آداب و ویژگیهای قرآن در سخنان امام سجاد و معصومین سلام الله علیهم اجمعین
- امام سجاد علیه السلام : آیاتُ الْقُرآنِ خَزائِنٌ فَکُلَّما فُتِحَتْ خَزانَةٌ ینبغی لَکَ اَنْ تَنْظُرَ مافیها. زُهْری گفته است از امام زین العابدین علیه السلام شنیدم که می فرمود: آیـات قـرآن ، گـنجیـنه هائی اسـت و هرگاه (درب) گنجیـنه ای گـشوده شد شایسته است ببینی چه چیزی در آن است. اصول کافی ج 4، ص 412.
- قال رسول الله صلی الله علیه وآله : اِذَا التَبَسَت عَلَیکُمُ الفِتَنُ، کَقِطَعِ الَّیلِ المُظلِمِ فَعَلَیکُم بِالقُرآنِ . هنگامی که فتنه ها، هم چون پاره های شب تاریک، شما را در خود پیچید، برشماست که به قرآن تمسک جویید. اصول کافی ج2ص459
- قال امیرالمؤمنین علیه السلام: وَ اعلَموا اَنَّ هذَالقُرآنَ هُوَ النّاصِحُ الَّذی لا یَغُشُّ، وَالهادِی الَّذی لایُضِلُّ ، وَالمُحَدِّثُ اَّلذی لایَکذِبُ . بدانید که این قرآن پندآموز است که خیانت نمی کند؛ وهدایت گری است که گمراه نمی سازد ؛ وسخن گویی است که دروغ نمی گوید . نهج البلاغه خطبه 176
- قال علی علیه السلام : ما جالَسَ هذَاالقُرآنَ اَحَدٌ الّا قامَ عَنهُ بِزِیادَةٍ اَو نُقصانِ؛ زِیادَةٍ فی هُدًی اَو نُفصانِ مِن عَمًی . هیچ کس با این قرآن همنشین نشد ، مگر آن که چون از نزد آن برخاست با فزونی و کاستی همراه بود؛ فزونی در هدایت، و کاستی ازکوردلی. نهج البلاغه خطبه 176
- قال علی علیه السلام : مَنِ اتَّخَذَ قَولَ اللهَ دَلیلًا ، هُدِیَ اِلَی الَّتی هِیَ اَقوَم . هر کس که سخن خدا را راهنمای خود بگیرد ، به استوارترین راه ها هدایت می شود . نهج البلاغه خطبه 147
- قال الرّضا علیه السلام : لا تَطلُبُوا الهُدی فی غَیرِالقُرآنِ فَتَضِلّوا. هدایت را جز از قرآن مجویید که گمراه خواهید شد . امالی صدوق /438
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله: یاعَلی ! سَیِّدُ الکَلامِ القُرآنُ . ای علی ! برترین سخن، قرآن است . تفسیرابی الفتوح 2/319
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَلقُرآنُ غِنًی لاغِنی دونَهُ وَ لا فَقرَ بَعدَهُ . قرآن، توانمندی است که هیچ توانی جایگزین آن نمی شود وپس از آن هیچ فقری باقی نمی ماند. تفسیرابی الفتوح 1/10.
- قال رسول الله صلی الله علیه وآله : فَضلُ القُرآنِ عَلی سائِرِالکَلامِ کَفَضلِ اللهِ عَلی خَلقِهِ برتری قرآن بر سایر سخنان، همانند برتری خداوند است بر بندگانش . جامع الاخبار / 47
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَصدَقُ القَولِ وَ اَبلَغُ المَوعِظَةِ وَ اَحسَنُ القَصَصِ، کِتابُ اللهِ . راست ترین گفتار و رساترین پندها و نیکوترین قصه ها کتاب خداست . امالی صدوق /394
- قال عَلی علیه السلام : اَفضَلُ الذِّکرِ القُرآنُ بِهِ تُشرَحُ الصُّدورِ وَ تَستَنیرُ السَّرائِرِ. برترین ذکر، قرآن است، به وسیله آن سینه ها گشوده وپوشیده ها روشن شود. شرح غررالحکم 2/45
- قال علی علیه السلام : فیهِ رَبیعُ القُلوبِ وَیَنابیعُ العِلمِ وَ ما لِلقَلبِ جِلاءٌ غَیرُهُ . قرآن بهار دل ها و چشمه های دانش است و دل را جز به وسیله آن جلایی نیست . نهج البلاغه خطبه 176
- قال علی علیه السلام : اِنَّ القُرآنَ ظاهِرُهُ اَنیقٌ وَ باطِنُهُ عَمیقٌ . ظاهر قرآن شگفت انگیز و زیبا و باطنش ژرف و عمیق است . اصول کافی 2/599
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : حَمَلةُ القُرآنِ عُرَفاءُ اَهلِ الجَنَّةِ . حاملان قرآن معروف ترین اهالی بهشت هستند . اصول کافی 2/606
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَشرافُ اُمَّتی حَمَلةُ القُرآنِ . شریفان امت من حاملان قرآنند . خصال صدوق 1/7
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَهلُ القُرآنِ اَهلُ اللهِ وَخاصَّتُهُ . اهل قرآن اهل خدا و خاصان بارگاه اویند . مجمع البیان 1/15
