بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره کوثر
سوره ۱۰۸: الكوثر - جزء ۳۰ - ترجمه فولادوند
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ ﴿۱﴾ ما تو را [چشمه] كوثر داديم (۱)
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ ﴿۲﴾ پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن (۲)
إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ ﴿۳﴾ دشمنت خود بى تبار خواهد بود (۳)
(اطلاعات عمومي سوره كوثر):
108 ـ كوثر ـ مكي ـ 3 آيه ـ 10 كلمه ـ 42 حرف
(معني): خير فراوان.
(علت نامگذاري):آيه اول سوره مي باشد كه جوابي است در برابر عيبجويهاي مشركين كه خداوند به پيامبر(ص)فاطمه الزهرا(ع)- خير كثير- را عطا فرموده است فاطمه زهرا(ع)كه دختر گرامي رسول خدا (ص)است و يازده امام و مصلح بشريت از نسل اوست و آثار و بركاتش غير قابل شمارش است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 138 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري):سوره كوثر به معني خير كثير- حوضي در بهشت يا فاطمه زهرا(ع)مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 185 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): ندارد.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره كوثر):
به ترتيب جمع آوري،صد و هشتمين سوره است.
به ترتيب نزول،چهاردهمين سوره است كه بعد از سوره«عاديات»و قبل از سوره«تكاثر»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره كوثر):
آغاز:«اِنّا اَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ».
پايان:«اِنَّ شانِئَكَ هُوَ الابْتَرُ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 138 – جعفر شيخ الاسلامي.
پرسش و پاسخ سوره کوثر:
1ـ كوچكترين سوره قرآن كدام است و چند آيه دارد؟سوره كوثر و 3 آيه دارد. (تاريخ قرآن دكتر راميار ص 582)
2ـ به دو مصداق از مصاديق كوثر در روايات و تفاسير از آن سخن به ميان آمده اشاره كنيد؟فاطمه زهرا (ع)و نهري در بهشت. - (تفسير نور الثقلين جلد 5 ص 680 و 681 – تفسير الميزان جلد 20 ص 850 و 851) و پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 90 / 118 – دكتر مجيد معارف.
(محتواي سوره كوثر):
- پاسخ قرآن در جواب مشركين قريش كه پيامبر را ابتدا(بدون نسل- بلا عقب)ناميده بودند اين است كه خداوند نعمتهاي بسيار و كوثر به پيامبر(ص)عطا كرد.
- قرآن خبر داد خودآن مشركين عيبجو ابتر خواهند بود.
- بشارت سوره کوثر نشان دهنده این است که باطل پیروز نخواهد شد و حق با چهارده معصوم سلام الله علیهم می باشد.
- به حضرت رسول الله(ص)که در از دست دادن عزیزش سوگوار بود، بشارت سوره کوثرمايه تسلي خاطر حضرت بود . آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 138 – جعفر شيخ الاسلامي.
- در اين سوره خداوند به پيامبر(ص)بشارت نعمتهاي فراوان از جمله كوثر داده و دشمنان او را ابتر مي خواند. دانستنيهاي قرآن – ص 67 – مصطفي اسرار.
(فضيلت خواندن سوره كوثر):
1ـ امام صادق(ع)فرمودند:كسي كه در نمازهاي واجب و مستحبش قرائت وي سوره«انا اعطيناك الكوثر»باشد خداوند او را در قيامت از حوض كوثر سيراب فرمايد و محفلش با نبي اكرم(ص)زير درخت طوبي باشد.
2ـ در حديث ابي بن كعب است:كسي كه سوره كوثر را بخوان خداوند او را نهرهاي بهشت سيراب كند و به او عطا فرمايد از پاداش به عدد هر قرباني كه بندگان آن را در روز عيد قرباني نموده و هر قرباني كه اهل كتاب و مشركين مي نمايند.
گويند اگر خواهي كسي را از خود دور گرداني 9 مرتبه سوره كوثر را بخوان و به جانب او بدم به اختيار خود راه كج كند و برود.
از براي غنا و توانگري دو ركعت نماز به جهت قضاء حاجت و به نيت اينكه خداوند قادر متعال او را غني و صاحب ثروت كند روز چهارشنبه 40 بار سوره كوثر را بخواند. درمان با قرآن – ص 167 – محمد رضا كريمي.
1ـ در سوره كوثر آيه:«اِنَّ شانِئَكَ هُوَ الابْتَر»درباره چه كسي نازل شد؟عاص بن وائل. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 213 – دكتر مجيد معارف.
پیامها و راهبردها و راهکارها و رهنمودهای شرحی بر انشراح سوره کوثر
- آیه بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان دلالت دارد بر شروع قرآن و کارها با نام خدا ( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ).
