بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

شرحی بر انشراح سوره کافرون

سوره ۱۰۹: الكافرون - جزء ۳۰ - ترجمه فولادوند

متن و ترجمه سوره کافرون

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ﴿۱﴾ بگو اى كافران (۱)

لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿۲﴾ آنچه مى ‏پرستيد نمى ‏پرستم (۲)

وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۳﴾ و آنچه مى ‏پرستم شما نمى ‏پرستيد (۳)

وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ ﴿۴﴾ و نه آنچه پرستيديد من مى ‏پرستم (۴)

وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۵﴾ و نه آنچه مى ‏پرستم شما مى ‏پرستيد (۵)

لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ ﴿۶﴾ دين شما براى خودتان و دين من براى خودم (۶)

(اطلاعات عمومي سوره كافرون):

109 ـ كافرون ـ مكي ـ 6 آيه ـ 26 كلمه ـ 94 حرف

(معني):كافرها.

(علت نامگذاري):اولين آيه اين سوره ناكام ماندن پيشنهاد كافران قريش به پيامبر اسلام(ص)را مطرح مي كند. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 139 – جعفر شيخ الاسلامي.

(مأخذ نامگذاري):سوره كافرون مراد از كافرون در اينجا كافران قريش است كه پيشنهادي به پيامبر (ص)دادند و پذيرفته نشد مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 185 – مصطفي اسرار.

(نامهاي ديگر):عبادت،حجد.

(ترتيب جمع آوري و نزول سوره كافرون):

به ترتيب جمع آوري،صد و نهمين سوره است.

به ترتيب نزول،هفدهمين سوره است كه بعد از سوره«ماعون»و قبل از سوره«فيل»نازل شده است.

(ترتيب آغاز و پايان سوره كافرون):

آغاز:«قُلْ يا اَيُّهَا الْكافِرُونَ».

پايان:«لَكُمْ دينُكُمْ وَلِيَ دينِ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 139 – جعفر شيخ الاسلامي.

(اطلاعات عمومي سوره كافرون):

1ـ جزء سوره هايي است كه يكجا نازل شده اند. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 18 – جعفر شيخ الاسلامي.

1ـ دو نام ديگر جهت سوره كافرون دكر كنيد؟سوره جحد(انكار كردن)و سوره عبادت. (شناخت سوره هاي قرآن ص 615)و پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 118 – دكتر مجيد معارف.

 

(محتواي سوره كافرون):

1.  طرح سازش كه مشركين مي خواستند پيامبر را به آن وادار كنند از جمله اينكه:پيامبر مدتي بتهاي آنها را بپرستد تا آنها نيز خداي محمد(ص)را بپرستند.
2.  منع سازش بر سه اصول اعتقادي در هر شرايط و موقعيتي.
3.  دست رد بر سينه همه مشركين. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 139 – جعفر شيخ الاسلامي.
4. اين سوره پاسخي است كوبنده به پاسخ كافران كه مي خواستند از طريق فشار و سخت گيري پيامبر (ص)را به سازش بكشانند ولي پيامبر دست رد بر سينه آنان زد. دانستنيهاي قرآن – ص 67 – مصطفي اسرار.

(فضيلت خواندن سوره كافرون):

1ـ امام صادق(ع)فرمودند:كسي كه سوره«قل يا ايها الكافرون»و«قل هو الله احد»را در نماز واجب خود بخواند خداوند او و پدر و مادرش و اولاد آن دو و همه را بيامرزد و چنانچه از اشقياء باشد نام او را از ديوان آنها محو كرده در ديوان افراد خوشبخت ثبت فرمايد و او را در اين جهان سعادتمند گرداند و شهيد بميراند و شهيد محشورش فرمايد.

2ـ در حديث ابي بن كعب است كه هر كس سوره كافرون را بخواند مانند آن است كه ربع قرآن را خوانده است و مريدان شياطين از او دور مي شوند و از شرك مبدا و از فزع و هول بزرگ در عافيت باشد.

بعد از نماز صبح جمعه قبل از طلوع خورشيد سوره كافرون را 10 بار بخوان و 100 صلوات بفرست به اين گونه«اللهم صلي علي محمد الامي و آله و سلم»هر مراد كه داشته باشي حاصل مي گردد. درمان با قرآن – ص 168 و 169 – محمد رضا كريمي.

(اطلاعات عمومي آيه هاي سوره كافرون):

1ـ سوره«قل يا ايها الكافرون»به چه مناسبتي نازل گرديد؟به مناسبت رد پيشنهاد بزرگان قريش به پيامبر كه مي گفتند يك سال تو بتهاي ما را عبادت كن و يك سال ما خداي تو را عبادت مي كنيم. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 214 – دكتر مجيد معارف.

 

پیامها و راهبردها و راهکارها و رهنمودهای شرحی بر انشراح سوره کافرون

1.  
2. محتوای سوره کافرون از نظر اصول دین دلالت دارد بر توحیدی بودن سوره و نفی و برائت از کفر.
3. به لحاظ دیدگاه تعلیم و تربیت و رشد، کفر وقتی شکل می گیرد که آگاهی و درک و فهم و رشد به دانائی حقیقت خالق هستی بخش و آیات و رهنمودهای خداوند شکل نگرفته باشد، البته رذائل اخلاقی مانند خودبزرگ بینی، غرور بیش از حد و کبر واطاعت از امر به بدی نفس اماره و گرفتاری در غرائز دنیوی و اطاعت از نفسانیت و نادانیها و جهالتها همه تاثیر گذار در کفر و شرک و نفاق هستند.
4. آیه بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان دلالت دارد به نام جامع خداوند الله که گواه توانمندیهای جامع خداوند در آفرینش و اداره عالی خلقت و تعالی آن هست و جمع صفات الهی خداوند در توان بی نهایت هست و همچنین دلالت دارد بر اینکه نور حقیقت خداوند و منزهی خداوند و همیشه جاری و ساری بر هدایت و تعالی خلقت بخصوص بنی آدم و آنچه به او مربوط می شود هست، و روشنگری و اطلاع رسانی که آگاه باشید که خداوند آیات خودش را بر بندگان خود عرضه می نماید ولی بدانید این آیات تعلق دارد به خداوند بخشنده و مهربان که رحمتش هم شامل عموم جامعه می شود و هم رحمت خاصش شامل خواص جامعه می گردد. ( پس کارهای خود را به نام خداوند شروع نمائید و امیدوار باشید که خداوند راهنمای شماست و خداوند است که بر عموم امور تاثیرگذار است، پس برای رضایتمندی خداوند تلاش نمائید و بدانید که در همه حال خداوند بخشنده و مهربان است، پس از رحمت خداوند هم مأیوس نشوید و هم به راه مخالف صراط مستقیم که راه خداوند است به کجروی خود را گرفتار ننمائید. )
5. آیات قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ ﴿۱﴾ بگو اى كافران (۱) لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ ﴿۲﴾ آنچه مى ‏پرستيد نمى ‏پرستم (۲)، دلالت دارد بر اینکه 1- آیه یک سوره کافرون دلالت دارد بر اینکه سوره کافرون خطاب به کافران به اسلام دین خداوند و حتی خداوند است. 2- آیه دو سوره کافرون دلالت دارد بر اینکه پیامبر اکرم با سلامت نفس و فرهیختگی از فشارهای کفار نمی هراسد و به تعالی و محکم اعلام می دارد که آنچه (کافران ) عبادت می کنند و می پرستند، عبادت نمی نماید و نمی پرستد، بدین معنی که بر اثر فشار و یا محبت و دعوت به کفر و سرکشی کافران از عبادت و پرستش خداوند، پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه به کفر و اعتقادات اشتباه کافران ایمان نمی آورد و از اعتقادات کافران برائت می جوید.3- آیه دو سوره کافرون دلالت دارد بر اینکه پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه اعلام می دارد که عبد بودن و اطاعت، سزاوار و شایسته خداوند است.
6. آیه وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۳﴾ و آنچه مى ‏پرستم شما نمى ‏پرستيد (۳)، آیه سه سوره کافرون دلالت دارد بر اینکه آنچه پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه می پرستد، کافران آن را نمی پرستند، ( این موضوع سرسختی و ایستادن در برابر حقایق دین و دعوت به حق عبادت و پرستش خداوند می تواند بر اثر عدم درک صحیح از سخن پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و عدم رشد و آگاهی و علم و فضائل لازم صورت می پذیرد که از استضعاف دانائی و رشد و منزهی و تعالی کمالات و فضائل مردمی که کافر به عبادت خداوند هستند، ناشی می شود.
7. آیات چهارم و پنجم سوره کافرون، ( وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْ ﴿۴﴾ و نه آنچه پرستيديد من مى ‏پرستم (۴) وَلَا أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ ﴿۵﴾ و نه آنچه مى ‏پرستم شما مى ‏پرستيد (۵)، ) دلالت دارد بر اینکه 1- حضرت پیامبر اکرم سلام الله علیه بر مسئله عدم اعتقاد به کفر و بندگی خداوند و اله های کافران و برائت از انحرافات آنان تاکید دارد. 2- پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه تاکید دارد بر اینکه کافران هم ( با وجود عدم درک حقیقت و رشد و تعالی و وجود گرفتار ِ رذائل و تکبر  بودن ) خداوند را بندگی و عبادت و پرستش نمی کنند.
8. آیه ششم سوره کافرون (لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ ﴿۶﴾ دين شما براى خودتان و دين من براى خودم (۶) دلالت دارد بر اینکه حضرت محمد سلام الله علیه تن به سازش و پذیرش اعتقادات کفار نمی دهد ( که کفر در رابطه با  بندگی و اطاعت و پرستش خداوند است )، و اعلام می دارد که اعتقادات کفار ( تا مادامی که ناشی از جهالت و نادانی و  رذائل خودخواهانه و خودبزرگ بینی و تکبر است و تسلیم حقسقت و اطاعت از خداوند نشده اند ) برای خود کفار است،  و همچنین اعتقادات توحیدی و اطاعت از خداوند و بندگی و پرستش خداوند مرام پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و امت و پیروان رسول اکرم سلام الله علیه می باشد.
9. آیات سوره کافرون دلالت دارد بر اینکه ارزشهای غیر خدائی که ناشی از اطاعت خداوند نیست قابل پذیرش نیست، همانطور که کافران عقاید اسلامی را و اطاعت از خداوند را نمی پذیرند.
10. عقاید پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه بر اثر اشراف بر حقایق و علوم الهی است، ولی عقاید کافران ناشی از آگاه نبودن از حقایق و علوم الهی است.
11. نظریات معصومین سلام الله علیهم در رابطه با سوره کافرون عبارت است از: ثار و بركات سوره

1- از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده است: هر كس این سوره را در شب جمعه صد مرتبه قرائت نماید رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم را در خواب خواهد دید. مستدرک الوسائل، ج6، ص371

2- رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: هر كس سوره كافرون را تلاوت نماید شیاطین از او دور شده و از سختی های بزرگ روز قیامت در عافیت می باشد. مجمع البیان، ج10، ص552

3- رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمودند: هر كس هنگام طلوع خورشید ده مرتبه این سوره را بخواند وآنگاه دعا کند دعایش مستجاب می شود. المصباح کفعمی، ص461

 4- حضرت ختمی نبوّت(ص) در حدیث شریفی می‌فرمایند: کسی که سوره‌ی کافرون را بخواند گوئی یک چهارم قرآن را خوانده و شیطان‌های‌ طغیان‌گر از او دور و از شرک پاک می‌گردد و از خوف و هول‌های عظیم (روز قیامت) در امان خواهد بود. تفسیر مجمع‌البیان، بحار ج ٩٢ ص ٤٤٣.

5- حضرت ختمی نبوّت(ص) می‌فرمایند: پیش از خواب سوره‌ی «‏قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُونَ» را بخوانید که این بیزاری از شرک است. بحار ج ٩٢ ص ٣٤٢.

6-امام صادق(ع) می‌فرماید: کسی که سوره‌های «کافرون» و «توحید» را در وقت خواب بخواند خداوند برای او برائت و بیزاری از شرک ثبت می‌فرماید. مشکاۀ‌الانوار، ص ١٥٨.

7- امام صادق(ع) می‌فرماید: آن را به‌ فرزندان خود تعلیم دهید که به‌ هنگام خواب بخوانند تا هیچ‌گونه آزاری در آن شب به‌ آن‌ها نرسد. ختوم و اذکار ج ١ ص ١٨٩.

8-امام صادق(ع) می‌فرماید: و کسی که در وقت طلوع آفتاب ده مرتبه آن را بخواند و بعد از آن هر چه بخواهد از امورِ دنیا و آخرت دعا کند دعایش مستجاب می‌گردد به‌ شرطی که دعا برای عمل گناه نباشد. مصباح ص ٤٦١.

9- و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که به ‌جُبیر بن معطم فرمود: آیا دوست‌داری هنگامی که به‌ سفر می‌روی از جهتِ زاد و توشته بهترینِ همسفرانت باشی؟ عرض کرد: آری پدر و مادرم فدایت یا رسول‌الله. فرمود: این پنج سوره را بخوان: «‏قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُونَ»، «‏إِذَا جَاءَ نَصرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ»، «‏قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَدٌ»، «‏قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «‏قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و قرائت خود را با بِسمِ ‌الله الرَّحمنِ الرِّحیمِ آغاز کن. بحار ج ٩٢ ص ٣٤٢.

‏10-  امام صادق (ع) در حدیثی می‌فرماید: کسی که سوره‌های «‏قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُونَ» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَدٌ» را در نماز واجب بخواند خداوند او و والدین و فرزندان وی را می‌آمرزد، با ثواب‌های دیگر... تفسیر نورالثقلین، ثواب‌الاعمال ص ١١٤، تفسیر برهان.

1.  حضرت امام صادق (ع)  می‌فرماید: سوره‌ی «قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَدٌ» یک سوم قرآن است و سوره‌ی «‏قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُونَ» یک چهارم آن. بحار ج ٩٢ ص ٣٤٢.
2. حضرت امام صادق (ع)  می‌فرماید:  هرگاه آیه‌ی «‏قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُونَ» را خواندی بگو: «یا أيُّهَا الْكافِرون» و هرگاه آیه‌ی «لا أعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ» را خواندی بگو: «وَ لکِن أعْبُدُ اللّهَ مُخْلِصاً لَهُ دینی أعْبُدُ اللّهَ وَحْدَهُ أعْبُدُ اللّهَ وَحْدَهُ» و هرگاه آیه‌ی «لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِىَ دِين» را خواندی سه مرتبه بگو: «رَبِّیَ اللّهُ وَ دِینِیَ الإسْلامُ». تفسیر برهان.
3. و از حضرت رسول اکرم(ص) روایت است که فرمود: هر کس در بامداد بعد از نماز صبح روز جمعه قبل از طلوع آفتاب ده بار این سوره را بخواند و صد بار صلوات بفرستد به‌ این نحو: «اَللّهمّ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ الاُمِّیِّ مُحَمَّدٍ و آلِهِ و سَلِّم» هر مراد و مقصودی داشته باشد به ‌یاری حق‌تعالی و بدون تردید برآورده می‌گردد و راوی می‌گوید: من آن را کراراً تجربه کرده‌ام. منتخب‌الختوم، ص ٥٢٧.

14- حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: جهت حفظ ایمان هر روز این سوره‌ی مبارکه را هفت بار تلاوت نمایند. خواص‌الآیات ص ١٦٦.

1. دعای متناسب با سوره کافرون:

خداوندا! به بندگانت درک خقایق الهی را عطا نما تا آنها هم از محبت درک و شناخت و معرفت خودت و اطاعت از فرامینت برخوردار شوند.

پروردگارا! به الاف عمیمت چنان نما که همه به دین رسول بزرگوارت حضرت محمد سلام الله علیه ایمان بیاورند و از فضائل پروردگار خود بهره مند شوند و اطاعت امر و بنده و عبد خداوند یگانه شوند.

خداوندا! اگر بندگانت به جهل و نادانی و رذائل عملی انجام داده اند که تو را ای خداوند بزرگ و یا دل پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه را رنجانده اند از عمل ناپسند خود عذر می خواهند و طلب مغفرت از درگاه رحمتت دارند و در خواست عاجزانه دارند که چنان نمائی که بندگانت  از هر چه خود بزرگ بینی و تکبر و عیب و نقص و رذیلت و جهالت و نادانی هست آنان را به الطاف عمیم خودت منزه نمائید و آنان را به رشد و علم و آگاهی به حقایق چنان برسانی که به توان الهی و نور و حکمت و علمت همیشه در صراط مستقیم محافظت شوند.

پروردگارا! براستی بندگانت گواهی می دهند که پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و امامان معصوم سلام الله علیهم که به دفاع از حقایق و رهنمودهای الهی پرداختند و در این را زحمتها و مشقات بسیاری را پذیرفتند، بزرگترین و  عالیترین سرمایه های هستی و عطایا و معجزات الهی هستند، که برای هدایت بندگانت تلاشها و مجاهدتهای بسیار ارزشمندی به اطاعت از امر خداوند جلیل القدر و بزرگ انجام داده اند، لذا از تو ای خداوند بزرگ بندگانت درخواست دارند که چنان به الطاف عمیمت را به صراط مستقیم هدایت نمائی که هرگز حتی یک لحظه از صراط مستقیم جدا نشوند تا بتوانند قدر مقدرات عالی خلقت را در اطاعت امر تو ای خداوند بزرگ محقق نموده باشند.

امین یا رب العالمین به حرمت صلوات بر محمد و آل محمد اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

1. راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:

1-  مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود  را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.

2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)،  به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.

گل افشان گل محمدی