بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره قدر کتاب قرآنِ مالک یوم الدین
سوره ۹۷: القدر - جزء ۳۰ - ترجمه انصاریان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿۱﴾ ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. (۱)
وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿۲﴾ تو چه می دانی شب قدر چیست؟ (۲)
لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿۳﴾ شب قدر، بهتر از هزار ماه است. (۳)
تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ﴿۴﴾ فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای [تقدیر و تنظیم] هر کاری نازل می شوند. (۴)
سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿۵﴾ این شب تا برآمدن سپیده دم [سراسر] سلام و رحمت است. (۵)
(اطلاعات عمومي سوره قدر):
97 ـ قدر ـ مكي ـ 5 آيه ـ 30 كلمه ـ 112 حرف
(معني قدر): اندازه،ارزش و سنجش.
(علت نامگذاري): همه آيات اين سوره بيانگر عظمت يك شب ارزشمند است كه بالاتر از هزار ماه است و در ماه رمضان واقع است و قرآن يكباره در آن شب بر قلب پيامبر(ص)نازل شده است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 127 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري): سوره قدر به معني اندازه- شب قدر مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 183 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): انا انزلناه.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره قدر):
به ترتيب جمع آوري،نود و هفتمين سوره است.
به ترتيب نزول،بيست و چهارمين سوره است كه بعد از سوره«عبس»و قبل از سوره«شمس»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره قدر):
آغاز:«اِنّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَهِ الْقَدْرِ».
پايان:«سَلامٌ هِيَ حَتّي مَطْلَعِ الْفَجْرِ».
پرسشهای قرآنی
- محتواي سوره قدردر مورد چه موضوعی است؟
1- نزول قرآن در شب قدر(نزول يك باره بر قلب مبارك رسول خدا«ص»).
2- اهميت شب قدر و بركات و آثار آن.
3- اندازه گيري و مقدرات انسان در شبهاي قدر.
4- شب فرود آمدن فرشته ها از آسمان و شب سلامتي. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 127 – جعفر شيخ الاسلامي.
5- اين سوره به بيان نزول قرآن مجيد در شب قدر مي پردازد و سپس اهميت شب قدر و بركات و آثار آن را متذكر مي شود. دانستنيهاي قرآن – ص 65 – مصطفي اسرار.
2ـ يك آيه از قرآن كه معرف نزول دفعتي قرآن است را ذكر نمائيد؟«اِنّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلًهِ الْقَدْرِ». سوره قدر:آيه 1
3ـ وقايع ليله القدر را بنویسید؟«تَنَزَّلُ الْمَلائِكَهُ وَ الرُّوحُ فيها بِاِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ اَمْرٍ.سَلامٌ هِيَ حَتّي مَطْلَعِ الْفَجْرِ»(در آن شب ملائكه همراه با روح(جبرئيل)براي(ابلاغ)هر كاري(تقديري)نازل مي گرداند اين شب همه رحمت و سلامت است تا طلوع صبحگاه. سوره قدر:آيات 4 و 5. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 47 / 86 – دكتر مجيد معارف.
پیامها و راهبردهای شرحی بر انشراح سوره قدر کتاب قرآنِ مالک یوم الدین
*نظریه و رهنمود ذکر "( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان )"، در ابتداء خواندن و انجام قرآن و کارها دلالت دارد بر اینکه: 1- همواره و همیشه سورهها و آیات قرآن باید با نام خداوند خوانده شود (امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «سزاوار است هنگامي كه كاري را شروع مي كنيم، چه بزرگ باشد چه كوچك، بِسْمِ اللَّهِ بگوييم تا پربركت و پر میمنت باشد. تفسير نور. ج 1، ص 13 ـ 14. 4- در نخستين آيات كه به پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ وحي شد، دستور مي دهد كه در آغاز شروع تبليغ اسلام اين وظيفه ي خطير را با نام خدا شروع كند. « اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ، بخوان به نام پروردگارت كه [جهان را] آفريد » علق/ 1. "تنها سوره ي توبه است كه « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » را در آغاز آن نمي بينيم، چرا كه سوره ي توبه با اعلان جنگ به جنايت كاران مكه و پيمان شكنان آغاز شده و اعلام جنگ با توصيف خداوند به رحمان و رحيم سازگار نيست". مكارم شيرازي، ناصر ، تفسير نمونه، دارالاسلاميه، چاپ بيست هشتم، پاييز 1371، ج 1، ص 15..)، بسم الله الرحمن الرحیم در کنار اقتدار نام جامع الله، صفات رحمان و رحیم بودن خداوند را دارد، به این معنی که اگر جائی دچار اشتباه شده ای برگرد و توبه نما چون خداوند بخشنده و مهربان است، اما محتوای سوره توبه برائت از کافران و مشرکانیست که با دین اسلام می جنگیده اند. 2- خواندن سوره و آیات قرآن با نام خداوند نشان دهنده این است که سورهها و آیات قرآن متعلق به خداوند بخشنده مهربان است. 3- ساير پيامبران هنگام شروع نمودن كارها « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » مي گفتند، پس بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ ما اين كار واجب است. وقتي بر پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ واجب باشد كه در آغاز هر « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » بگويد بر ما هم واجب مي شود. وقتي كه در حق ما وجوب ثابت باشد پس آيه اي از فاتحه است. حضرت نوح وقتي سوار كشتي مي شد گفت: « وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ هود/ 41. ؛ او گفت: به نام خدا بر آن سوار شويد! و هنگام حركت و توقف كشتى، ياد او كنيد، كه پروردگارم آمرزنده و مهربان است!»و حضرت سليمان در نامه اي كه براي بلقيس نوشت با اين جمله شروع نمود: « إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نمل/ 30 ؛ اين نامه از سليمان است، و چنين مىباشد: به نام خداوند بخشنده مهربان » محمدبن عمر فخر رازي، تفسير كبير، قاهره، انتشارات عبدالرحمن محمّد، ج 1، ص 195 . حضرت سليمان-عليه السلام- نيز وقتي ملكه ي سباء را به ايمان به خدا فراخواند، دعوت نامه ي خود را با اين جمله آغاز كرد و براي او فرستاد:« إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نمل/ 30. ؛ اين نامه از سليمان است، و چنين مىباشد: به نام خداوند بخشنده مهربان »
4- قرآن كريم، 114 سوره دارد. 113 سوره آن با "بسم اللّه الرحمن الرحيم" آغاز ميشود، و تنها سوره توبه ـ نهمين سوره قرآن ـ با "بسم اللّه" آغاز نميشود، و در سوره نمل دو "بسم اللّه" هست؛ يكي در آغاز سوره و ديگري در آيه 30. بنابراين، در قرآن 114 "بسم اللّه الرحمن الرحيم" هست. البته اگر "بسم اللّه" تنها را، بدون "الرحمن الرحيم" حساب كنيم 115 ميشود؛ زيرا در سوره هود آيه 41 ميخوانيم: "بِسمِ اللّهِ مَجرئها ومُرسـئها" نتيجه اين كه "بسم اللّه الرحمن الرحيم" 114 بار در قرآن ذكر شده است و "بسم اللّه" 115 بار تكرار شده است.