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اِنَّ هذَا القُرآنَ مَأدَبَةُ اللهِ فَتَعَلَّموا مَأدَبَتَهُ مَا استَطَعتُم . این قرآن ادبستان خداوند است پس تا آنجا که می توانید از این ادبستان بیاموزید. مجمع البیان 1/16
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اِنَّ هذَا القُرآنَ مَأدُبَةُ اللهِ فَتَعَلَّموا مَأدُبَتَهُ مَا استَطَعتُم . این قرآن میهمانی ویژه خداوند است پس تا آنجا که توان دارید از این ضیافت بهره ببرید. مجمع البیان 1/16
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : خَیرُکُم مَن تَعَلَّمَ القُرآنَ وَ عَلَّمَهُ . بهترین شما کسی است که قرآن را فرا گیرد و به دیگران بیاموزد . مستدرک الوسائل 4/235
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : مَن عَلَّمَ آیَةً فی کِتابِ اللهِ تَعالی، کانَ لَهُ اَجرُها ما تُلِیَت . هر که آیه ای از کتاب خدا را به دیگری بیاموزد، پاداش آن آیه، تا زمانی که خوانده می شود به او نیز می رسد. مستدرک الوسائل 4/235
- قال علی علیه السلام : تَعَلَّمُوا القُرآنَ ؛ فَاِنَّهُ اَحسَنُ الحَدیثِ . قرآن را فرا گیرید، زیرا که قرآن نیکوترین سخن هاست . نهج البلاغه خطبه 110
- قال الصادق علیه السلام : یَنبَغی لِلمُؤمِنِ اَن لا یَموتَ ، حَتّی یَتَعَلَّمَ القُرآنَ ، اَو یَکونَ فی تَعلیمِهِ . شایسته است که مؤمن از دنیا نرود، مگر آن که قرآن را فرا گیرد ویا در حال آموختن آن باشد. اصول کافی 2/607.
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَدِّبوا اَولادَکُم عَلی ثَلاثِ خِصالٍ : حُبِّ نَبِیِّکُم وَ حُبِِّ اَهلِ بَیتِهِ وَ قِراءَةِ القُرآنِ . فرزندان خود را برسه خصلت تربیت کنید، دوستی پیامبرتان و دوستی اهل بیتش و قرائت قرآن. ینابیع المودة /271.
- قال علی علیه السلام : حَقُّ الوَلَدِ عَلَی الوالِدِ اَن یُحَسِّنَ اسمَهُ وَ یُحَسِّنَ اَدَبَهُ وَ یُعَلِّمَهُ القُرآنَ . حق فرزند برپدر این است که: او را نام نیکو نهد، به خوبی تربیت کند و به او قرآن بیاموزد. نهج البلاغه حکمة 399
- قال الصّادق علیه السلام : مَن قَرَأَالقُرآنَ وَ هُوَ شابٌّ مُؤمِنٌ ، اِختَلَطَ القُرآنُ بِلَحمِهِ وَ دَمِهِ . هر جوان مؤمنی که قرآن بخواند ، قرآن با گوشت وخونش آمیخته گردد . اصول کافی 2/603
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : لا یُعَذِّبُ اللهُ قَلبًا وَعَی القُرآنَ . خداوند قلبی را که قرآن را در خود جای داده باشد، عذاب نمی کند . امالی طوسی 1/6
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اَلقَلبُ الَّذی لَیسَ فیهِ شَیءٌ مِنَ القُرآنِ کَالبَیتِ الخَرِبِ . قلبی که در آن چیزی از قرآن نباشد، هم چون خانه ویران است . کشف الاسرار میبدی 7/405
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله: اَفضَلُ العِبادَةِ قَراءَةُ القُرآنِ . برترین عبادت، خواندن قرآن است. مجمع البیان 1/15
- قال رسول الله صلی الله علیه وآله : نَوِّروا بُیوتَکُم بِتِلاوَةِ القُرآنِ . خانه های خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید . اصول کافی 2/610
- فی وَصیَّةِالنَّبیِّ لِعَلٍّی عَلَیهِما وَ آلِهِمَا السَّلام : وَ عَلَیکَ بِتِلاوَةِالقُرآنِ عَلی کُلِّ حالٍ . از وصایای پیامبراکرم(ص) به حضرت علی (ع) این است که : « یا علی! برتو باد که در همه حال قرآن تلاوت کنی. » اصول کافی 7/79
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : مَن کانَ القُرآنُ حَدیثَهُ وَ المَسجِدُ بَیتَهُ، بَنَی اللهُ لَهُ بَیتًا فِی الجَنَّةِ . هر که قرآن سخنش باشد و مسجدخانه اش، خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا کند . امالی صدوق /405
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اِنَّ هذِهِ القُلوبَ لَتَصدَاُ کَما یَصدَاُ الحَدیدُ وَ اِنَّ جِلاءَها قِراءَةُ القُرآنِ . براستی این قلبها زنگار می گیرد، همان طور که آهن زنگار می گیرد، جلای قلب ها قرائت قرآن است. ارشاد القلوب / 78.
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : اِذا اَحَبَّ اَحَدَکُم اَن یُحَدِّثَ رَبَّهُ فَلیَقرَءِ القُرآنَ هرگاه یکی از شما دوست بدارد با پروردگارش سخن بگوید، قرآن بخواند . کنزالعمال 1/510
- قال علی علیه السلام : اَلبَیتُ الَّذی یُقرَآُ فیهِ القُرآنُ وَ یُذکَرُ اللهُ – عَزَّ وَ جَلَّ – فیهِ تَکثُرُ بَرَکَتُهُ وَ تَحضُرُهُ المَلائِکةُ وَ تَهجُرُهُ الشَّیاطینُ . خانه ای که در آن قرآن خوانده شود و خدا را به یاد آرند، برکتش فزونی یابد و فرشتگان به آن خانه درآیند و شیاطین از آن دوری جویند . اصول کافی 2/610
- قال الصادق علیه السلام : اَلقُرآنُ عَهدُ اللهِ اِلی خَلقِهِ فَقَد یَنبَغی لِلمَرءِ المُسلِمِ اَن یَنظُرَ فی عَهدِه وَ اَن یَقرَأَ مِنهُ فی کُلِّ یَومٍ خَمسینَ آیَةً . قرآن پیمان خداوند است با بندگانش، شایسته آن است که انسان مسلمان در پیمان خود نظر کند و هر روز پنجاه آیه از آن را بخواند. اصول کافی 2/609
- قال الصادق علیه السلام : ثَلاثَةٌ یَشکُونَ اِلَی اللهِ ـ عَزَّ وَجَلَّ ـ مَسجِدٌ خَرابٌ لا یُصَلّی فیهِ اَهلُهُ وَ عالِمٌ بَینَ جُهّالٍ وَ مُصحَفٌ مُعَلَّقٌ قَد وَقَعَ عَلَیهِ الغُبارُ لا یُقرَاُ فیهِ سه گروه نزد خدا شکایت می برند : مسجد ویرانی که مردم در آن نماز نخوانند، عالمی که بین جاهلان تنها بماند و قرآن رها شده و غبار گرفته ای که خوانده نمی شود. اصول کافی 2/613
- قال الصادق علیه السلام: قِراءَةُ القُرآنِ فِی المُصحَفِ تُخَفِّفُ العَذابَ عَنِ الوالِدَینِ وَ لَو کانا کافِرَینِ خواندن قرآن از روی آن، عذاب را از والدین سبک می سازد ؛ اگر چه آن دو کافر باشند . اصول کافی 2/613
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : لِکُلِّ شَیءٍ حِلیَةٌ وَ حِلیَةُ القرآنِ الصَّوتُ الحَسنُ هرچیزی را زیوری باشد و زیور قرآن صدای خوش است. اصول کافی 2/615
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَن اَرادَ عِلمَ الاَوَّلینَ وَالآخَرینَ، فَلیُثَوِّرِ القُرآنَ هر که علم اولین و آخرین را می خواهد، باید آن را در قرآن بجوید.کنزل العمال ج1 ص548
- قال رسول الله صلی الله علیه و آله : قارِئُ القُرآنِ وَ المُستَمِعُ فِی الأَجرِ سَواءٌ قاری قرآن و گوش کننده آن درپاداش مساوی هستند. مستدرک الوسائل 4/ 261
- قال علی علیه السلام : اَلا لا خَیرَ فی قِراءَةٍ لَیسَ فیها تَدَبُّرٌ . آگاه باشید در قرآن خواندنی که تدبر در آن نباشد، خیری نیست. اصول کافی 1/36
برداشت و راهبرد رهنمودهای آداب و ویژگیهای قرآن در سخنان امام سجاد و معصومین سلام الله علیهم اجمعین
- آیـات قـرآن ، گـنجیـنه هائی اسـت و هرگاه (درب) گنجیـنه ای گـشوده شد شایسته است ببینی چه چیزی در آن است.
- آیات قرآن در زندگی انسان حکم جواهر ارزشمندی دارد و انسان باید قدر آنرا بداند.
- وقتی انسان در گنجینۀ قرآن را باز می کند، باید در آن اندیشه نماید و از نگرش و رفتار ارزشمندی که خداوند اراده نموده است که آیات روشنگر قرآن به عنوان زینت انسان باشد، انسان با اندیشه و نگریستن در آیات قرآن از گوهرهای هدایت قرآن بهره مند شود.
- باید انسانها همیشه با تأمل و تفکر در آیات قرآن، به عنوان سرمایه های زندگی و سعادتمندی دنیا و آخرت، از آیات هدایت قرآن بهره مند شوند.
- برای نجات از فتنه هائی که هم چون پاره های شب تاریک انسان را در خود می پیچد، باید به قرآن تمسک جست و از قرآن تمسک گرفت، زیرا قرآن با روشنگری آیاتش موجب می شود اصول و مبانی رفتار صحیح را دریابی و راه درست از نادرست را با مدد یاری خدا تشخیص دهید.
- با توجه به اینکه بعضی از افراد در فتنه ها به ماهوارهای و سایتها و رسانه ها و جریانات معاند اسلام و صهیونیستی و وهابیون تلاش می دهند، معصومین سلام الله علیهم توجه حاکمیتها و مردم را به آیات متعالی قرآن هدایت می نمایند.
- عالم باشید به اینکه قرآن ناصح است و در پند و نصحیتش خلافی نیست و هادی شماست و هدایتش، موجب می شود که شما گمراه نشوید و روایتش دروغ نیست.
- کسی که با قرآن همنشین می شود و در معنای آن تفکر می نماید، افزایش و کاستی برایش ایجاد می شود، که این افزایش و کاستی همنشینی با قرآن وقتی که در معنای آن تفکر و تدبر نمائید، عبارت است از اینکه وقتی که همنشین قرآن از نزد قرآن جدا می شود، بر هدایت و علم همنشین قرآن افزوده می شود و از نقص و جهل همنشین قرآن کاسته می شود.
- هر کس که سخن خدا را راهنمای خود بگیرد، به استوارترین راه ها هدایت می شود .
- هدایت را جز از قرآن مجویید که گمراه خواهید شد، زیرا برترین سخن، قرآن است و راست ترین گفتار و رساترین پندها و نیکوترین قصه ها کتاب خداست .
- با بهره مندی از قرآن، توانمندی حاصل می شود که هیچ توانی جایگزین آن نمی شود وپس از آن هیچ فقری باقی نمی ماند .
- برتری قرآن بر سایر سخنان، همانند برتری خداوند است بر بندگانش ، ( همانطور که خداوند خالق انسانها می باشد، آیات قرآن هم مستقیما از آن خداوند می باشد و به همین دلیل بر سخنان بندگان و خلایق ارجعیت دارد. )
- برترین ذکر، قرآن است، به وسیله آن سینه ها گشوده وپوشیده ها روشن شود و انسان بواسطه قرآن از جهل نسبت به مسائلی در می آید و آگاهی و قوت قلب نسبت به رفتار صحیح پیدا می نماید.
- قرآن بهار دل ها ست و چشمه های دانش است و دل را جز به وسیله آن جلایی نیست .
- طراوت دل و فضای بهاری با دل به وسیله آیات نور قرآن محقق می شود و آیات قرآن مانند چشمه های دانشی است که انسان بوسیله آن به تعالی و موفقیتهای بیشتری دست می یابد ول به وسیله قرآن جلا و روشنی می یابد و از ابهامات و کدورتها و ذرات سیاه که بر اثر گناه و عمل ناپسند بر دل نشسته است، دل با آیات نور قرآن جلا می یابد.
- ظاهر قرآن شگفت انگیز و زیبا و باطنش ژرف و عمیق است .
- قرآن معنای ظاهری دارد، و در از ضمن معانی عمیقی هم برخوردار هست که می تواند با تفکر در آیت قرآن و تحقیق و استفاده از سخنان چهارده معصوم سلام الله علیهم و همچنین تفسیر مفسران عالم و فقیه از معانی بیشتر آیات مطلع شد.
- حاملان قرآن معروف ترین اهالی بهشت هستند.
- تعبیر ظاهری حاملان قرآن کسانی که قرآن حمل می نمایند ولی تعبیر دیگر حاملان قرآن خافظان قرآن و عمل کنندگان به آیت قرآن می باشد.
- جایگاه قرآن دوستان بسیار مرتبه خاص و عالی در دنیا و آخرت است به طوری که معصومین فرموده اند، که شریفان امت من حاملان قرآنند و اهل قرآن اهل خدا و خاصان بارگاه اویند .
- این قرآن ادبستان خداوند است پس تا آنجا که می توانید از این ادبستان بیاموزید.
- لازم است که با بهره مندی از نقش آفرینی ادبستان قرآن در محتواهای کتابهای درسی و غیر درسی و قوانین و برنامه های حاکمیتی با بهره مندی از فقاهت دین و شرح ائمه معصومین سلام الله علیهم، از تاثیرات متعالی رهنمودهای قرآن جامعه و حاکمیت را برخوردار نمود.
- این قرآن میهمانی ویژه خداوند است پس تا آنجا که توان دارید از این ضیافت بهره ببرید.
- با نزول آیات قرآن خداوند بندگان را عموما مورد احسان و محبت و رحمت و هدایت قرار داده است.
- بهترین شما کسی است که قرآن را فرا گیرد و به دیگران بیاموزد .
- تعلیم و تربیت قرآن برای عموم جامعه از مهمترین و بهترین کارهائی هست که در کنار تعلیم و تربیت نگرشها و دیدگاههای معصومین سلام الله علیهم می تواند در تعالی جامعۀ انسانی بسیار مفید و مؤثر واقع شود.
- از جمله پاداش تعلیم و تربیت قرآن عبارت است از اینکه: هر که آیه ای از کتاب خدا را به دیگری بیاموزد، پاداش آن آیه، تا زمانی که خوانده می شود به او نیز می رسد.
- قرآن را فرا گیرید، زیرا که قرآن نیکوترین سخن هاست .
- شایسته است که مؤمن از دنیا نرود، مگر آن که قرآن را فرا گیرد ویا در حال آموختن آن باشد.
- فرزندان خود را برسه خصلت تربیت کنید، دوستی پیامبرتان و دوستی اهل بیتش و قرائت قرآن.
- حق فرزند برپدر این است که: او را نام نیکو نهد، به خوبی تربیت کند و به او قرآن بیاموزد.
- هر جوان مؤمنی که قرآن بخواند، قرآن با گوشت وخونش آمیخته گردد.
- خداوند قلبی را که قرآن را در خود جای داده باشد، عذاب نمی کند .
- قلبی که در آن چیزی از قرآن نباشد، هم چون خانه ویران است .
- برترین عبادت، خواندن قرآن است.
- خانه های خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید .
- یا علی! برتو باد که در همه حال قرآن تلاوت کنی.
- هر که قرآن سخنش باشد و مسجدخانه اش، خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا کند .
- براستی این قلبها زنگار می گیرد، همان طور که آهن زنگار می گیرد، جلای قلب ها قرائت قرآن است.
- هرگاه یکی از شما دوست بدارد با پروردگارش سخن بگوید، قرآن بخواند .
- خانه ای که در آن قرآن خوانده شود و خدا را به یاد آرند، برکتش فزونی یابد و فرشتگان به آن خانه درآیند و شیاطین از آن دوری جویند .
- قرآن پیمان خداوند است با بندگانش، شایسته آن است که انسان مسلمان در پیمان خود نظر کند و هر روز پنجاه آیه از آن را بخواند.
- از جمله گروههائی که نزد خداوند شکایت می برند: قرآن رها شده و غبار گرفته ای که خوانده نمی شود.
- خواندن قرآن از روی آن، عذاب را از والدین سبک می سازد ؛ اگر چه آن دو کافر باشند .
- هرچیزی را زیوری باشد و زیور قرآن صدای خوش است.
- هر که علم اولین و آخرین را می خواهد، باید آن را در قرآن بجوید.
- قرآن و گوش کننده آن درپاداش مساوی هستند.
- آگاه باشید در قرآن خواندنی که تدبر در آن نباشد، خیری نیست.
- لازم است که قرائت قرآن همراه با تفکر و تدبر در آیات قرآن باشد، وگرنه آن تاثیر پذیری که لازم است قرآن داشته باشد، همنشین قرآن از آن برخوردار نمی شود.
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی