بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
سوره ۱۰۴: الهمزه - جزء ۳۰ - ترجمه فولادوند
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ ﴿۱﴾ واى بر هر بدگوى عيبجويى (۱)
الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ ﴿۲﴾ كه مالى گرد آورد و برشمردش (۲)
يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ ﴿۳﴾ پندارد كه مالش او را جاويد كرده (۳)
كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ ﴿۴﴾ ولى نه قطعا در آتش خردكننده فرو افكنده خواهد شد (۴)
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿۵﴾ و تو چه دانى كه آن آتش خردكننده چيست (۵)
نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ ﴿۶﴾ آتش افروخته خدا[يى] است (۶)
الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿۷﴾ ( آتشی) كه به دلها مى رسد (۷)
إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ ﴿۸﴾ و [آتشى كه] در ستونهايى دراز آنان را در ميان فرامى گيرد (۸)
فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ ﴿۹﴾ در ستونهای كشيده و طولانی! (۹)
اطلاعات عمومی سوره حُمُزِه
104 ـ همزه ـ مكي ـ 9 آيه ـ 33 كلمه ـ 130 حرف
(معني):عيب جو.
(علت نامگذاري): در آيه اول كسانيکه عيب جويي مي نمايند و شخصيت ديگران را با اين كارها مي شكنند نكوهش كرده است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 134 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري):سوره همزه به معني غماز و عيب جو مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 184 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): لمزه.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره همزه):
به ترتيب جمع آوري،صد و چهارمين سوره است.
به ترتيب نزول،سي و يكمين سوره است كه بعد از سوره«قيامه»و قبل از سوره«مرسلات»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره همزه):
آغاز:«وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَهٍ لُمًزًهٍ».
پايان:«في عَمَدٍ مُمًدَّدَهٍ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 134 – جعفر شيخ الاسلامي.
موضوع سوره همزه: سوره همزه در رابطه با آثار اعمال عیبجوئی و انباشته نمودن اموال و گرفتار شدن به دنیا و غفلت از کارهای خود و معاد و نتیجه اعمال بد انسانها می باشد.
پرسشهای سوره حمزه
1ـ همزه و لمزه يعني چه؟ همزه يعني عيب جو و لمزه به معناي سرزنش و مسخره كننده.
2ـ سوره همزه در شأن چه كسي نازل شد؟بنا به مشهورترين روايت در شأن اميته بن خلف. (اسباب النرول سيوطي ص 438 بنا به روايت ديگر اين سوره در مذمت وليد بن مغيره يا اشنق بن شريق يا جميل بن عامر جهني نازل گرديد بنگريد به نمونه بينات در شأن نزول آيات ص 879)و پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 117 / 213 – دكتر مجيد معارف.
(محتواي سوره همزه):
1- نكوهش كساني كه فقط مال جمع مي كنند و تمام ارزشها را در آن خلاصه مي كنند و به ديگران كه مال ندارند به ديده حقارت مي نگرند و آنها را مسخره مي كنند.
2- نكوهش ثروت اندوزان مستكبر و خود خواهان حيله گر كه از تحقير و عيب جويي و استهزا و غيبت ديگران لذت مي برند و با آن تفريح مي كنند.
3- سرنوشت دردناك عیبجویان دنیا طلب كه چگونه به صورت حقارت آميزي در دوزخ پرتاب مي شوند و آتش سوزان جهنم بر قلب آنها مسلط مي گردد و روح و جان آنها را به آتش مي كشد(آتش سوزان و مستمر و طولاني). آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 134 – جعفر شيخ الاسلامي.
4- اين سوره به كساني اشاره دارد كه تمام تلاش خود را متوجه جمع مال كرده و كساني را كه دستشان از آن خالي است به ديده حقارت مي نگرند و آنها را مسخره مي كنند و سپس سرنوشت دردناك اين ثروت اندوزان مستكبر را بيان مي نمايد. دانستنيهاي قرآن – ص 66 – مصطفي اسرار.
(فضيلت خواندن سوره همزه):
- امام صادق(ع)فرمودند:«هر كس سوره همزه را در نماز فريضه اي بخواند فقر از او دور مي شود و روزي به او روي مي آورد و مرگهاي زشت و بد از او دفع مي گردد».(مجمع البيان جلد 10 ص 536) و آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 134 – جعفر شيخ الاسلامي
پیامها و راهبردها و راهکارهای نظریات خداوند در آیات قرآن سوره الهمزه
- نظریۀ اعتقادی خداوند در عبارت ( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان )، دلالت دارد بر اینکه: 1- همواره انسانها باید کار خود را با عبارت (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان)، شروع نمایند. 2- همواره انسانها باید تکیه گاه آنها خداوند رحمان و رحیم باشد. 3- همواره باید انسانها موحد باشند. 4- هر آنچه که انسان بر اثر جهل یا زذالت دچار خطا باشد باید بداند که الله با وجود توانمندی غضب و تنبیه انسانهای خطاکار، خداوند رحمان و رحیم است، و اگر آنان توبه کنند و از کار اشتباه خود پشیمان باشند و از خداوند طلب مغفرت و آمرزش نمایند، خداوند بخشنده و مهربان است. 5- خداوند هم رحمانیت و بخشندگیش شامل عموم مرم و خلایق هست و در عین حال خداوند مهربانی خاصش را برای بندگانی که بیشتر تلاش می نمایند که از رهنمودها و خواست خداوند اطاعت نمایند، رحیمی و مهربانی خود را شامل آن دسته از بندگان خاصش می نماید.
- نظریات اعتقادی خداوند در عبارتهای (وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ ﴿۱﴾ واى بر هر بدگوى عيبجويى (۱( الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ ﴿۲﴾ كه مالى گرد آورد و برشمردش (۲( يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ ﴿۳﴾ پندارد كه مالش او را جاويد كرده (۳( كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ ﴿۴﴾ ولى نه قطعا در آتش خردكننده فرو افكنده خواهد شد (۴()، دلالت دارد بر اینکه: 1- بدگوئی و عیبجوئی گناه بزرگی می باشد. 2- فرد بدگو باید قبل از سخن گفتن و بد گفتن توجه داشته باشد که خود چه بدیها و رفتارهای ناصحیحی و بر خلاف معیارهای خداپسندانه دارد. 3- بد گو و عیبجوئی که خود مال را جمع آوری می نماید و شمارشش می نماید و می پندارد که مالش موجب جاویدانی و پایداری و توفیق او در دنیا و آخرت می شود؟؟ ( البته چنین نیست، بلکه اطاعت و بندگی خداوند باعث سعادتمندی در دنیا و آخرت می گردد. ) 4- ( وقتی که مال خود را به گناه بدست بیاوری و یا در راه رضایت خداوند و خواست خداوند استفاده ننمائی و عیبهای خود را نبینی و اصلاح ننمائی بلکه بر دیگران ظلم نمائی و از آنها بدگوئی و عیبجوئی نمائی)، قطعاً در آتش خرد کننده ( تکبر و استکبار و خود بزرگ بینی خود ) فرو افکنده می شود و به عبارتی رفتار ناپسند و خودخواهانه و متکبرانه ات موجب سقوطتت در قعر آتش بدی رفتار خودت می گردد. 5- خداوند نتیجه بد اعمال را در قیامت و معادِ اعمال بر اثر رفتارهای بد انسانها بیان نموده است. 6- از اهداف بزرگ خلقت شناخت خواست و انتظارات خداوند و اطاعت و بندگی خداوند می باشد و گرنه عمل به خواست نفس غیر متعالی و بندگی جهالتها و رذائل و خارج شدن از دین خداوند انسانها را از راه و رفتار مورد انتظار خداوند و رضایتمندی الهی باز می دارد.
7- خداوند پیش بینی عاقبت اعمال بد انسانها ( از جمله اعمال بدگوئی و عیبجوئی و دنیا پرستی و انباشته نمودن اموال و مشغول شدن به شمارش آن و غفلت از خواست خداوند و بندگی و اطاعت از خداوند )، را در آیات سوره همزه بیان نموده است.
- نظریات اعتقادی خداوند در عبارتهای (وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ ﴿۵﴾ و تو چه دانى كه آن آتش خردكننده چيست (۵(
نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ ﴿۶﴾ آتش افروخته خدا[يى] است (۶( الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ ﴿۷﴾ ( آتشی) كه به دلها مى رسد (۷(
إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ ﴿۸﴾ و [آتشى كه] در ستونهايى دراز آنان را در ميان فرامى گيرد (۸( فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ ﴿۹﴾ در ستونهای كشيده و طولانی! (۹()، دلالت دارد بر اینکه: 1- از نشانه های آتشی که خرد کننده و سوزنده بدیهای انسانها است، عبارت است از: 1- آتشی است که خداوند بر اثر اعمال بد و سرکشیهای انسانها از خواست خداوند به پا می نماید و در واقع اعمال بد انسانها موجب به پا شدن چنین آتش جهنمی هستند. 2- آتش حُطَمَه، همان آتشی هست که به دلها می رسد. 3- آتش حُطَمَه، همان آتشی هست که در ستونهايى دراز آنان را در ميان فرامى گيرد. 4- آتش حُطَمَه، همان آتشی هست که در ستونهای كشيده و طولانی! است. 5- انسانی که طافت این ندارد در حد سر انگشتش بسوزد، چگونه راضی می شود، با خواست خداوند آشنا نشود و از خداوند اطاعت ننماید و سرکشی نماید و مشغول رذائل و عیبجوئی و جمع نمودن مال دنیا شود و از خواست خداوند غفلت و سرکشی نماید تا در آتشی که همه بدنش را در بر می گیرد در معادِ اعمال گرفتار آید.
- نظریات معصومین در رابطه با سوره الهمزه:
- از حضرت ختمی نبوّت(ص) روایت است: کسی که این سوره را تلاوت کند به عدد هر یک از کسانی که پیامبر(ص) و یارانش را استهزاء کردهاند ده حسنه به او پاداش داده میشود. مجمعالبیان.
- و در خواص آن حضرت امام صادق(ع) میفرماید: هر کس آن را در نماز واجب بخواند، فقر و تنگدستی او برطرف میشود و روزی و معیشت وی فراخ میگردد و گرفتار مرگهای بد نخواهد شد. ثوابالاعمال ص ٢٨٣.
- و نیز از حضرتش مروی است: جهت دفع و بستن زبان بدگویان این سورهی مبارکه را بیست و یک بار تلاوت نمایند، و اگر آن را بنویسند و همراه خود بردارند همین نتیجه را خواهد داشت. خواصالآیات ص ١٦٣.
- همچنین هرگاه آن را بر کسی که درد چشم دارد (همواره) تلاوت کنند با توکّل و به یاری حق از ناراحتی رهائی مییابد. مصباح ص ٤٦١، تفسیر برهان.
- دیگر از خواص آن، اگر سوره مبارکه را بر آدمِ نظرخورده بخوانند به یاری خدا باعث دفعِ نظر میگردد. از امام صادق علیه السلام روایت است که هر گاه سوره همزه را برای چشم زخم بخوانند اثر چشم به قدرت خداوند از او زایل می شود.خواصالآیات ص ١٦٣، تفسیر برهان تفسیرالبرهان، ج5، ص753.
- دعای متناسب با سوره همزه:
خداوندا! به الطاف عمیم خود انسانها و خلایق را به نور هدایت و علم و قدرتت با رفتارهای صحیح که مورد رضایتمندی خواست الهیت باشد، آشنا ساز.
پروردگارا! چنان نما که انسانها و خلایق به تعالی برای رضایتمندی خواستت زندگی نمایند و همه اعمالشان نشان عبد و بندگی و رضایتمندی خواست تو باشد.
خداوندا! انسانها و خلائق را به الطاف عمیمت نگذار به رفتارهای رذیلانه از جمله رفتار ناپسند عیبجوئی و بدگوئی و گرفتاری به مال دنیا و غفلت از یاد و خواست تو شوند.
پروردگارا! انسانها ضعیف هستند و دچار فراموشی و به توان الهی و نور و علم و هدایت تو به مقام عبد و بندگی و رضایتمندیت نائل می شوند، پس چنان کن که حتی لحظه ای از یاد تو غافل نشوند و همواره به یاد تو باشند و نسبت به دین تو و خواست و معیارهای الهی تو آگاهی داشته باشند و به تعالی آنچنان شایسته رفتار نمایند که مورد رضایتمندی تو قرار بگیرند.
بارالها! به الطاف عمیمت، گرچه انسانها خود بر اثر رذائل و جهالتها و نفسانیات و وسوسه های شیطانی به خود ظلم نموده اند، اما تو به عظمت نور و منزهیت و به عظمت اسماء الحسنی و اسماء اعظمت بر انسانها و خلائق به نام الله و رحمان و رحیمیتت و به حق سوره حمد و توحید و نصر و قدر و کوثرت بر بندگان رحمی نما و آنان را شفاعت نما و به منزهی و رشد و تعالی (اعتقادی و فضائل اخلاقی و دانش و آگاهی و هوشیاری) رسان و از آتش جهنم نجات بخش و مورد رحمت بی واسعه ات قرار ده و آنان را به کمالات بندگی خداوند نمودن موفق دار و آنان را در اطاعت چهارده معصوم سلام الله علیهم و یاری حضرت مهدی سلام الله علیه برای همیشه به تعالی و کمالات موئید دار. امین یا رب العالمین به حرمت محمداٍ و آله طاهرین اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
گل افشان گل محمدی