- نظریه و رهنمود آیه یک سوره قدر در عبارت "( إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿۱﴾ ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. (۱))"، دلالت دارد بر اینکه 1- قرآن در شب قدر از طرف خداوند بر پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه، یکجا نازل شده است. ( آیات قرآن هم یکجا بر در شب قدر بر پیامبر نازل شده است و هم بتدریج طی بیست و سه سال بر پیامبر اکرم نازل شده است." حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: قرآن يك جا در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد و سپس در مدت بيست سال قسمت قسمت نازل گردید، سپس فرمودند: پيغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: صحف ابراهيم در اول شب ماه رمضان نازل شده و تورات شب ششم ماه رمضان و انجيل شب سيزدهم ماه رمضان نازل شده و زبور در شب هيجدهم ماه رمضان نازل شده است و قرآن در شب بيست و سوم ماه رمضان نازل شده است. أصول الكافي، جلد 6 ، صفحه 467. " ) 2- شبها همه از الطاف و رحمت الهی هستند ولی شب قدر شب بسیار ارشمندی هست که خداوند عالیترین و بزرگترین احسان و محبت خودش را برای هدایت بندگانش بر پیامبرش حضرت محمد سلام الله علیه نازل نموده است. 3- خداوند متعال با وجودی که انسانها در زمین هستند ولی همواره با نزول احسان و رحمتش، انسانها را از عطاهای مختلف خود بهره مند نموده است، تا آنان برای رسیدن به زندگی متعالی و حیات طیبه بهره مند و برخوردار شوند. ( کسانی که به دین خداوند اسلام، ایمان نمی آورند و اعتقادات و اخلاقیات و نبّات و نگرش و گفتار و رفتار خود را مطابق با رضایتمندی خداوند میزان و هماهنگ نمی نمایند، همواره خود را از قسمتی از الطاف و نعمتهای خداوند محروم می نمایند. )
- نظریه و رهنمود آیه دو سوره قدر در عبارت "( وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿۲﴾ تو چه می دانی شب قدر چیست؟ (۲))"، دلالت دارد بر اینکه 1- خداوند از عظمت پنهان شب قدر پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و در نتیجه انسانها را آگاه نموده است. 2- خداوند پیامبراکرم حضرت محمد سلام الله علیه و حجتهای معصومش را برای هدایت مردم از حقایق مسائل مختلف آگاه می نموده است. 3- معنای قدر می تواند به معناى اندازه کردن، مقدر ساختن، قرار دادن چیزى به تعداد مخصوص و به شکل و شیوه مخصوص است. همچنین به معناى تعدیل کردن، به مقدار معینى قرار دادن، تقدیر و تدبیر امور خلقت، حکم و قضا و به مفهوم اندازه معین طبق مصلحت و به مقتضاى حکمت است. پس شب قدر یعنى شب مخصوص رقم زدن سرنوشت انسان و برنامهریزى کردن انسانها می باشد. المیزان، ج20، ص466، دانشنامه قرآن، بهاءالدین خرمشاهی، ص1626 . 4- هر موجودیتی قدر و ارزشی دارد قرآن از ارزشمندترین محبتها و نعمتهای خداوند هست که در شب قدر عطا شده است. پس در شب قدر عطاهای بزرگی به انسانها ( خلقت)، عطا می شود. (خداوند دارای عطاهای بزرگی می باشد مانند عطای بسیار بزرگ برخورداری بندگان، از ولایت و هدایت و منزهی و رحمت و نور خودش و عطاهای برکت و نعمت تعالی کمالات: عقلانیت، اعتقادات، علمها و دانشها، توانمندیها، استعدادها، بصیرتها، فضائل، حکمتها، تدبیرها و عطاهایِ وجود نعمت و رحمت و قدر بسیار بزرگ ولایت و هدایت نبوت و امامت).
- نظریه و رهنمود آیه سه سوره قدر در عبارت "( لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿۳﴾ شب قدر، بهتر از هزار ماه است. (۳) )"، دلالت دارد بر اینکه 1- ارزشمندی شب قدر از هزار ماه برتر است. 2- از دلائل ارزشمندی شب قدر تعیین مقدرات و عطاهای عالی خداوند برای دنیا و آخرت بندگانش می باشد. 3- بواسطه انجام اعمال خداپسندانه ای چون ( غسل، احیاء شب قدر، استغفار، نماز، تسبیح، صدقه، پرداخت زکات، خواندن دعای فرج و زیارت امام حسین سلام الله علیه و خواندن قرآن، کمک به درماندگان، به سر گرفتن قرآن و در خواست کمک از خداوند و واسطه قرار دادن چهارده معصوم سلام الله علیهم و ذکر حاجات و کارهای نیکوئی که طی عمر خو بخصوص یک سال گذشته بندگان خداوند انجام می دهند) خداوند برای بندگانش با فضلش و صفات بخشندگی و سخاوت و مهربان و احسانش، عطا و مقدرات بندگانش را تعیین می نماید. 4- بر اساس آیه چهار سوره دخان، «فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ در آن شب هر امرى ( کل امور)، بر اساس حکمت (الهى) تدبیر و جدا مىگردد.» و در روایات درباره «فیها یفرق کل امر حکیم» آمده است: خداوند در آن شب اجلها و روزیها و هر چیزی را که اتفاق میافتد از مرگ و زندگی و تر و خشک و خوب و بد و خیر و شر را مقدر میکند. (بحارالانوار، ج 97، ص 14 تا 19). 5- آغاز سال برنامه سال آینده شب قدر است. ( امام صادق (علیه السلام) فرمود: راس السنة لیلة القدر یكتب فیها ما یكون من السنة الى السنة؛ آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته مىشود. وسائل الشیعه، ج 7 ص 258 ح 8.) 6- کار نیک در شب قدر از هزار ماه برتر است. ( از امام صادق (علیه السلام) سوال شد: كیف تكون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة القدر؛ چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: كار نیك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آنها شب قدر نباشد بهتر است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 256، ح 2.) 7- تعیین مقدرات در شب قدر است ( امام صادق علیه السلام فرمود: التقدیر فى لیلة تسعة عشر و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین؛ برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مىگیرد و تصویب آن در شب بیست ویكم و تنفیذ آن در شب بیست و سوم. وسائل الشیعه، ج 7 ص 259
- نظریه و رهنمود آیه چهار سوره قدر در عبارت "( تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ . فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای [تقدیر و تنظیم] هر کاری نازل می شوند.)"،دلالت دارد بر اینکه: 1- خداوند به فرشتگان و روح دستور می دهد که برای کل اموری که خداوند مشخص می نماید، نازل شوند. 2- فرشتگان و روح به اذن پروردگار کارها را انجام می دهند. 3-خداوند آنقدر انسانها و خلقتش را عزیز و گرامی داشته است که به روح و ملائکه دستور می دهد که برای انجام امور مربوط به انسانها و خلقت نزول یابند. 4- بر اساس سنت الهی از ابتدای آفرینش، شب قدر وجود داشته است و این شب متعلق بوده است به پیامبران الهی و سپس اوصیای الهی و پس از شهادت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز صاحب این شب سید الوصیین امیرالمومنین (علیه السّلام) بودند و پس از شهادت ایشان این شب به امامان معصوم از نسل ایشان تعلق دارد تا اکنون که صاحب الامر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صاحب این شب هستند و ملائکه و روح در این شب مقدس بر آن وجود مبارک فرود می آیند، گرد ایشان طواف می نمایند و تقدیرات و امور یک سال را به حضرت عرضه می دارند. تفسير القمي، جلد 2، صفحه 290. 5- تعیین رزقها و مدت عمر و تعیین زیارت و اعمال حج در ماه رمضان در شب قدر است.. ( الصّادق علیه السلام:إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَأَجْهِدُوا أَنْفُسَکُمْ فَإِنَّ فِیهِ تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ تُکْتَبُ الْآجَالُ وَ فِیهِ یُکْتَبُ وَفْدُ اللَّهِ الَّذِینَ یَفِدُونَ إِلَیْهِ. امام صادق علیه السلام فرموده: هنگامی که ماه رمضان فرا میرسد، تا آخرین حدّ توان، کوشش کنید [واجبات و مستحبّات را انجام دهید و از مکروهات و اعمال حرام بپرهیزید]. چراکه در آن ماه، ارزاق تقسیم میشود. و مدّتهای عمر، مقرّر میگردد. در این ماه، نام حجّکنندگان نوشته میشود. تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۹۰. الکافی، ج۴، ص۶۶/ نورالثقلین . امام الصّادق علیه السلام می فرمایند: یَا أَبَا مُحَمَّدٍ وَفْدُ الْحَاجِّ یُکْتَبُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ وَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَایَا وَ الْأَرْزَاقُ وَ مَا یَکُونُ إِلَی مِثْلِهَا فِی قَابِلٍ.امام صادق علیه السلاممی فرمایند: ای ابا محمّد! جمع حاجیان و نیز مرگها و بلاها و روزیها و اموری همچون این امور تا سال آینده در شب قدر رقم میخورد.تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص.۲۹۰ الکافی، ج۴، ص۱۵۶/ نورالثقلین/ البرهان.)
- نظریه و رهنمود آیه پنج سوره قدر در عبارت "( سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿۵﴾ این شب تا برآمدن سپیده دم [سراسر] سلام و رحمت است. (۵))"،دلالت دارد بر اینکه 1- خلقت در شب قدر تا طلوع صبح پیوسته از سلام و رحمت و عنایات خداوند برخوردار می شوند. 2- شب قدر تا طلوع صبح پیروزی خواستِ خداوند در تحقق برقراری حکومت ولایت کامل الهی الله استمرار دارد و خداوند شبهای قدر را از سلام و سلامتی و رحمت و عنایاتِ تاثیر گذار خود برخوردار می نماید. (الصّادق (علیه السلام): حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ یَعْنِی حَتَّی یَقُومَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف). امام صادق (علیه السلام) فرموده: حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ یعنی تا اینکه حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به پا خیزد.تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۹۲. بحارالأنوار، ج۲۵، ص۹۷/ فرات الکوفی، ص۵۸۱) 3- به عبارت دیگر در شبهای قدر سالم شدن نفسها ادامه پیدا می نماید تا صبح پیروزی و برقراری کامل و استمرار پایدار زعامت و حاکمیت ولایت و رهبری جهانی حضرت مهدی سلام الله علیه خداوند. ( امام صادق علیه السلام می فرماید: هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ یعنی شب قدر، [شبی است سرشار از سلامت [و برکت و رحمت] تا طلوع سپیده. تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۹۲.بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۲ )
4- خداوند شب قدر را زمان یاری زمینیان در سالم شدن و سلامت زندگی نمودن و نجات از ظلمت و گمراهی قرار داده است و آنها را هر ساله یاری می دهد تا انسانها بطور کامل از ظلمتها و گمراهی ها بیرون آیند و با هدایت و یاری خداوند به صراط مستقیم هدایت شوند و با یاری از رهنمودهای خداوند در کتاب قرآن و رهنمودهای حجتهای معصوم سلام الله علیهم، در صراط مستقیم همواره ثابت قدم و پایدار بمانند.
- مخاطب، سلام و تحیّات بر نماز گزاران، احیاء کنندگان و روزه داران و شیعیان و معصومین سلام الله علیهم می باشد. ( امام سجاد (علیه السلام)- آن شب سلام و درود [فرشتگان] است [بر آنانکه برای نماز به پا ایستاده یا در حال رکوع و سجودند، یا آنکه شب سلامتی و رهایی از ضرر و زیان شیاطین است] که برکت و خیر آن تا آشکارشدن روشنی صبح و دائم و همیشه است.تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۹۲مصباح المتهجد، ص۶۰۷.
- شب قدر در سلامت ذهن و فکر و گفتار و رفتار و امنیت مؤثر است و همه اینها از فضیلتهای خداوند در تعالی تجلی صفات الهی بخشندگی و محبت و مهربانی سلامت و منزهی و عالم بودن به نیازهای بندگان نسبت به مخلوقاتش بخصوص انسانها می باشد. صفاتی چون رحمان و رحیم و سبحان و سلام و علیم و حکیم و ودود قادر و قاهر و غدیر و سبوح و قدوس و رب الملائکته و روح بودن خداوند در تعالی تاثیرگذاری بر سرنوشت انسانها مؤثر است. (الرّسول صلی الله علیه و آله- إِنَّ الشَّیْطَانَ لَا یَخْرُجُ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ حَتَّی یُضِیءَ فَجْرَهَا: وَ لَا یَسْتَطِیعُ فِیهَا أَنْ یَنَالَ أَحَداً بِخَبَلٍ أَوْ دَاءٍ أَوْ ضَرْبٍ مِنْ ضُرُوبِ الْفَسَادِ، وَ لَا یَنْفُذُ فِیهِ سِحْرُ سَاحِرٍ.پیامبر صلی الله علیه و آله- شیطان در شب قدر [از بند] رهایی نمییابد تا سپیدهدمِ آن شب بدمد؛ و شیطان در آن شب نمیتواند کسی را دچار تباهی، بیماری یا هرگونه فسادی کند و جادوی هیچ جادوگری در آن شب کارگر نمیافتد.) 7- ملائکه و روح بر حضرت محمد و حجتهای معصوم سلام الله علیهم نازل می شوند و سلام می رسانند. ( امام الصّادق علیه السلام: تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ أَیْ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِکُلِّ أَمْرٍ سَلَامٍ.امام صادق علیه السلام می فرمایند: تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ یعنی از نزد پروردگار بر محمّد (صلی الله علیه و آله) و آل محمّد (علیهم السلام) دربارهی هر کاری سلام است. تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۹۲. تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۹۳/ بحرالعرفان، ج۲، ص۱۵۵) و ( پیامبر(ص) نیز به اصحاب خویش فرمود: آمنوا بلیلهًْ القدر، انها تکون لعلی بن ابیطالب(ع) و ولده الاحد عشر من بعدی؛ به شب قدر ایمان بیاورید؛ زیرا که آن شب برای علیبن ابیطالب(ع) و یازده فرزندش بعد از وی است. (الخصال ج 2 ص 79، الکافی ج 1 ص 242؛ بحارالانوار ج 97، ص 15))
- نظریات و رهنمودهای بزرگان دین معصومین سلام الله علیهم در رابطه با شب قدر
- در روایتی از پیامبر(ص) نقل شده که آن حضرت(ص) فرمود: هر کسی شب قدر را احیا کند عذاب از او تا سال آینده دور میشود در ادامه آمده که آن حضرت(ص) فرمود: حضرت موسی(ع) به خداوند عرضه داشت: خدایا قربت را میخواهم. خداوند فرمود: تقرب به من در بیداری شب قدر است. حضرت موسی(ع) گفت: خدایا! رحمت تو را میخواهم. خداوند فرمود: رحمت من در رحم به مسکینان در شب قدر است. حضرت گفت: خدایا مجوز عبور از صراط را میخواهم. فرمود: برات عبور برای کسی است که در شب قدر صدقه دهد. حضرت گفت: خدایا درختان بهشت و میوههایش را میخواهم. خداوند فرمود: از آن کسی است که در شب قدر تسبیح گوید. حضرت گفت: خدایا نجات از آتش را میخواهم. خداوند فرمود: برای کسی است که در شب قدر استغفار کند. حضرت گفت: خدایا رضایت و خشنودی تو را میخواهم. خداوند فرمود: برای کسی است که دو رکعت نماز در شب قدر بجای آورد. بحارالانوار، ج 98، ص 145
- امام جواد(ع) از امیرالمؤمنین(ع) روایت میکند که ایشان به عبدالله ابن عباس فرمود: شب قدر در هر سالی است و در آن شب هر امر آن سال نزول مییابد و برای این امر پس از رسولالله و رحلت ایشان نیز اولیایی است. ابنعباس گفت: آنان کیانند؟ حضرت(ع) فرمود: من و یازده تن از صلب من که آنان امامانی محدث هستند که فرشتگان با آنان حدیث میگویند. (بحارالانوار،ج 97، ص 15)
- امام باقر(ع) در این باره به یکی از اصحاب خویش اینگونه میفرماید: ای ابا مهاجر! شب قدر بر ما پوشیده و نهان نیست؛ زیرا فرشتگان در آن شب به طواف ما میآیند و دور ما میگردند.(تفسیر القمی: 615 فی سورهًْ الدخان؛ بحارالانوار، ج97، ص 13))
- از حضرت امام باقر و حضرت امام صادق (عليهما السّلام) نقل شده است كه مراد ليله مباركه؛ شب قدر است. در ماه مبارك رمضان، شب قدر، تمام قرآن مجيد در بيت المعمور آسمان چهارم نازل شد و بعد به تدريج در مدت بيست و سه سال بر حضرت رسالت (صلّى اللّه عليه و آله) نازل گرديد. تفسير اثنا عشري، جلد 12، صفحه 10 – 9
- رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ( علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: صَبِيحَةُ يَوْمِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِثْلُ لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَاعْمَلْ وَ اجْتَهِدْ. از حضرت امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است که فرمودند: «صبح روز شب قدر مثل شب قدر است؛ پس عمل کن و تلاش و کوشش کن.» الأمالي للصدوق، صفحه ۶۵۴
- ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: لَيْلَةُ الْقَدْرِ فِي كُلِّ سَنَةٍ وَ يَوْمُهَا مِثْلُ لَيْلَتِهَا.
- ابن عمیر از هشام بن حکم از حضرت امام صادق (علیه السّلام) نقل می نماید که فرمودند: «شب قدر در هر سال وجود دارد و روز آن مانند شب آن است.» تهذيب الأحكام ، جلد4 ، صفحه 331
- از علی ابراهیم با اسنادی از حفص بن غیاث نقل شده است که حضرت امام صادق (عليه السلام) در جواب حفص بن غياث كه از حضرتش سؤال نمود آيه «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ» بر این دلالت دارد كه قرآن در ماه رمضان نازل شده است و حال آنكه در مدت بيست (و سه) سال به تدريج فرود آمده است. فرمودند: تمام قرآن به یکباره در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شده است. تفسير جامع، جلد 4، صفحات 303 – 304
- حضرت امام محمد باقر (علیه السّلام) تحقق معنای این قول خداوند را در شب قدر دانسته اند: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ، عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ: تَنَزَّلُ فِيهَا الْمَلَائِكَةُ وَ الْكَتَبَةُ إِلَى سَمَاءِ الدُّنْيَا، فَيَكْتُبُونَ مَا هُوَ كَائِنٌ فِي أَمْرِ السَّنَةِ وَ مَا يُصِيبُ الْعِبَادَ فِيهَا. قَالَ: وَ أَمْرٍ مَوْقُوفٍ لِلَّهِ (تَعَالَى) فِيهِ الْمَشِيئَةُ، يُقَدِّمُ مِنْهُ مَا يَشَاءُ وَ يُؤَخِّرُ مَا يَشَاءُ وَ هُوَ قَوْلُهُ (تَعَالَى): «يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ» محمد بن محمد با اسنادی از محمد بن مسلم نقل کرده است که محمد بن مسلم (رضوان الله علیه) گوید از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) درباره شب قدر پرسیدم. فرمودند: در آن شب ملائکه نازل می شوند و اموری که قرار است در یکسال اتفاق بیافتد و آنچه برای بندگان در آن سال مقدر می شود را بر آسمان دنیا می نویسند و تمام امور در شب قدر متوقف است بر مشیت خدا. هرچه را بخواهد جلو می اندازد و هرچه را بخواهد مؤخر می کند و این است معنای قول خدا که فرمود: «خدا محو می کند هرچه را که خواهد و ثبت می کند هر چه را که بخواهد و نزد اوست تمام کتاب.» الأمالي طوسی، صفحه 60
- در حدیثی حضرت امام صادق (علیه السّلام) درباره رقم خوردن مقدرات انسان در شب قدر چنین فرمودند: یعقوب بن یزید با اسنادی از ابن بن بکیر از حضرت امام صادق (علیه السّلام) نقل کرده است که فرمودند: همانا در شب قدر هر آنچه در آن سال تا مانند آن در سال آینده می خواهد بشود همچون شرّ یا خیر یا مرگ یا زندگی یا باران مقدر می شود، در ضمن در آن شب به حج مشرف شدن حاجیان نیز مقدر می شود سپس به اهل زمین افاضه می گردد. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیه و آله، صفحه 460
- احمد بن محمد با اسنادی از داود بن فرقد نقل می کند از حضرت درباره آیات سوره مبارکه قدر سوال کردم فرمودند: آنچه باید از این سال تا سال آینده بشود از مرگ یا تولد (و مانند آن) مقدراتش نازل می شود. به ایشان عرض کردم: بر چه کسی؟
- فرمودند: گمان داری بر چه کسی نازل شود؟ همانا مردم در آن شب همگی مشغولند و در حال نماز یا دعا و مسألت از خدا می باشند و صاحب این امر در این شب کارش این است که ملائکه بر ایشان نازل می گردد برای افاضه امور سال از هر امری از زمان غروب خورشید تا طلوع مجدد آن و برای ایشان سلامت است تا آن هنگام که فجر طلوع کند. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیه و آله، صفحه 461 - 460
- پیامبر خدا صلیالله علیه وآله در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.» تفسیر منهج الصادقین، ج 10، ص 308
- امام باقر علیهالسلام فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.» ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 133.
