بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
پیامها و راهبردهایِ نظریات حکیمانه حضرت امام حسن عسکری سلام الله علیه
ارزش تفکّر:
1- امام حسن عسکری سلام الله علیه: لیست العبادة کثرة الصیّام والصّلاة، و انّما العبادة کثرة التفکّر فی امر اللّه
عبادت ( تنها) به زیاد روزه گرفتن و نماز خواندن نیست؛ بلکه عبادت این است که در امر (مخلوقات) خداوند بسیار تفکّر شود.
تحف العقول، حرّانی، ص 362
1-1- تفکر زیاد در امر خداوند ( از جمله آفرینش، طبیعت، رشد، تکامل، نظم و تقسیمات امور، تفاوتهای آفرینش، اهداف خلقت، انتظارات خداوند از بندگان، ارتباط خداوند با بندگان و آفریدهها ) بر سایر عبادتها ارجعیت دارد.
2-1- تفکر در امر خداوند موجب می شود عبادتهای دیگر با معرفت و آگاهی بیشتری صورت پذیرد.
3-1- تفکّر در امر خداوند بر معارف و دانش و تعالی انسان در تفکر در خلقت و علوم خلقت و نحوه اداره امور و تجلی صفات خداوند در آفرینش و صنع خداوند و دیگر امر خداوند می افزاید.
کم آسایش ترین مردم:
2- امام حسن عسکری سلام الله علیه: أَقَلُّ النّاسِ راحَةً أَلْحُقُودُ. شخص كينهاى، كم آسايشترين مردم است. تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 893
1-2- کینه جوئی ، آسایش را از انسان سلب می کند.
2-2- آسایش بر اثر منزه بودن از رذائل اخلاقی و بهره مندی از فضائل اخلاقی بدست می اید.
3-2- کینه که از رذیلتهای اخلاقی محسوب می شود، که روح و روان انسانی را مختل می نماید و موجب ناآرامی و دلهره و اضطراب و پریشانی و سوء تفاهمات می شود و تاثیرات بدی در زندگی انسان دارد و آرامش را از خاطر و زندگی انسان می گیرد و تاثیرات منفی بر روح و روان انسان دارد و جامعه را هم دچار تنش می نماید و به سلامت روابط اجتماعی صدمه می زند.
جایگاه مؤمن:
3- امام حسن عسکری سلام الله علیه: المؤمن برکةٌ علی المؤمن و حجّةٌ علی الکافر. مؤمن برای مؤمن، برکت است و برای کافر، اتمام حجّت. تحف العقول، حرّانی، ص 363
1-3- وجود مومن برای مؤ من باعث برکت است و برای کافر اتمام حجت است.
2-3- جامعۀ مؤمنین برای هم رحمت و برکت هستند و با مودت و محبت مسائل را حل می نمایند.
3-3- جامعه مؤمنین با موجودیتشان که نشان از رفتارهای ایمانی و رضایتمندی خداوند است، آیه و نشانه هستند برای کافران و در واقع مؤمنینی که به دستورات الهی به سلامت رفتار می نمایند، راه خدا را برای کافران عیان و راهنمائی می نمایند و از این رو حجت هستند برای کافران تا از کفر خویش دست بردارند و به راه خداوند روی بیاورند.
4-3- جامعۀ مؤمنین باید برای هم موجب برکت و رحمت باشند و رفتارشان موجب اتمام حجت معرفی راه حق باشد. ( با اعمال پسندیده بگونه الگوی عملی رفتار حق شوند که کافران متوجه باطل بودن رفتار شان بشوند. ( شاید بخود آیند و به راه حق گرایش و ایمان پیدا نمایند. )
5-3- مؤمن با رفتار خداپسندانه ای که دارد و نشان دادن خواسته خداوند در بندگی خدا و اطاعت دستورات دین بگونه ای عمل نماید که موجب رحمت برای مومنان و هدایت برای کافران شود و کافران بر اساس رفتار خوب خداپسندانه مؤمنان مشتاق ایمان آوردن به دین مبین اسلام شوند. ( بنابراین مؤمنین حجت هستند برای کافران در هدایت عملی آنها به دین اسلام، البته این موضوع به شرطی محقق می یابد که رفتارها با مبانی دینی همخوانی داشته باشد.)
چقدر زشت است برای مومن ...:
4- امام حسن عسکری سلام الله علیه: ما اقبح بالمؤمن أن تکون له رغبة تذلّه. چقدر زشت است برای مؤمن که دلبستگی به چیزی داشته باشد که موجب خواری و ذلّت او شود. تحف العقول، حرّانی، ص 364
1-4- بعضی چیزها هست که دلبستگی به آن موجب خواری می شود.
2-4- در شأن و شخصیت مؤمن نیست که رفتاری داشته باشد که موجب خواری او می شود.
3-4- دلبستگی به چیزهائی که موجب انحراف و یا خفت و یا خواری انسانها ( بخصوص مؤمنین)، می شود سزاوار و شایسته و مورد رضایت خداوند نیست.
4-4- مؤمن باید با دوراندیشی و تدبّر در کارهائی که می خواهد انجام دهد و تدبیر از کارهائی که موجب خواریش می شود پرهیز نماید.
5-4- اسلام دین حفظ کرامت خود و جامعه و حاکمیت خود هست، بنابراین دستوراتش بگونه ای هست که انسان به جهت تعالی کرامت فردی و اجتماعی و حاکمیتی تلاش متعالی و خداپسندانه داشته باشد.
بهترین ویژگی ها:
5- امام حسن عسکری سلام الله علیه: خصلتان لیس فوقهما شیء: الایمان باللّه و نفع الأخوان. چیزی بالاتر از دو خصلت ایمان به خداوند و رساندن سود به برادران نیست. تحف العقول، حرّانی، ص 363
1-5- ایمان به خداوند و رساندن سود به برادران مؤمن از عالیترین کارهاست.
2-5- از دو خصلت ایمان به خداوند و سود رساندن به برادران ( منظور جمیع مومنین است ) مرتبه ای بالاتر و کاری بهتر نیست.
3-5- از نظر اسلام ایمان به خداوند و همچنین خدمت به برادران دینی را از مراتب عالی بندگی خداوند است.
شرک چیست؟
6- امام حسن عسکری سلام الله علیه: الاشراک فی النّاس، أخفی من دبیب النّمل علی المسح الأسود فی اللّیلة المظلمة. شرک ورزیدن در میان مردم، از حرکت مورچه (که بسیار آرام و نامحسوس است) در شب تاریک بر روپوش سیاه، نهان تر است. تحف العقول، ص 361؛ کشف الغمّه، ص 420
1-6- شرک نسبت به خداوند بسیار ظریف و نامحسوس بوجود می آید.
2-6- باید انسان خیلی هوشیار و مراقب باشد که نیت شرک آلود و یا سخن شرک آلود نداشته باشد.
3-6- عبارت شرک ورزیدن در میان مردم، از حرکت مورچه (که بسیار آرام و نامحسوس است) در شب تاریک بر روپوش سیاه، نهان تر است، نشان دهنده ضرورت شناخت صحیح رفتارهای دینی و تقویت توحید و مراقبت از نیات، گفتارها، رفتارها، و بهرهمندی از خلوص نیّت در انجام کارها و بندگی خداوند و توجه به منزهی همه کارها برای بدست آوردن رضایت خداوند انجام دهید.
- نعمتی که مورد حسد واقع نمی شود:
7- امام حسن عسکری سلام الله علیه: اَلتَّواضِعُ نِعْمَةٌ لایُحْسَدُ عَلَیْه. تواضع، نعمتی است که کسی بر آن حسادت نمی ورزد. تحف العقول، ص 363
1-7- تواضع از فضائل اخلاقی می باشد .
2-7- تواضع دارای حسنات و برکت و رحمت است و فضیلتی هست که نعمت محسوب می شود.
3-7- به بعضی نعمتها بعضی از مردم حسادت می کنند اما تواضع از جمله نعمتهائی محسوب می گردد که کسی به آن حسادت نمی ورزد.
4-7- باید انسان خود را به فضیلت تواضع زینت بخشد.
جایگاه تواضع:
8- امام حسن عسکری سلام الله علیه: من تواضع فی الدّنیا لإخوانه فهو عنداللّه من الصّدّیقین و من شیعة علیّ بن ابیطالب علیه السلام حقّاً. کسی که در دنیا نسبت به برادرانش متواضع باشد، نزد خداوند از صدّیقین به شمار می رود و او از شیعیان واقعی علی بن ابیطالب علیه السلام است. احتجاج، طبرسی، ج 2، ص 267
1-8- تواضع از فضائل اخلاقی هست که مقام انسان را به جایگاه صدیقین ارتقاء می بخشد.
2-8- مؤمنی که دارای فضیلت و خصلت تواضع هست از شیعیان واقعی امام علی ابن ابیطالب محسوب می شود.
3-8- صدیقین و شیعیان باید از فضیلت تواضع برخوردار باشند.
4-8- تواضع از خصلتهائی است که بر اثر تهذیب نفس و رشد تعالی کمالات و فضائل و تعالی دانش بدست می آید و ضد تکبر است و از جمله نشانه های آن، نرم خو بودن و پذیرش حق است و انجام رفتار آگاهانه برای انجام وظیفه بندگی برای رضایت مندی خداوند است.
از مصادیق تواضع:
9- امام حسن عسکری سلام الله علیه: مِنَ التّواضع، السّلام علی کلّ مَنْ تمرّ به و الجلوس دون شرف المجلس. سلام کردن بر هرکسی که از پیش او می گذری و نشستن در جایی که بالای مجلس نیست، از تواضع و فروتنی است. تحف العقول، ص 362
1-9- دو خصلت تواضع و فروتنی، پیش گرفتن در سلام کردن از پیش کسی که می گذری و همچنین نشستن در جائی که بالای مجلس نیست. ( در مواقعی که بالای مجلس افرادی نشسته اند، و یا جاهای خالی برای افرای از قبل تعیین شده است، اگر در جائی پائین تر بشینی از تواضع فرد می باشد.)
2-9- بعضی از رفتارها نشانگر خصلت تواضع و فروتنی می باشد.
3-9- خصلت تواضع و فروتنی شکستن بت تکبر و منیتهای نفس است و خالص شدن برای بدست آوردن رضایتمندی خداوند می باشد.
4-9- در سلام نمودن از فردی که از پیش آن می گذری و یا با او مواجه می شوی از فضائل اخلاقی هست که متاسفانه در بیشتر جوامع به فراموشی سپرده شده است و آن را خوب نمی دانند در حالی که اسلام سلام نمودن و در سلام کردن پیشی گرفتن را از محسنات اخلاقی و نشانه فروتنی می داند.
پرهيز از جدال و شوخى:
10- امام حسن عسکری سلام الله علیه: لا تُمارِ فَيَذْهَبَ بَهاؤُكَ وَ لا تُمازِحْ فَيُجْتَرَأَ عَلَيْكَ. جدال مكن كه ارزشت می رود و شوخى مكن كه بر تو دلير شوند. تحف العقول، ص 486
1-10- در اسلام به دلائلی از جدل و شوخی نهی شده است. ( البته بعضی شوخیها در بعضی مواقع که موجب شادی سالم می شود، اشکالی ندارد توصیه هم شده است ولی در بعضی مواقع شوخی موجب کاستن شخصیت و تسلط دیگران برفرد و نادیده گرفتن حق فرد می باشد.
2-10- جدل برای شخصیت انسان مضر است و از ارزش شخصیت انسان می کاهد.
3-10- شوخی نمودن موجب می شود که افراد دیگر بر انسان مسلط شوند و احساس کنند که می توانند حرمت فرد شوخی کننده را نادیده بگیرند و به حق فرد شوخی کننده تجاوز نمایند.
نزديكتر به اسم اعظم:
11- امام حسن عسکری سلام الله علیه: بسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ أَقْرَبُ إِلَى اسْمِ اللّهِ الاْعْظَمِ مِنْ سَوادِ الْعَيْنِ إِلى بَياضِها
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ به اسم اعظم خدا، نزديكتر از سياهى چشم به سفيدى آن است. تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 889
1-11- اسم اعظم خداوند به بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحِيمِ نزدیکی است.
2-11- نزدیکی اسم اعظم به جمله متبرک بِسْمِ اللَّهِ الرَّححمنِ الرَّحِيمِ به مثابه نزدیکتر بودن از سیاهی چشم به سفیدی چشم می باشد.
3-11 – به الطاف خداوند موفقیت در کارها با خواندن ذکر بسم الله الرحمن الرحیم ممکن می شود.
4-11- توان قدرت تاثیرگذاری ذکر بسم الله الرحمن الرحیم در انجام موفق و خوب کارهای خداپسندانه بسیار قابل ملاحظه و بالاست.
همسايه بد:
12- امام حسن عسکری سلام الله علیه: مِنَ الْفَواقِرِ الَّتى تَقْصِمُ الظَّهْرَ جارٌ إِنْ رَأى حَسَنَةً أَطْفَأَها وَ إِنْ رَأى سَيِّئَةً أَفْشاها
يكى از بلاهاى كمرشكن همسايهاى است كه چون خوبى بيند پنهانش سازد و چون بدى بيند فاشش نمايد.
تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 891
1-12- نباید انسان خوبی که می بیند از خوبی افراد تعریف ننماید ولی بدی که می بیند آن را فاش نماید ، فاش نمودن بدی افراد، رفتاری بسیار ناپسند است.
2-12- لازم است بدی افراد را بخصوص همسایه گان را به کسی نگفت، زیرا این عمل بلائی کمر شکن و ظالمانه است.
3-12- از نظر اسلام گفتن بدیهای همسایه ( و دیگران) و فاش نمودن مسائل آنان ناپسند است. ( البته بعضی اوقات انسان برای گرفتن جلوی مشکلی و یا انحرافی در جامعه اش شایسته است بدی را به کسی که برای رفع آن مراجعه نماید و یا به خود شخص بطور مناسب و حسنه ای بگوید مثلا وقتی می بیند، افرادی دچار اعمالی هستند که به خودشان و جامعه شان بطور جدی امکان دارد ضرر بزنند، باید بطوری که مشکل برطرف شود و آبروی آن فردی که عمل اشتباه انجام داده حفظ شود و یا به طریقی که راه اصلاح رفتار به کار گرفته شود، برای جلوگیری از خطر و ضرر و یا ظلم بطور مناسبی اقدام نماید.)
کلید هر بدی:
13- امام حسن عسکری سلام الله علیه: أَلْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّ. خشم كليد هر بدى است.تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 893
1-13- خشم كليد هر بدى است، زیرا انجام کارهای بد در ورودی دارد که از جمله خشم از کلیدهای ورود به انجام کارهای بد و حرام محسوب می شود.
2-13- باید آموخت که با دانش و مهارت پیشگیری از خشم نمود و اگر کسی هم دچار خشم می شود، با برنامه هائی خشم را تمام نمود و کاری نکرد که موجب ظلم به خود و یا دیگری شود.
3-13- خشم از رذائل اخلاقی هست که موجب بوجود آمدن رذیلتهای اخلاقی دیگری در استمرار خود می باشد.
4-13- باید از خشم پرهیز نمود، چون انسان با خشمگین شد، گرفتار انجام کارهای نسنجیده و نادرست دیگر می شود.
13- انسان برای اینکه با افراد دیگر گفتگوی مناسبی داشته باشد و در مواجه با مسائل دچار خشم نشود، نیازمند دانائی و مهارتهائی هست که بتواند در ارتباط دیگران و مواجه با شرایط غیر منظره او را از توانمندیهای لازمی برخوردار نماید تا با شرح صدر، اندیشه، حلم، صبوری راه حل مناسب و تدبیر ی سنجیده و عاقلانه و خداپسندانه دست یابد. خوش بینی و خوش فکر ی و دوراندیشی و سنجیده و با تدبیر کار انجام دادن زمان سنجی مناسب و همینطور دانستن این اندیشه که در زمان روبرو شدن با پرخاش و یا مشکل با خردورزی و بردباری و توکل به خدا و تدبیر مناسب بر مشکل مسلط شد و راه حل مناسبی برای حل مسأله پیدا نمود و در زندگی امکان قرار گرفتن در چنین وضعیتی با وجود پیش بینی های لازم و سنجیده عمل نمودن باز ممکن است پیش آید، تلاش خداپسندانه ای صورت پذیرد تا توانمند تر و با روحیه ای قوی تر مسائل حل شود تا نه تنها مشکلات و یا رنجش مضاعف بوجود نیاید، بلکه مشکلات و رنجش جای خودش را به تعالی تدبیر و تاثیر گذاری خداپسندانه و به تعالی و تقوا دهد.
14- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی