بنویسد و بر خود بیاویزد (بر بازوی خویش ببندد)، خداوند بهزودی، آزادی وی را میسّر میسازد. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۲.البرهان
- الصّادق (علیه السلام) مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَهًٍْ تَقْطُرُ، وَ قِرَاءَتُهَا عَلَی الْعَیْنِ یُقَوِّی نَظَرَهَا وَ یَزُولُ الرَّمَدُ وَ الْغِشَاوَهًُْ بِقُدْرَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی. امام صادق (علیه السلام) هرکس این سوره را در هنگام بارش باران بخواند، خداوند به تعداد قطرههای باران، [گناهان] وی را میآمرزد. خواندن این سوره، باعث افزایش توان بینایی میشود و به خواست خداوند بیماری چشم بهبود مییابد و پرده از برابر دیدگان برداشته میشود. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۲۴. البرهان
راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف و دانش و مهارتها و توانمندیهای لازم زندگی)، به رشد رساند، باید متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم، به تهیه مطالب تعلیم و تربیتی اهمیّت لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و محصولات را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند، برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهلها و رزیلتها و احاطه طاغوتهای مختلف از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و اعتقادات و نگرشها و تفکّر و گفتار و رفتار و تمایلات و روحیات و اخلاق خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
الگوی سوره انفطار در راهبردها و راهکارهای سیاستگذاریها و قانونگذاریها و قضاوتها و برنامه ریزیها:
-
- خداوند بی نیاز و متعال و عالم و حکیم و قادر و خالق آفرینش برای اینکه انسانها اطاعت و بندگیش نمایند، از روی محبت به تعالی جهانی را به کمالات آفریده است و همه مسائل آنرا از اول تا آخر جهان را با برنامه های دقیق لحاظ نموده است و خداوند مسئولانه و متعهدانه برای انسانها پیامبرها و امامان معصوم سلامالله علیهم مأمور نموده است و نظریات و رهنمودها و خواست خود را به انسانها درکتابهای آسمانی خوداعلام نموده است تا انسانها دچار گمراهی و انحرافات نباشند و زندگی سعادتمندانه در دو دنیا باشند، پس توجه به بستر سازی مناسب و حکیمانه و عالمانه و ترویج و نشرِ روشنگری و آگاهی بخشی و تعالی رُشد برای انسانها و حاکمیّتها ضروری می باشد.
- انسانها باید همیشه آگاه و دانا باشند و اعمالشان باید طبق دین خداوند باشد و نظام تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی تبلیغات و ارشاد اسلامی و حاکمیّت در امورمملکت و مردم در جهان باید بگونه ای انسانها را به تعالی با کارهای با عظمت و دستورات و خواست و رهنمودها و دین خداوند آشنا نماید، که انسانها از روی نادانی عظمت کار خداوند را نادیده نگیرند و دین خداوند را تکذیب ننمایند و مؤمنانه و آگاهانه از دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند پیروی نمایند و به جهل و نادانی خود غرّه و مغرور نباشند و قوانین و قضاوتها و اداره امور بر اساس تعالی دینِ خداوند و حجتهای معصوم خداوند سلام الله علیهم باشد.
- باید انسانها همیشه از سن انجام تکلیف دینی باید آگاه و دانا باشند که خداوند محافظینی برای آنان قرار داده که یکی از کارهایشان نوشتن اعمالشان می باشد و باید اعمالشان طبق دین خداوند و حجتهای معصوم خداوند سلام الله علیهم باشد وگرنه در روز قیامت که روز حسابرسی از اعمال طبق دستورات دینی می باشد در آن زمان شرمنده از اعمال اشتباه خود می شوند ولی در آن زمان دیر شده است، پس انسانها، باید از سن تکلیف ( و چه بهتر از کودکی) متناسب با سن با اعمال نیکوی دین خدا آشنا شوند و روش و سبک زندگی و حاکمیّتهایِ انسانها بر اساس دین خداوند میزان و تنظیم باشد.
- روز قیامت برای تصحیح دین خود دیر است پس جهانیان باید از همین الان در اصلاح خود و جامعه و حاکمیّتها خود اقدامی شایسته و زیبنده بر اساس دین خداوند به تعالی رضایتمندی خداوند و حجت معصوم خداوند حضرت ولیعصر قائم آل محمد مهدی موعود سلام الله علیه داشته باشند.
- باید پژوهشگران و پژوهشگاهها عوامل بوجود آمدن طاغوتهای جهل و رذالت و غفلت و غرّه شدن در برابر خواست و رهنمودهای دین خداوند را بررسی نمایند و ضرورتهای موجود را در قوانین و نظام تعلیم و تربیّت و رسانه ها و تبلیغات اسلامی و فرهنگ سازان و مطبوعات در جهان بررسی نموده و برای تعالی یاری دین خداوند بطور شایسته هماهنگ با خواست خداوند و امامان معصوم سلام الله علیهم بخصوص امام عصر حضرت مهدی موعود سلام الله علیه نقش آفرینی شایسته در نشر و حاکمیت دین خداوند به مدد الهی به تعالی رضایتمندی خداوند داشته باشند.
- خداوند همواره بعد از تبلیغ مناسب در هر دوره تاریخی و هدایت نمودن و روشنگری و امر به معروف و نهی از منکر و تذکرات برای نیکوکاران پاداشی مناسب و برای بدکاران سزای متناسب و عادلانه در نظر گرفته است، پس باید توجّه لازم و به اندازه به آگاهی و رُشد و منزهی و تعالی اعتقادی و اخلاقی و اصلاح رفتارها میزان با رضایتمندی خداوند در جهان به تعالی مورد توجّه متعهدانه همه خدمتگزاران برایِ تحقق خواست خداوند با تقسیم کاری متناسب و با مدد از الطاف الهی تحت ولایتِ خداوند و ولایت حضرت حجت قائم آل محمد سلام الله علیه به قدر لازم عینیت و تحقق واقع بینانه صورت پذیرد.
- نظریات و رهنمودهایِ خداوند در قرآن و دیدگاههای معصومین سلام الله علیهم دارای انوارِ روشنگری و هدایت حاکمیّتها و مردم جهان بقدری می باشد که اگر به درستی و بقدر لازم در طرحها و برنامه هائی با تعالی همّت الهی حساب شده و به با توان الهی و مدد کمالات خداوند به تعالی معرفی شود و جهانیان از محصولات و قوانین و برنامه هایِ مختلف و تاثیرات پایدار و بلند مدتِ آن بهره مند شوند، تحقق حاکمیّتها و زندگیها و جوامع و ملّتها با حیات طیبه پایدار به حول و قوه خالقِ یکتایِ بی همتا حتمی و قطعی هست و رحمتهای خداوند شامل همه یاری دهندگانِ حضرتِ مهدی موعود سلام الله علیه قائم آل محمد خواهد بود. انشاء الله با تقدیم قرائت سوره حمد و قدر و صلوات برای طول عمر و سلامتی همیشگی وظهور حضرت حجت مهدی موعود سلام الله علیه . اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم
گل افشان گل محمدی