- امام صادق علیهالسلام فرمودند: «از کتاب خدا استفاده میشود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است». بحارالانوار، ج 58، ص 376؛ امالی شیخ صدوق، مجلس، 15، ح 4.
- از امام باقر علیه السلام روایت شده است: هر کس سوره انا انزلناه... را با صدای بلند بخواند مانند آن است که شمشیر خود را در راه خداوند عزو جل کشیده است(جنگ می کند). و هر کس این سوره را آهسته قرائت نماید مانند آن است که در راه خدا در خون خود آغشته شده است. و هر کس این سوره را ده بار بخواند خداوند گناهان او را می زداید و محو می کند. الکافی، ج2، ص454
- امام رضا علیه السلام آمده است: هر کس قبر مومنی را زیارت کند و در کنار قبرش سوره قدر را هفت مرتبه قرائت کند و خداوند هم او و صاحب قبر را می آمرزد. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج1، ص181
- امام صاددق علیه السلام فرمودند: هر که سوره قدر را در یکی از نمازهای واجب قرائت نماید منادی ندا می دهد: ای بنده خدا گناهان گذشته تو را آمرزیده است پس اعمالت را از سر بگیر. ثواب الاعمال، ص124
- امام رضا علیه السلام می فرمایند: هر مومنی که هنگام وضو گرفتن سوره قدر را بخواند از گناهانش خارج می شود مانند ان روزی که از مادر زاده شد. فقه الرضا، ص70
امام جواد علیه السلام فرمودند: هر کس سوره قدر را در یکی از نمازهایش قرائت نماید در علیین نمازش مورد قبول و ثوابش دو برابر می شود و هر کس این سوره را بخواند و آنگاه دعا کند دعایش در لوح محفوظ مستجاب نوشته می شود. مستدرک الوسائل، ج4، ص190
- امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس بعد از نماز عشا 15 بار سوره قدر را قرائت نماید تا شب آینده در امان الهی خواهد بود. و هر که 7 بار این سوره را پیش از خواب قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود. تفسیرالبرهان، ج5، ص699
- امام باقر علیه السلام در جواب شخصی که که توان ادای قرض را نداشت فرمودند: زیاد استغفار کن و سوره قدر را فراوان بخوان. الکافی، ج5، ص317
- در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: هر کس سوره قدر را بر آب بخواند و از آن اب بنوشد خداوند نوری در چشمان او قرار می دهد . مستدرک الوسائل، ج4، ص314
- میرمؤمنان علیه السلام می فرمایند: هر کس قرائت کند سوره «قل هوالله...» را و «انا انزلناه...» را پیش از آنکه خورشید طلوع کند رو نمی آورد و نمی رسد او را در آنروزگناهی، گرچه ابلیس و شیطان تلاش نماید. سوره قدر جلوه گاه ولایت،صص 25-17
- امام کاظم علیه السلام درباره قرائت این سوره در روز جمعه می فرماید: برای خداوند در روز جمعه هزار نفحه رحمت است که هر بنده ای به اندازهای از این رحمت عطا می کند و هر کس این سوره را ( سوره قدر)، بعد از ظهر جمعه صد بار قرائت نماید خداوند همه آن هزار نفحه رحمت را به او خواهد داد. الامالی، صدوق، ص703
- امام صادق علیه السلام فرمودند: نوری که پیشاپیش مؤمنان در روز قیامت است نور سوره قدر است. بحارالانوار، ج89، ص329
- امیرالمؤمنین در کلامی زیبا فضایل این سوره را اینگونه تشریح کرده اند: هر چیز میوه ای دارد و میوه قرآن سوره قدر است، هر چیز گنجی دارد و گنج قرآن سوره قدر است، هر چیز یاریگری دارد و یاری گر ضعیفان سوره قدر است، و هرچیزراه آسانی دارد و راه آسان برای درماندگان سوره قدر استو هر چیز عصمتی دارد و عصمت مؤمنان سوره قدر است و هر چیز هدایتی دارد و هدایت صالحان سوره قدر است، هر چیز سروری دارد و سرور قرآن سوره قدر است. هر چیز زینتی دارد و زینت قران سوره قدر است، هر چیز خیمه ای دارد و خیمه متعبّدان سوره قدر است و هر چیز بشارتی دارد و بشارت مردم سوره قدر است و برای هر چیز حجتی است و حجت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم سوره قدر است پس به آن ایمان بیاورید. بحارالانوار، ص331
- از وجود نورانی امام باقر علیه السلام روایت شده است: هر کس سوره قدر را هر شب صد بار تلاوت نماید پیش از آغاز صبح بهشت را خواهد دید. جامع احادیث شیعه، ج15، ص126
- امیرالمؤمنین علیه علیه السلام می فرمایند: بهترین رفیق آدمی سوره قدر است که به و سیله آن می تواند قرضش را ادا کند. جامع احادیث الشیعه، ج15، ص127
- در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: هر کس که دردی دارد کوزه ای نو بگیرد و در آن آب بریزد و این کار را خود به عهده گیرد سپس سوره قدر را به شیوه ترتیل سی بار بر آن آب بخواند . آنگاه از آن آب بنوشد و با ان وضو بگیرد و به وسیله آن سر و صورت خود را مسح کند و هر مقدار که از آب کم شد بر ان بیفزاید سه روز بر او نمی گذرد مگر اینکه به اذن خداوند درد او درمان می شود. طب الائمه، ص123
- امام باقر علیه السلام فرمودند: هر وقت که زن وارد ماه نهم شد سوره قدر را با مشک و زعفران بنویس و آن را شسته و به او بنوشان. طب الائمه، ص96
- الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ الْعَزِیزَ الْجَبَّارَ عَرَجَ بِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی سَمَائِه ... فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) اقْرَأِ الْحَمْدَ فَقَرَأْتُهَا مِثْلَ مَا قَرَأْتُهَا أَوَّلًا ثُمَّ قَالَ لِی اقْرَأْ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فَإِنَّهَا نِسْبَتُکَ وَ نِسْبَهًُْ أَهْلِ بَیْتِکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ.امام صادق (علیه السلام)- خداوند عزیز جبّار نبیّ اکرم (صلی الله علیه و آله) را به آسمان عروج داد... سپس فرمود: «ای محمّد! سوره حمد را بخوان»، [پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود:] «پس آن را به همان نحوی که اوّل خوانده بودم، خواندم». پس از آن فرمود: «بخوان: إِنَّا أَنْزَلْناهُ زیرا این سوره نسبت تو و اهل بیت تو تا روز قیامت را بیان میکند».تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۳۸. بحارالأنوار، ج۱۸، ص۳۵۹/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۴۱/ نورالثقلین. الصّادق (علیه السلام)- إِنَّا أَنْزَلْناهُ نُورٌ کَهَیْئَهًِْ الْعَیْنِ عَلَی رَأْسِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْأَوْصِیَاءِ لَا یُرِیدُ أَحَدٌ مِنَّا عِلْمَ أَمْرٍ مِنْ أَمْرِ الْأَرْضِ أَوْ مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ إِلَی الْحُجُبِ الَّتِی بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ الْعَرْشِ إِلَّا رُفِعَ طَرْفُهُ إِلَی ذَلِکَ النُّورِ فَرَأَی تَفْسِیرَ الَّذِی أَرَادَ فِیهِ مَکْتُوباً. امام صادق (علیه السلام)- إِنَّا أَنْزَلْناهُ نوری به صورت خورشید بر سر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اوصیاء (علیهم السلام) است. هیچ کدام از ما دانستن چیزی را از مسائل زمین یا آسمان تا حجابهای بین خدا و عرش، را اراده نمیکند، مگر اینکه از یک طرف آن نور بلند میشود و تفسیر مطلبی را که میخواست، در آن نوشته مییابد. تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۳۸. بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۳۵/ بصایرالدرجات، ص۴۴۲
- أمیرالمؤمنین (علیه السلام): عَنْ إِبْرَاهِیمَبْنِإِسْحَاقَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَالَ لِی أَبِی مُحَمَّدُبْنُعَلِی قَرَأَ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ (علیه السلام) إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ عِنْدَهُ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) یَا أَبَتَا کَأَنَّ بِهَا مِنْ فِیکَ حَلَاوَهًًْ فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ ابْنِی إِنِّی أَعْلَمُ فِیهَا مَا لَمْ تَعْلَمْ إِنَّهَا لَمَّا نَزَلَتْ بَعَثَ إِلَیَّ جَدُّکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَرَأَهَا عَلَیَّ ثُمَّ ضَرَبَ عَلَی کَتِفِیَ الْأَیْمَنِ وَ قَالَ یَا أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَالِیَ أُمَّتِی بَعْدِی وَ حَرْبَ أَعْدَائِی إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ هَذِهِ السُّورَهًُْ لَکَ مِنْ بَعْدِی وَ لِوُلْدِکَ مِنْ بَعْدِکَ إِنَّ جَبْرَئِیلَ أَخِی مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ حَدَّثَ إِلَیَّ أَحْدَاثَ أُمَّتِی فِی سُنَّتِهَا وَ إِنَّهُ لَیُحَدِّثُ ذَلِکَ إِلَیْکَ کَأَحْدَاثِ النُّبُوَّهًِْ وَ لَهَا نُورٌ سَاطِعٌ فِی قَلْبِکَ وَ قُلُوبِ أَوْصِیَائِکَ إِلَی مَطْلَعِ فَجْرِ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف).امام علی (علیه السلام))- ابراهیمبناسحاق با اسناد خود از شخصی نقل میکند که از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «پدرم امام باقر (علیه السلام) به من فرمود: علیبنابیطالب (علیه السلام) این آیه را قرائت کرد: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛ امام حسن و امام حسین (علیها السلام) نیز حضور داشتند. امام حسین (علیه السلام) عرض کرد: «پدر جان! مثل اینکه از این آیه در دهان خود شیرینی مخصوصی احساس میکنی». امام علی (علیه السلام) فرمود: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ای پسرم! من در مورد این آیه چیزی میدانم که تو نمیدانی؛ وقتی این آیه نازل شد، جدّت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در پی من فرستاد و آن را بر من خواند سپس دست بر روی شانه راستم گذاشت و فرمود: «ای برادر من و وصیّ و فرمانروای امّتم بعد از من و ای جنگجو با دشمنان تا روز قیامت! این سوره پس از من برای توست و بعد از تو برای فرزندانت. برادرم جبرئیل برایم پیش آمدهای امّت را نقل کرده، و او برای تو خواهد گفت مانند آنچه در زمان نبوّت نقل کرده و برای این سوره نوری درخشان در قلب تو و قلوب اوصیاء و جانشینانت تا طلوع فجر قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خواهد بود»»تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۳۸.بحارالأنوار، ج۲۵، ص۷۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۹۳
- الصّادق (علیه السلام): عَنِ الْفَضْلِبْنِعُثْمَانَ قَال ذُکِرَ عِنْدَ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ مَا أَبْیَنَ فَضْلَهَا عَلَی السُّوَرِ قَالَ قُلْتُ وَ أَیُّ شَیْءٍ فَضْلُهَا قَالَ نَزَلَتْ وَلَایَهًُْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا قُلْتُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ الَّتِی نُرَجِّیهَا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ نَعَمْ هِیَ لَیْلَهًٌْ قُدِّرَتْ فِیهَا السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ قُدِّرَتْ وَلَایَهًُْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِیهَا .امام صادق (علیه السلام: فضلبنعثمان گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) از آیهی مبارکه: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ سخن به میان آمد، فرمود: «چقدر برتری آن بر سورههای دیگر آشکار است»! عرض کردم: «برتری آنچه میباشد»؟ فرمود: «در آن شب ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شده است». گفتم: «در شب قدری که ما آن را در ماه رمضان امید داریم»؟ فرمود: «آری! شبی که در آن شب آسمانها و زمین اندازهگیری شده، و ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در آن تقدیر و معیّن شده است».تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۴۰. بحارالأنوار، ج۹۴، ص۱۸
- الکاظم (علیه السلام)- عَجَباً لِمَنْ لَمْ یَقْرَأْ فِی صَلَاتِهِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کَیْفَ تُقْبَلُ صَلَاتُهُ. امام کاظم (علیه السلام)- عجب است از کسی که در نمازش سوره قدر را نمیخواند، چگونه انتظار قبولی نمازش را دارد؟ تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۴۰. بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۵۲
- العسکری (علیه السلام)- فِی کِتَابِ کَمَالِ الدِّینِ وَ تَمَامِ النِّعْمَهًِْ بِإِسْنَادِهِ إِلَی حَکِیمَهًَْ عَمَّهًِْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ (علیه السلام) أَنَّهَا قَالَتْ: أَمَرَنِی أَبُومُحَمَّدٍ (علیه السلام) بِالْمَبِیتِ عِنْدَهُ لَیْلَهًَْ وُلِدَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، فَکُنْتُ مَعَ نَرْجِسَ أَمِّ الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... قَالَتْ حَکِیمَهًُْ فَلَمْ أَزَلْ أَرْقُبُهَا إِلَی وَقْتِ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَ هِیَ نَائِمَهًٌْ بَیْنَ یَدَیَّ لَا تَقْلِبُ جَنْباً إِلَی جَنْبٍ حَتَّی إِذَا کَانَ آخِرُ اللَّیْلِ وَقْتُ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَثَبَتْ فَزِعَهًًْ فَضَمَمْتُهَا إِلَی صَدْرِی وَ سَمَّیْتُ عَلَیْهَا فَصَاحَ إِلَیَّ أَبُو مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ قَالَ اقْرَئِی عَلَیْهَا إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ فَأَقْبَلْتُ أَقْرَأُ عَلَیْهَا وَ قُلْتُ لَهَا مَا حَالُکِ قَالَتْ ظَهَرَ بِیَ الْأَمْرُ الَّذِی أَخْبَرَکِ بِهِ مَوْلَایَ فَأَقْبَلْتُ أَقْرَأُ عَلَیْهَا کَمَا أَمَرَنِی فَأَجَابَنِی الْجَنِینُ مِنْ بَطْنِهَا یَقْرَأُ مِثْلَ مَا أَقْرَأُ وَ سَلَّمَ عَلَیَ قَالَتْ حَکِیمَهًُْ فَفَزِعْتُ لِمَا سَمِعْت.امام عسکری (علیه السلام)- در کتاب کمال الدّین تمام النّعمه به استناد گفته حکیمه عمّه امام حسن عسکری (علیه السلام) که گفته است: امام مرا امر به ماندن در آن شب کرد. آن شب تولّد مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)! من نزد نرجس مادر قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بودم که تا هنگام طلوع فجر پیوسته مراقب نرجس بودم. او کنار من خوابیده و گاهی پهلو به پهلو میگشت. نزدیک طلوع فجر ناگهان برخاستم و بهسوی او شتافتم و او را به سینه چسبانیدم و نام خدا را بر او خواندم. امام با صدای بلند فرمود: «عمّه! سورهی إِنَّا أَنْزَلْناهُ بر او قرائت کن». از وی پرسیدم: «حالت چطور است»؟ گفت: «آنچه آقا فرمود ظاهر گردید». چون به قرائت سورهی إِنَّا أَنْزَلْناهُ پرداختم آن جنین نیز در شکم مادر با من میخواند بعد به من سلام کرد. چون صدای او را شنیدم وحشت کردم!تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۴۰.نورالثقلین
- الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَرَأْتُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ حِینَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ وَ هُوَ یُرِیدُ قَتْلِی فَحَالَ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ ذَلِکَ فَلَمَّا قَرَأَهَا حِینَ نَظَرَ إِلَیْهِ لَمْ یَخْرُجْ إِلَیْهِ حَتَّی أَلْطَفَهُ وَ قِیلَ لَهُ بِمَا احْتَرَسْتَ قَالَ بِاللَّهِ وَ بِقِرَاءَهًِْ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ فَقُلْتُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ سَبْعاً إِنِّی أَتَشَفَّعُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنْ تَغْلِبَهُ لِی فَمَنِ ابْتُلِیَ بِمِثْلِ ذَلِکَ فَلْیَصْنَعْ مِثْلَ صُنْعِی وَ لَوْ لَا أَنَّنَا نَقْرَؤُهَا وَ نَأْمُرُ بِقِرَاءَتِهَا شِیعَتَنَا لَتَخْطَفُهُمُ النَّاسُ وَ لَکِنْ هِیَ وَ اللَّهِ لَهُمْ کَهْفٌ.امام صادق (علیه السلام): از آن حضرت پرسیدند که: «به چه چیز خود را از شرّ منصور محافظت نمودید»؟ فرمود: «بهوسیلهی توسّل به خدا و قرائت سوره إِنَّا أَنْزَلْناهُ پس بعد از آن هفت مرتبه گفتم: یا اللَّه یا اللَّه. سپس خواندم: بهدرستیکه محمّد (صلی الله علیه و آله) را شفیع گردانیدم و اینکه تو او را بر من غالب گردانی. پس هر کسی که مبتلل شود به مثل آنچه من مبتلا گشتهام، باید به جا آورد مثل آنچه را که من به جا آوردم. و اگر نه آن بود که ما این سوره را میخوانیم و شیعیان را امر میکنیم که این سورهها را میخوانند، هر آینه دشمنان شیعیان را هلاک میکردند و لیکن این سوره پناه و قلعهای برای شیعیان است که ایشان را از بلاها نگاه میدارد».تفسیر اهل بیت علیهم الاسلام ج۱۸، ص۲۴۴.مهج الدعوات، ص۱۸۶
- امام صادق (علیه السلام) فرمود: راس السنة لیلة القدر یكتب فیها ما یكون من السنة الى السنة؛آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته مىشود. وسائل الشیعه، ج 7 ص 258 ح 8
- از امام صادق (علیه السلام) سوال شد: كیف تكون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة القدر؛چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: كار نیك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آنها شب قدر نباشد بهتر است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 256، ح 2
- امام صادق (علیه السلام) فرمود: التقدیر فى لیلة تسعة عشر و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین؛ برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مىگیرد و تصویب آن در شب بیست ویكم و تنفیذ آن در شب بیست و سوم. وسائل الشیعه، ج 7 ص 259
- عن فضیل بن یسار قال:کان ابو جعفر علیه السلام اذا کان لیلة احدی و عشرین و لیلة ثلاث و عشرین اخذ فی الدعا حتی یزول اللیل فاذا زال اللیل صلی. فضیل بن یسار گوید:امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست سوم ماه رمضان مشغول دعا می شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان می رسید نماز صبح را می خواند. وسائل الشیعه، ج 7، ص 260، ح 4
- دعای متناسب با شرحی بر انشراح سورۀ قدر
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست! و آن چنان نما که بندگانت آنچه را که برای سعادتمندیشان باید بدانند بر آن آگاه شوند و زندگیشان عالمانه و به رضایتمندی مالک یوم الدینشان به تعالی میزان باشد.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، آن چنان محقق نما که دانائی و فهم و درک آیات نورت و رهنمودهای متعالیت برای همه بندگانت در سرتاسر جهان و در همه ادوار زمانها، ممکن شود و به منزهی نفوسشان و به تعالی عقلها و نگرش و نیات و گفتار و رفتار و تمایلاتشان میزان باشد و با خواست خودت و حجتهای معصومت هماهنگ باشد و در نقش آفرینی متعالی در همه مراحل بندگی خداوند موفق باشند و همواره قدر ولایت خالق خود را بدانند و به تعالی اطاعت امر خداوند و حجتهایش معصومش بنمایند و همواره قدرشناس نعمت بزرگ ولایت حجتهای معصومت باشند.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که بندگانت لایق و شایسته بهره مندی از مقدرات القاء آیات نورت شوند و به تعالی به کمالات از آیات نورت همواره بهره مند گردند و همیشه در صراط مستقیم دینت به تعالی رضایتمندی خالق خود بندگی خداوند نمایند و از نعمتهای صراط مستقیم همواره بهره مند شوند و تحت عنایات خالق خود محافظت شوند و همواره شامل دعاها و عنایات حجتهای معصومت سلام الله علیهم گردند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، آن چنان نما که بندگانت برای تعالی رشد و کمالات سپاسگزار و قدر دان شب بزرگ و ارزشمند قدر باشند، تا بدین سبب مراحل منزهی و رشد و تعالی بندگانت به سرانجام مقصود رسد و انسانها از نعمت و قدر بزرگ ولایت کامل خداوند برخوردار شوند و به ظهور حجت و امام زمانشان از نعمت ولایت حضرت مهدی سلام الله علیه همواره برخوردار باشند.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و آنگاه که فرشتگان و روح را به ولی امر خود حجت معصومت نازل نمودی تا مقدرات را بر حجتت عرضه نمایند و امر فرمودی که امورات خلائق را به تعالی انجام دهند، عالیترین عطاها و منزهی و کمالات و تعالی بندگی نمودن بندگان مقدر نما و پیشگیری از خطرها و بلاها و عذاب و مصائب و تعالی بهره مندی از نعمتها را برای بندگانت مقرر نما.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که گناهان بندگانت و پدران و مادرانشان و اجدادشان تا حضرت آدم و حوا و خانواده و دوستان و همراهان و همکاران و نسلشان بخشیده شود و چنان گناه و آثار گناه از زندگیشان پاک شود و بندگانت از سلامتی و سعادتمندی در دنیا و آخرت برخوردار شوند که همواره بندگانت سزاوار و شایسته و لایق بهره مندی از نعمت بزرگ ولایت حجتهای معصومت بخصوص شایسته اطاعت و یاری ولی امرت امام زمان حضرت مهدی سلام الله علیه باشند.
خداوند بر محمد و آل محمد درود فرست! و همه ظلمها و جنایتها و آسیبها و بزهکاریها و استضعافها و بیماریها و فقرها و رذالتها و کفرها و شرکها و نفاقها و سرگردانیها و وضعیتها و عیبها و نقائص و مشکلاتی که سعادتمندی را غیر ممکن می نماید، به الطاف عمیمت برای همیشه پایان ده و انسانها را از نعمت بی منتهای حاکمیتهای طیبه و حیات و زندگی طیبه برخوردار و بهره مند نما.
پروردگارا! چنان نما که همه انسانها موفق به برپائی نماز و عبادات و کمالات بندگی خداوند شوند و همه گناهان آمرزیده شود و مجوز شیطنت و تسلط شیاطین و خناثان و آثار آن و حکومت سفیانی و دجال و آثار آن و گناهان و انحرافات و بدیهای نفس و آثار آن، برای همیشه بپایان رسد و بندگانت بواسطه شفاعت پیامبران و حجتهای معصومت سلام الله علیهم و شهیدان و همه آنانکه اجازه شفاعت دارند در همین دنیا مورد آمرزش قرار گیرند و همه ظلمها و خوبیهای بندگان را به فضل و الطاف عمیمت چنان جبران نما که آثار مشکلات و سختیهای زندگی پایان یابد و بندگانت همیشه شاکر و سپاسگزار نعمتها و محبتها و مهربانیها و سخاوتها و عنایات بی منتهای تو ای خداوند عظیم و قوی و غنی و سبحان و رزاق و علیم و حکیم و ودود و ارحم الراحمین و صاحب اسماء الحسنا و اسماء اعظم باشند.
امین یا رب العالمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمداٍ و آل محمد و عجل فرجهم.
اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته.
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله نشرها و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم مطالب تعلیم و تربیتی بهای لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و آن را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانها و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند به تعالی برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهل و رزیلتها از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
- سیاستگزاریها و برنامه ریزیهای تبلیغی و ارشادی و اجرائیات خداوند در سوره قدر: 1- خداوند برای اینکه عاقبت بندگانش به تعالی برسد در کنار برنامه های بلند مدت نماز ، روزه، زکات و عمل به دستورات دینی با برنامه ریزیهای یک ساله متناسب تلاش بندگان به فضلش ولایت داردتا عاقبت حاکمیتها و بندگان را از ظلمات و جهالتها و رذالتها نجات دهد و آنان را بسوی نور و تعالی و رشد و کمالات و منزهی رهنمون نماید. 2-خداوند با نزول آیات قرآن پیامبر خدا و امامان معصوم سلام الله علیهم که هادی و راهنما و دعوت کننده به دین اسلام هستند را نسبت به حقایقی که از آن اطلاع نداشتند مطلع می نمود تا آنها هم تلاش نمایند که انسانها را آگاهانه هدایت نموده و به رشد و تعالی برسانند. 3- برنامه های خداوند با نگاه محبت و رحمتش نسبت به بندگانش هست ولی بندگانش هم باید بیشتر تلاش نمایند که ارتباطشان را با خداوند بهبود بخشند و متناسب بندگی خداوند از رهنمودهای الهی و حجتهای معصوم خداوند بهره مند شوند و از خداوند حوائج و عطاهائی طلب نمایند که موجب سعادتمندی دنیوی و اخروی آنها گردد و در نتیجه رستگاری بندگان شود و همچنین موجب خشنودی خداوند از بندگان و خشنودی آنها از خداوند شود. 4- بزرگترین نعمت بعد از ولایت خداوند و نبوت، نعمت بزرگ ولایت امامت و معصومین سلام الله علیهم و ظهور و ولایت و زعامت حضرت مهدی سلام الله علیه می باشد. 5- همواره خداوند اراده نموده که ارتباط خود را با بندگانش حفظ نماید ( از جمله با نزول کتابهای آسمانی و نزول قرآن و فرستادن پیامبران و حجتهای معصوم سلام الله علیهم) و خداوند همواره با هدایت و یاری دادن انسانها اراده نموده که بندگانش را به خود واگذار ننماید، بندگان هم با بهره مندی از رهنمودهای خداوند و چهارده معصوم سلام الله علیهم و انجام واجبات و ترک محرمات و ( انجام مستحبات و ترک کارهای مباح و کارهائی که بهتر است ترک شود، در حد توان خود) باید همت نمایند، به کمالات اطاعت از خداوند و حجتهای خداوند نمایند و به تعالی و منزهی بندگی خداوند نمایند و یار و یاور حجت خدا امام زمان حضرت مهدی موعود باشند.
گل افشان گل محمدی