- سوره کوثر درباره سخنی که عاص بن وائل، درباره پیامبر(ص)، گفت، نازل شده است. او به علت آنکه ابراهیم فرزند رسول خدا از دنیا رفته بود و پیامبر پسری نداشت، در جمع بزرگان قریش، از پیامبر با واژه ابتر(بدون دنباله) یاد کرد. (طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص836). خداوند با این سوره، به پیامبر دلداری داد که به او خیر فراوان عطا شده است. همچنین به او بشارت داد که دشمنان او ابتر خواهند بود. ( مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص369).
- آیه إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ ﴿۱﴾ ما تو را [چشمه] كوثر داديم (۱)، دلالت دارد بر عطایای بی پایان و نعمتهای کوثر که از خیر کثیر برخوردار و مخصوص راه خدا و صراط مستقیم است و از معجزات خداوند محسوب می شود و هر خیر کثیری که خداوند با اهداف یاری اسلام آفریده است متعلق به پیامبر اکرم و اهل بیتش می باشد که باید برای یاری دین حضرت محمد سلام الله علیه به کار گرفته شود و نقش آفرینی نماید و همچنین برای تاثیرگذاری متعالی نسل و انسانها معیار از نظر خداوند حتما پسر بودن نمی باشد، بلکه برای تحقق اهداف خداوند معیار تحقق رضایتمندی خداوند و یاری دادن دین خداوند می باشد، همینطور که حضرت زهرا هم برای پدرشان فرزندی متعهد بودند و هم برای همسرشان بسیار یارویاور در صراط مستقیم بودند و بسیار ولایت خداوند را قبول داشتند و به کمالات یاری می دادند و هم اینکه مادر دو امام معصوم بزرگوار امام حسن مجتبی و امام حسین سلام الله علیهم و بانوی سفیر دفاع از ولایت حجت خداوند حضرت زینب سلام الله علیها بودند و از نسل امام حسین تا نه نسل امام معصوم سلام الله علیهم متولد شد و همینطور که حضرت مریم سلام الله علیها بانوی پاکی بود و به تعالی عمل نمود و به اعجاز خداوند مادر حضرت عیسی سلام الله علیه بودند و تاریخ ساز شدند، حضرت مریم به جز اینکه فرزند پیامبر خداوند حضرت محمد بودند چنان به رشد و تعالی و پاکدامنی و عفاف نمونه و اسوه بودند که به تعالی یاری ولایت خداوند در ولایت نبوت و ولایت امامت به عنوان بانوئی شایسته و عالم و مفسر و دانشمند ولایت مدار حاضر در صحنه برای یاری دین خداوند بسیار در تاریخ سازی و هدایت خیر کثیر ولایت دین خداوند ( با توجه به اینکه در زمانی زندگی می نمودند که جامعه عرب آن زمان دارای رشد شایسته نبودند )، به عنایات و هدایتهای خداوند بسیار سرنوشت ساز بودند.
- آیه فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ ﴿۲﴾ پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى كن (۲)، دلالت دارد بر: 1- سخن گفتن برای پروردگار است و نماز خواندن برای پروردگار منظور می باشد. 2- کار نیکو و شایسته انجام دادن بطوری که مانند نحری روان خیرش در جامعه در طول تاریخ استمرار داشته باشد، بطوری که تجلی آن حوض کوثر در بهشت شود که بر اثر تاثیرات جوهری و همچنین بارش رحمت خداوندیست که نحر آن تا قیام قیامت خیر و کوثر رحمتش پایدار خواهد شد و کار نیکو و عمل صالح از جمله قربانی نمودن و فداکاریها و ایثارها و شهادتها و به تعالی و رضایتمندی خداوند عمل نمودنهاست که به تعالی تجلی نور خداوند در هدایت انسانها تجلی می یابد و حاصلش این می شود که بهشت و حوض کوثر نتیجه نقش آفرینی پیامبران و چهارده معصوم سلام الله علیهم و شهدا و جانبازان و آزادگان و خانواده های صالح و اعمال صالح مجاهدتهای به رضایتمندی خداوند نقش آفرینی نمودن می شود و بی شمار البته بهشت ارث چنین انسانهای والامقامی، می گردد. بنابراین این آیه شامل فقط پیامبر اکرم حضرت محمد و فرزندشان حضرت زهرا و دوازده امام سلام الله علیه نمی گردد، بلکه شامل همه انسانهائی می شود که با چهارده معصوم سلام الله علیهم در بیان نیکو و برپائی نماز و انجام کارهای نیکو مورد رضایتمندی خداوند همراه می شوند.
- آیه إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ ﴿۳﴾ دشمنت خود بى تبار خواهد بود (۳)،دلالت دارد بر این است که شأن و شخصیت دشمنی ( که نسل تو را قطع شده خوانده است و دل تو را شکسته است)، ابتر و قطع شده است. در واقع باید توجه داشت که هر حرفی امکان دارد فرهنگ باشد و فرد از روی دشمنی هم نگوید ، بطور مثال عرب آنموقع اعتقاد داشته که هر کس نسل پسر نداشته باشد ابتر است واین فرد حرفی به پیامبر از روی بی غرضی و جهل و نادانی گفته باید ولی در موقعی که دل نازنین پیامبر اکرم شکسته و به درد آمده است و خداوند هم به یاری پیامبرش شتافته است و چنین نعمت بزرگ کوثر و خیر کثیر را عطا نموده است، باید بسیار توجه داشت به مسائل فرهنگی که در جامعه بر روی زبانها میافتد و بعضی اوقات فرهنگ می شود، که این حرفها ئی که شاید گفتنش عادی شده باشد ( ولی این حرفها موجب رنجش و اذیت فردی بخصوص فردی چون پیامبراکرم سلام الله علیهم و یا فرد داغدار می شود و یا موجب رنجش و دلشکستگی کسی می شود ) باید توجه داشت که به زبان آورده نشود واین موضوع فرهنگ سازی شود که هر حرفی، گفته است و البته باید توجه داشت که توهین به مقدّسات، توبیخ و تهدید سخت دارد. «انّ شانئک هو الابتر»
- دلالت دیگر سوره کوثر در نظریه فلسفی هستی کوثر و نیستی ابتر، عبارت از این است که: گرچه بعضی اوقات هستی کوثر به شهادت می انجامد و یا حتی امکان دارد در مقطعی به خاطر غفلتها ضایع شود اما کوثر صراط مستقیم در جریان استمرار حق جاری خواهد بود تا به تعالی پیروزی حق خداوند که بر پائی خواست خداوند است بیانجامد ( که البته باید توجه داشت که آن چیزی که به کوثر مربوط می شود نباید ضایع شود و باید با محافظت در صراط مستقیم بطوری که مورد ظلم قرار نگیرد باید در تداوم صراط مستقیم در نقش آفرینها به سعادتمندی و حفظ کرامات انسانی به تعالی نقش آفرینی باشند.)، و البته نیستی ابتر در این است که هر آنچه که باطل است و غیر از ارزشهای الهی هست، بالاخره پایانش دیر یا زود خواهد رسید، که البته با مجاهدتهای بی پایان جبهۀ حق ( صراط مستقیم، راه خداوند و عبد خداوند بودن و دین چهارده معصوم سلام الله علیهم ) و عنایات خداوند در اعجاز منزهی خلقت از عیبها و نقصها و همچنین به رشد و تعالی و کمال رساندن انسانها، مردم دنیا راه حق و باطل را سریعتر می شناسند و عاقبت کار به پایان باطل و استمرار راه حق می انجامد و دولت طیبه مهدوی در جهان به ولایت خداوند و حجتهایش به تعالی حکومتها و ملتها و امتها می انجامد و خداوند به توان بی نهایتش همه را تسلیم حق خود می نماید و از حجتهایش به تعالی پشتیبانی می نماید.
- تعبیر و تفسیر کوثر هم می تواند جنبه مادی داشته باشد و هم جنبه معنوی و هم در عرض زمان باشد و هم در طول زمان و هم می تواند. هم می تواند به معنی و عنوان انسانهای زیادی که در عرض و طول زمان باشد که یاری حضرت چهارده معصوم سلام الله علیهم می دهند، باشد و هم می تواند به نام حوض کوثر در بهشت باشد، هم می تواند به معنی خیر کثیر و تاثیرات کارهای خوب در عرض و طول زمان باشد و هم می تواند به پایداری و دوام و استمرار اسلام چهارده معصوم سلام الله علیهم باشد که علیرغم جنگ شیطان با آدمها و دین خداوند و جنگ انسانها و بهرهمندی از ابزار و تکنولوژی و صنع خداوند بالاخره خداوند با مدیریت کلان و جزئش و تدابیر متعالی و اراده قوی و بزرگ و سریعش کاری می کند، که دین حقش بر همه جهانیان حاکم و حکمفرما شود و همه به تعالی و خشنودی پیامبران و معصومین سلام الله علیهم تابع دین چهارده معصوم سلام الله علیهم شوند، بنابراین فلسفه کوثر حق دین خداوند در هستی و تداوم و استمرار آن حیات در دنیا و بهشت پایدار می شود و باطل و آثارش در دنیا و جهنم ابتر و نیست و نابود می شود.
- فضیلتهای خواندن سوره کوثر در نظریات معصومین سلام الله علیهم
- از رسول خدا صلي الله عليه و اله وسلم روايت شده: هر كس سوره كوثر را در شب جمعه 100مرتبه تلاوت نمايد رسول خدا را درخواب خواهد ديد. منتخب الكلام في تفسيرالاحلام، ج1، ص74
- امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است كه هر كس سوره كوثر را در شب جمعه پس از نمازی كه در نيمه شب می خواند صد مرتبه بخواند به اذن خدا رسولش را در خواب خواهد ديد. روض الجنان و روح الجنان، ج20، ص421
- از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است: هر كس در نمازهاي واجب يا مستحب خود سوره كوثر را قرائت نمايد خداوند از آب حوض كوثر به او بنوشاند و كنار درخت طوبي همجوار رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم خواهد شد. ثواب الاعمال، ص126
- در فضيلت اين سوره از رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله وسلم روايت شده است : هر كس سوره كوثر را تلاوت نمايد خداوند از آب نهرهاي بهشت به او مي نوشاند و اجر و پاداش او به اندازه تمامي قرباني هاي روز عيد قربان است. جامع الاحاديث الشيعه، ج15، ص131
- مفسران قرآن كريم گفته اند: اين سوره در شأن و منزلت حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها نازل شده است. بحارالانوار، ج8، ص16
- دعای متناسب با سوره کوثر:
خداوندا! به حیات طیبه معصومین سلام الله علیهم که عاشقانه در راه صراط مستقیمی که اراده نموده بودی جانفشانی نمودند و با ایثار و مقاومت و تدبیر و تعالی و استمرار و پایداری در راهت به تعالی به کمالات ایستادگی نمودند، همه مخلوقات را بخصوص انسانها و آنچه بدانها مربوط می شود، را در صراط مستقیم به تعالی و منزهی و کمالات موفق بدار تا قدر تعالی خواسته هایت را بدانند و بدان همت گمارند و به کمالات در راه صراط مستقیم همیشه پایدار باشند و بتوانند بر سر حوض کوثر در کنار چهارده معصوم سلام الله علیهم به تعالی سرافراز از موفقیت در تعالی و موفقیت بندگی خداوند همراه آن بزرگان دین به آرامش برسند.
پروردگارا! همه بندگانت را موفق گردان به تعالی و سعادتمندی و به کمالات بندگی خداوند نمایند و همه نیّات و بیانات و احساسات و رفتار و نماز و زندگی و کارهایشان به نیکوئی و اخلاصی که تو می خواهی به تعالی و سعادتمندی میزان باشد.
خداوندا! نعمت کوثر ولایت خداوند و نبوت و امامت بسیار در تعالی حیات و استمرار حق مؤثر بوده است، تو هم ای خداوند متعال به الطاف عمیمت به تعالی احسان نما و همه بنی آدم بخصوص کوثر امت اسلام را برای تعالی خواست خود به آبادانی و تعالی تعلیم و تربیت به منزهی و رشد و کمالاتی رسان که همه بتوانند آنچنان که شایسته است و تو می خواهی به تعالی نقش آفرین باشند و نحر خوبیهایشان تا همیشه در حیات طیبه زندگی خلقت تا بی نهایت جریان داشته باشد و تا همیشه بتوانند تجلی تعالی خواست تو باشند تا انجا که تا همیشه بر گرد وجود چهارده معصوم سلام الله علیهم تا حوض کوثر جمع آیند و تا همیشه حیات جاودانه یابند.
پروردگارا تجلی کوثر حضرت محمد سلام الله علیه و حضرت زهرا سلام الله علیها در دوازده امام بخصوص حضرت بقیةالله تحقق می یابد و به ولایت خودت، دین پیامبر و رسول بزرگوارت حضرت محمد سلام الله علیه در ولایت و رهبری و تعالی حاکمیت دین اسلام، در جهان آرامش و آبادانی و تعالی زندگی طیبه به جامعه جهانی ممکن می گردد، پس بر ما انسانها منت گذار و به تعالی اراده نما تا بنی آدم به منزهی و صراط مستقیم به علم و حکمت و نور و توان لایتناهیت به کمالات میزان شود و باطل برای همیشه رفتنی شود و دین حق برای همیشه پایدار شود و همین اندازه که شیطان و باطل بر جهانیان حکومت نموده است، علم و تعالی حکمفرمائی تو بر همه جهانیان با زعامت و امانت و رهبری قائم آل محمد سلام الله علیه، رحمت و برکت و تعالی و رشد و زندگی و حیات طیبه را اهداء نماید.
امین یا رب العالمین به حرمت محمد و آله طاهرین
اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی